Giáo án điện tử Sinh học 11 kết nối Bài 18: Tập tính ở động vật

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC MÔN SINH

KHỞI ĐỘNG

Tại sao, vào khoảng tháng 4 – 5 hàng năm, chim công trống thường xòe đuôi?

Vì khoảng tháng 4 – 5 là mùa sinh sản của chim công. Khoảng thời gian đó, chim công trống thường xòe rộng bộ lông đuôi lộng lẫy, đi theo sau và nhảy múa ve vãn chim công cái. Đó là tập tính sinh sản của chim công.

BÀI 18. TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT

NỘI DUNG BÀI HỌC

Khái niệm và vai trò của tập tính

Tập tính bẩm sinh và tập tính học được

Một số dạng tập tính học được

Pheromone

Một số hình thức học tập ở động vật

Cơ chế học tập ở người

Ứng dụng

Quan sát và mô tả tập tính

1. I. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ TẬP TÍNH

Quan sát các ví dụ về tập tính của một số động vật dưới đây, cho biết vai trò của các tập tính đó là gì? Từ đó, rút ra khái niệm về tập tính.

Chim di cư

Hổ săn mồi

Nhện giăng tơ

Cá ngựa đực đẻ con

Chim cánh cụt bơi

• Khái niệm: là những hành động của động vật trả lời kích thích từ môi trường trong và ngoài, đảm bảo cho động vật tồn tại và phát triển.
• Vai trò của tập tính:
  • Làm tăng khả năng sinh tồn của động vật: (2), (3), (5)
  • Đảm bảo cho sự thành công sinh sản: (4).
  • Cân bằng nội môi: (1).

1. I TẬP TÍNH BẨM SINH VÀ TẬP TÍNH HỌC ĐƯỢC

Câu 1: Khi nào tập tính được biểu hiện? Lấy một số ví dụ về tập tính ở động vật và cho biết mỗi tập tính đó có ý nghĩa gì đối với động vật.

Tập tính bẩm sinh

Sinh tồn

Sinh sản

Cân bằng nội môi, sinh tồn

Tập tính học được

Chó nghiệp vụ

Khỉ đi xe đạp

Câu 2: Cho biết sự khác nhau giữa tập tính bẩm sinh và tập tính học được. Tìm thêm ví dụ về hai loại tập tính này.

Câu 3: Cơ sở của tập tính bẩm sinh và tập tính học được là gì?

Cơ sở của tập tính bẩm sinh: do gene quy định chuỗi các hành động theo trình tự khi có kích thích → bền vững và có tính di truyền.

Cơ sở của tập tính học được: Sự hình thành mối liên hệ thần kinh mới giữa các neuron.

Tập tính làm tổ của chim vừa mang tính bẩm sinh vừa là do học được từ đồng loại vì hoạt động làm tổ được di truyền từ bố mẹ, đặc trưng cho loài chim, đồng thời cũng học được cách trang trí của chim khác cùng loài hoặc khác loài.

KẾT LUẬN

• Tập tính bẩm sinh là tập tính sinh ra đã có, di truyền từ bố mẹ, đặc trưng cho loài.
• Tập tính học được được hình thành trong đời sống cá thể, thông qua học tập và rút kinh nghiệm.

III. MỘT SỐ DẠNG TẬP TÍNH Ở PHỔ BIẾN

Kể tên các dạng tập tính phổ biến ở động vật. Tìm thêm ví dụ cho mỗi tập tính.

Tập tính kiếm ăn

đảm bảo chất dinh dưỡng cho động vật sinh tồn và phát triển.

Tập tính bảo vệ lãnh thổ

bảo vệ được nguồn thức ăn, nơi ở và nơi sinh sản.

Tập tính sinh sản

đảm bảo truyền lại bộ gene cho thế hệ sau, duy trì sự tồn tại của loài.

Kể tên các dạng tập tính phổ biến ở động vật. Tìm thêm ví dụ cho mỗi tập tính.

Tập tính di cư

tránh được khí hậu khắc nghiệt (lạnh giá, nhiệt độ môi trường quá cao, khô hạn…), thiếu thức ăn hoặc tìm được môi trường phù hợp cho sinh sản. VD: cá hồi di cư về đầu nguồn sông để sinh sản…

Tập tính xã hội

tăng hiệu quả săn mồi (ở sư tử, chó sói, cá heo…), báo động, tự vệ tránh kẻ săn mồi (hươu, nai, ngựa vằn…), xây dựng tổ và bảo vệ tổ (ong, kiến…).

Ngoài lợi ích thu được, động vật gặp những bất lợi (trả giá) gì khi thực hiện tập tính?

• Tập tính kiếm ăn: tiêu tốn năng lượng cho kiếm ăn và nguy cơ bị thương hoặc bị ăn thịt.
• Tập tính bảo vệ lãnh thổ: tiêu tốn năng lượng cho tuần tra bảo vệ lãnh thổ; đe dọa hoặc đánh nhau với kẻ xâm nhập lãnh thổ, gây thương tích…
• Tập tính di cư: tiêu tốn năng lượng khi di cư, gặp nhiều nguy hiểm trên đường đi. VD: cá hồi di cư bị gấu bắt ăn thịt, điều kiện thời tiết bất lợi như mưa gió, giông bão…
• Tập tính xã hội: thức ăn kiếm được phải chia cho nhiều thành viên trong đàn; dễ lây lan bệnh truyền nhiễm; cạnh tranh cao…

KẾT LUẬN