Giáo án điện tử ngữ văn 10 cánh diều tiết: Văn bản 1 - Bản sắc là hành trang

Form tóm tắt môn NGỮ VĂN 10 CÁNH DIỀU – BÀI 8

BÀI 8. VĂN BẢN NGHỊ LUẬN

TIẾT…: VĂN BẢN 1. BẢN SẮC LÀ HÀNH TRANG

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI TIẾT HỌC MÔN NGỮ VĂN 10

KHỞI ĐỘNG

Gv cho HS quan sát một tiết mục bản sắc văn hóa Việt Nam tại Lễ hội khiêu vũ văn hóa thế giới

https://www.youtube.com/watch?v=836cZYDv2Lk

GV đặt câu hỏi: Làm thế nào để vừa tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại vừa không bị hòa tan, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, vừa tận dụng được bản sắc như một giá trị, một lợi thế để cạnh tranh trên trường quốc tế?

TIẾT…: VĂN BẢN 1. BẢN SẮC LÀ HÀNH TRANG

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. TÌM HIỂU CHUNG

Câu hỏi: Thảo luận nhóm, chia lớp thành 4 nhóm

Nhóm 1: Nêu đặc điểm của văn nghị luận

Nhóm 2: Tìm hiểu và trình bày đặc điểm của các yếu tố

- Luận đề, luận điểm

- Cách sắp xếp các luận đề, luận điểm, lí lẽ và dẫn chứng có ý nghĩa gì trong văn bản?

Trả lời:

1. Khái lược chung về văn nghị luận

- Khái niệm:

+ Văn nghị luận: người nói, người viết chủ yếu sử dụng lí lẽ, dẫn chứng, lập luận nhằm xác lập cho người đọc, người nghe một quan điểm, tư tưởng nhất định.

+ Văn nghị luận: có luận điểm rõ ràng, lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục, hướng tới giải quyết những vấn đề đặt ra trong cuộc sống, xã hội.

+ Văn nghị luận: yếu tố biểu cảm biểu hiện qua ngôn từ, thái độ của người viết.

2. Cách sắp xếp, trình bày luận đê, luận điểm, lí lẽ và dẫn chứng

- Luận đề: quan điểm bao trùm toàn bộ bài viết, nêu ở nhan đề hoặc phần mở đầu của bài viết.

- Luận điểm: triển khai làm rõ cho luận đề; số luận điểm nhiều hay ít tùy thuộc vào dung lượng và nội dung của vấn đề.

- Mỗi luận điểm thường trình bày bằng một câu khái quát và được làm sáng tỏ bởi các lí lẽ, dẫn chứng.

- Cách sắp xếp, trình bày các yếu tố thể hiện bố cục và trình tự, thứ bậc của hệ thống ý trong bài nghị luận

à bài viết rõ ràng, mạch lạc và có sức thuyết phục cao.

2. Tác phẩm

CH: Nêu những hiểu biết của em về văn bản Bản sắc là hành trang.

TL:

- Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: Trích trong “Những nghịch lí của thời gian” năm 2011.

3. Đọc văn bản

CH: Xác định thể loại, bố cục của văn bản?

TL:

- Thể loại: văn bản nghị luận

- Bố cục đoạn trích: 3 phần

+ Phần mở bài: Từ đầu … “biến vào thế giới” - Giới thiệu bản sắc văn hóa là hành trang hòa nhập thế giới.

+ Phần thân bài: Tiếp....lẫn ngoài nước - Tầm quan trọng giá trị của bản sắc và việc giữ gìn bản sắc trong quá trình hội nhập.

 + Phần kết bài: Trách nhiệm giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc của mỗi cá nhân.

1. TÌM HIỂU CHI TIẾT
2. Nhan đề văn bản

CH: Em hiểu như thế nào về nhan đề Bản sắc là hành trang? Nhan đề này cho em biết vấn đề tác giả bàn luận trong văn bản là gì? vấn đề ấy có ý nghĩa như thế nào trong bối cành toàn cầu hoá và hội nhập?

TL:

- Ý nghĩa nhan đề:

+ Bản sắc: những nét riêng, độc đáo trong văn hóa của mỗi cá nhân, một quốc gia.

+ Hành trang: những cái mang theo khi đi xa.

à  Những nét đặc thù, đặc sắc làm nên diện mạo, giá trị riêng chính là những điều phải mang theo trong hiện tại và tương lai.

è “Bản sắc là hành trang”:  bản sắc chính là cơ sở, nền móng để bước ra hội nhập với thế giới.

2. Phần mở bài: Bản sắc dân tộc trong thời kỳ hội nhập

CH: Thảo luận nhóm

Nhóm 1,3:

+ Theo tác giả Hội nhập có nghĩa là gì? Cách định nghĩa của tác giả có gì đặc biệt?

+ Nhận xét về nghệ thuật đặt vấn đề của tác giả ở luận điểm?

Nhóm 2, 5:

+ Để làm rõ luận điểm 2 tác giả đã đưa ra những luận cứ nào?

