Giáo án điện tử ngữ văn 10 cánh diều tiết: Thực hành tiếng việt

CHÀO CẢ LỚP! CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN BUỔI HỌC NÀY!

TIẾT…:

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

NỘI DUNG BÀI HỌC

Trật tự từ

Luyện tập

HOẠT ĐỘNG CẶP ĐÔI

Đọc phần Tri thức Ngữ Văn và trả lời câu hỏi:

• Trật tự từ là gì?
• Nêu các lỗi dùng từ thường gặp về trật tự từ.

1. Trật tự từ

• Trật tự từ được hiểu là thứ tự sắp xếp của từ ngữ trong câu.
• Việc sắp xếp các từ ngữ trong câu phải tuân theo:
• Quy tắc cấu tạo cụm từ, cấu tạo câu.

Phục vụ nhiều mục đích khác nhau:

• Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hoạt động, đặc điểm.
• Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
• Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.

Các lỗi thường gặp về trật tự từ:

Sắp xếp từ ngữ không phù hợp với quy tắc cấu tạo cụm từ, cấu tạo câu.

Ví dụ 1: “Lớp em rất có nhiều bạn không những học giỏi mà còn chơi thể thao giỏi.”

• Sắp xếp các yếu tố trong cụm từ không phù hợp: Từ “rất” đặt trước động từ “có”.
• “Rất” là phó từ, dùng trước tính từ, biểu thị ý nghĩa mức độ cao trên hẳn mức bình thường.
• Sửa: Đặt từ “rất” trước tính từ “nhiều”: “Lớp em có rất nhiều bạn không những học giỏi mà còn chơi thể thao giỏi.”

Ví dụ 2: “Liên hoan phim quốc tế Bu-san 2021 ở Việt Nam không được giới thiệu một cách rộng rãi.”

• Sắp xếp vị trí trạng ngữ không phù hợp, gây hiểu lầm rằng Liên hoan phim quốc tế Bu-san 2021 diễn ra ở Việt Nam.
• Sửa: Đưa trạng ngữ “ở Việt Nam” lên đầu câu: “Ở Việt Nam, Liên hoan phim quốc tế Bu-san 2021 không được giới thiệu một cách rộng rãi.”

2. Luyện tập

Nhóm 1,2: Bài tập 1

Nhóm 3,4: Bài tập 2

Bài tập 1: Trật tự từ trong mỗi cặp câu dưới đây thể hiện những khác biệt về nghĩa như thế nào?

a1) Mồng 8 tháng Ba là ngày phụ nữ Quốc tế.

a2) Mồng 8 tháng Ba là ngày Quốc tế phụ nữ.

b1) Đỗ Phủ là nhà thơ Trung Quốc nổi tiếng.

b2) Đỗ Phủ là nhà thơ nổi tiếng Trung Quốc.

c1) Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc với những người lính của ông.

c2) Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc của ông với những người lính.

• Hai câu a1 và a2 có ý nghĩa khác nhau do sắp xếp trật tự từ khác nhau.
• Hai câu b1 và b2 có ý nghĩa khác nhau do sắp xếp trật tự từ khác nhau.

b1) Đỗ Phủ là nhà thơ Trung Quốc nổi tiếng.

“nổi tiếng” là định ngữ bổ nghĩa cho đất nước Trung Quốc.

b2) Đỗ Phủ là nhà thơ nổi tiếng Trung Quốc.

“nổi tiếng” là định ngữ bổ nghĩa cho nhà văn Đỗ Phủ.

c1) Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc với những người lính của ông.

“sự cảm thông sâu sắc” được hiểu là của những người lính, không phải của chủ thể ông.

c2) Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc của ông với những người lính.

“sự cảm thông sâu sắc” được hiểu là của chủ thể ông, không phải của những người lính.

Bài tập 2. Phân tích và sửa lỗi về trật tự từ trong các trường hợp sau:

1. a) Tự tình (bài 2) là một trong những bài thơ cất lên tiếng nói quyết liệt đấu tranh cho nữ quyền của Hồ Xuân Hương.
2. b) Câu cả mùa thu, Vịnh mùa thu, Uống rượu mùa thu là chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến nổi tiếng.
3. c) Đến năm 2000, phải thanh toán hết các trang thiết bị cũ kĩ, lạc hậu, phải đầu tư một số dụng cụ chuyên khoa cần thiết cho các trạm y tế xã như răng, mắt.
4. d) Họ úp cái nón lên mặt, nằm xuống ngủ một giấc cho đến chiều.

Bài tập 3. Trật tự từ trong các câu thơ Đường luật sau có gì khác trật tự từ thông thường? Phân tích tác dụng tu từ của hiện tượng đảo trật tự từ mà tác giả đã lựa chọn.

1. Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,

Trơ cái hồng nhan với nước non.

(Hồ Xuân Hương)

• Trật tự từ bị đảo ngược.
• Tác dụng: Khi đảo “đêm khuya văng vẳng” lên trước “trống canh dồn”, tác giả muốn nhấn mạnh không gian, thời gian vắng vẻ của trời đất trước tâm trạng con người.