+ Nhận xét về nghệ thuật thuyết phục của trình tự lập luận qua các luận điểm, luận cứ và lí lẽ trong văn bản? 

Nhóm 4, 6:

+ Em hiểu như thế nào về câu kết của bài viết: “Giữ gìn bản sắc của dân tộc không chỉ là phương châm hành động, mà còn là bản năng tồn tại của chúng ta.”?

+ Nhận xét về nghệ thuật thuyết phục của trình tự lập luận qua các luận điểm, luận cứ và lí lẽ trong văn bản? 

Đáp án:

2. Phần mở bài: Bản sắc dân tộc trong thời kỳ hội nhập

Khái niệm hội nhập: “Hội nhập là việc sông kết vào với biển, chứ không phải việc sông tan biến vào trong biển"”

- Khái niệm mới mẻ, dễ hiểu.

- Khẳng định: hội nhập là quá trình hòa nhập chứ không hòa tan.

à Đặt ra vấn đề có ý nghĩa quan trọng với Việt Nam và cả thế giới

- Nghệ thuật:

+ Cách giới thiệu vấn đề trực tiếp, ngắn gọn, nhấn mạnh nội dung vấn đề.

+ Ngôn ngữ giàu hình ảnh, cách diễn đạt bằng liên tưởng so sánh sáng tạo.

3. Phần thân bài: Bản sắc dân tộc và giá trị của bản sắc dân tộc

- Bản sắc dân tộc trong thời kì hội nhập:

+ Câu hỏi nghi vấn: làm thế nào?

+ Những con số cụ thể: 80 triệu người, 6000 triệu người à sự chênh lệch lớn

à  Đặt ra vấn đề:  làm thế nào để khẳng định bản sắc dân tộc, chủ quyền dân tộc.

- Những biểu hiện của bản sắc dân tộc Việt Nam:

+ Tiếng Việt – ngôn ngữ do cha ông để lại.

+ Những thành tựu văn hóa: trống đồng, tượng chùa Tây Phương, kho tàng dân ca, kho tàng văn học nghệ thuật (tiêu biểu là truyện Kiều).

+ Giá trị tinh thần: tình yêu quê hương xứ sở, đời sống tâm linh phong phú (với việc thờ cúng tổ tiên)

+ Phố cổ Hà Nội, Hồ Gươm và các gánh hàng hoa trên đường phố,..

=> Dân tộc Việt Nam có bản sắc văn hoá vô cùng độc đáo.

- Hình ảnh chiếc xe Lếch- xớt và cây ô liu:

+ Chiếc xe Lếch xớt: sự hiện đại và toàn cầu hoá

+ Cây ô liu: bản sắc và truyền thống

+ Chiếc xe Lếch – xớt tạo điều kiện cho việc bảo tồn cây ô liu và cây ô liu có thể trang điểm cho chiếc xe à mối quan hệ tương hỗ để cùng phát triển.

-  Góc nhìn của tác giả: mới mẻ, hiện đại, nên vận dụng trong bối cảnh toàn cầu hoá và hội nhập.

- Bản sắc dân tộc trong thời kì hội nhập:

+ Nghề múa rối nước, thổ cẩm... mang hồn văn hoá Việt nhờ hội nhập mà phát triển.

+ Phố cổ Hà Nội, hồ Gươm, gánh hàng hoa… sự độc đáo, thu hút du khách nước ngoài

è Bản sắc dân tộc bổ sung giá trị cho các hàng hóa và dịch vụ, định hướng phát triển bản sắc dân tộc trong thời hội nhập.

- Nghệ thuật lập luận:

+ Luận điểm, luận cứ rõ ràng, lý lẽ chặt chẽ, logic thể hiện thái độ khách quan và bao quát vấn đề của người viết.

 + Dẫn chứng chính xác tiêu biểu, sáng rõ nội dung vấn đề.

+ Hình ảnh so sánh độc đáo, gần gũi; từ ngữ chính xác tạo sức thuyết phục cao.

4. Phần kết: Trách nhiệm giữ gìn bản sắc dân tộc

- Khẳng định: trách nhiệm giữ gìn bản sắc dân tộc là của mỗi công dân.

+ Tiếp thu tinh hoa nhân loại: phong phú thêm bản sắc dân tộc theo đà phát triển.

+ Giữ gìn bản sắc dân tộc: là phương châm hành động, bản năng tồn tại mỗi người.

- Nghệ thuật:

+ Luận điểm rõ ràng, ngắn gọn.

+ Hành văn quy nạp chặt chẽ, từ ngữ chính xác.

+ Câu khẳng định tạo tính thuyết phục cao.

- Nhận xét:

+ Giữ gìn bản sắc của dân tộc là quan điểm, nhận thức và hành động, trở thành bản năng tồn tại, quyết định vận mệnh của cả cộng đồng và mỗi cá nhân.

“Nếu bản sắc của chúng ta bất diệt, thì chúng ta cũng ngàn đời bất diệt.”.