Giáo án KHTN 9 Cánh diều bài 16: Dãy hoạt động hóa học

Sắt

Đồng

Vàng

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tiến hành Thí nghiệm 1: So sánh mức độ hoạt động hóa học giữa đồng và bạc

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV đặt vấn đề: cần so sánh độ hoạt động hoá học của đồng và bạc 

- GV chia lớp thành các nhóm, lần lượt phát các bộ dụng cụ, hoá chất và Bản báo cáo kết quả thí nghiệm 1 (Nội dung ở dưới HĐ2). Tùy thuộc vào điều kiện GV có thể linh hoạt sử dụng các hoá chất khác nhau nhưng vẫn đảm bảo mục đích của thí nghiệm.

– GV hướng dẫn kĩ trước khi làm thí nghiệm để HS quan sát đúng hiện tượng và đảm bảo an toàn thí nghiệm.

Lưu ý HS: dùng ống hút để lấy dung dịch, lấy lượng dung dịch khoảng 1/3 ống nghiệm.

- Yêu cầu các nhóm tiến hành thí nghiệm 1, thảo luận ghi lại kết quả vào Bản báo cáo kết quả thí nghiệm 1 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiến hành thí nghiệm (1) So sánh mức độ hoạt động hóa học giữa đồng và bạc 

- HS thảo luận, viết các báo cáo  kết quả thí nghiệm 1.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Lần lượt đại diện mỗi nhóm trình bày.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV ghi nhận các ý kiến của HS. GV nhận xét, đánh giá dựa trên kĩ năng thí nghiệm, mức độ chính xác, chi tiết của báo cáo và khả năng trình bày kết quả của mỗi nhóm HS.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Xây dựng dãy hoạt động hoá học

Thí nghiệm 1: So sánh mức độ hoạt động hóa học giữa đồng và bạc 

- Hiện tượng: Đồng tan ra, dung dịch từ không màu chuyển sang màu xanh.

- Phản ứng: 

Cu + 2AgNO₃ → Cu(NO₃)₂ + 2Ag 

- Kết luận: Cu có độ hoạt động hoá học mạnh hơn Ag vì đẩy được Ag ra khỏi dung dịch muối.

Nhiệm vụ 2: Tiến hành Thí nghiệm 2: Khảo sát phản ứng của kim loại Mg, Fe, Cu với dung dịch acid

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV đặt vấn đề: cần so sánh độ hoạt động hoá học của đồng và bạc 

- GV chia lớp thành các nhóm, lần lượt phát các bộ dụng cụ, hoá chất và Bản báo cáo kết quả thí nghiệm 2 (Nội dung ở dưới HĐ2). Tùy thuộc vào điều kiện GV có thể linh hoạt sử dụng các hoá chất khác nhau nhưng vẫn đảm bảo mục đích của thí nghiệm.

– GV hướng dẫn kĩ trước khi làm thí nghiệm để HS quan sát đúng hiện tượng và đảm bảo an toàn thí nghiệm.

Lưu ý HS: dùng ống hút để lấy dung dịch, lấy lượng dung dịch khoảng 1/3 ống nghiệm. 

- Yêu cầu các nhóm tiến hành thí nghiệm 2, thảo luận ghi lại kết quả vào Bản báo cáo kết quả thí nghiệm 2 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiến hành thí nghiệm (2) So sánh mức độ hoạt động hóa học giữa đồng và bạc 

- HS thảo luận, viết các báo cáo  kết quả thí nghiệm 2. 

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Lần lượt đại diện mỗi nhóm trình bày. 

Trả lời Câu hỏi 1 trang 84 

Kim loại magnesium có phản ứng được với dung dịch muối copper(II) nitrate. Do magnesium (Mg) hoạt động hoá học mạnh hơn đồng (copper, Cu) nên đẩy được Cu ra khỏi muối.

Mg + Cu(NO₃)₂ → Mg(NO₃)₂ + Cu

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV ghi nhận các ý kiến của HS. GV nhận xét, đánh giá dựa trên kĩ năng thí nghiệm, mức độ chính xác, chi tiết của báo cáo và khả năng trình bày kết quả của mỗi nhóm HS.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Thí nghiệm 2: Tiến hành Thí nghiệm 2: Khảo sát phản ứng của kim loại Mg, Fe, Cu với dung dịch acid

- Hiện tượng: Mg và Fe phản ứng với dung dịch HCl, Cu không phản ứng. 

- Phản ứng: 

Mg + 2HCl → MgCl₂ + H₂

Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

- Kết luận: 

Độ hoạt động hoá học của Mg và Fe lớn hơn Cu.

Dựa vào tốc độ sủi bọt khí trong các ống nghiệm, sắp xếp các kim loại theo chiều giảm dần mức độ hoạt động lần lượt là: Mg   Fe   H    Cu

Các kim loại không tác dụng với dung dịch HCl có độ hoạt động hoá học yếu hơn hydrogen.

Các kim loại tác dụng với dung dịch HCl, tạo ra muối mới và giải phóng khí hydrogen có độ hoạt động hoá học mạnh hơn hydrogen.

Nhiệm vụ 3: Tiến hành Thí nghiệm 3: Khảo sát phản ứng của các kim loại Na, Mg với nước

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV đặt vấn đề: cần so sánh độ hoạt động hoá học của đồng và bạc 

- GV chia lớp thành các nhóm, lần lượt phát các bộ dụng cụ, hoá chất và Bản báo cáo kết quả thí nghiệm 3 (Nội dung ở dưới HĐ2). Tùy thuộc vào điều kiện GV có thể linh hoạt sử dụng các hoá chất khác nhau nhưng vẫn đảm bảo mục đích của thí nghiệm.

– GV hướng dẫn kĩ trước khi làm thí nghiệm để HS quan sát đúng hiện tượng và đảm bảo an toàn thí nghiệm.

Lưu ý HS: Thí nghiệm với Na: chỉ dùng một mẩu Na nhỏ bằng hạt đậu xanh, không được cầm Na bằng tay mà phải dùng panh kẹp.

- Yêu cầu các nhóm tiến hành thí nghiệm 3, thảo luận ghi lại kết quả vào Bản báo cáo kết quả thí nghiệm 3 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiến hành thí nghiệm (1) So sánh mức độ hoạt động hóa học giữa đồng và bạc 

- HS thảo luận, viết các báo cáo  kết quả thí nghiệm 3. 

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Lần lượt đại diện mỗi nhóm trình bày. 

Trả lời Câu hỏi 2 trang 84 

Calcium phản ứng với nước, vàng không phản ứng với nước. Vậy kim loại calcium hoạt động mạnh hơn kim loại vàng.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV ghi nhận các ý kiến của HS. GV nhận xét, đánh giá dựa trên kĩ năng thí nghiệm, mức độ chính xác, chi tiết của báo cáo và khả năng trình bày kết quả của mỗi nhóm HS.

*GV mở rộng Mẹo nhớ: Khi (K) bà (Ba) con (Ca) nào (Na) may (Mg) áo (Al) giáp (Zn) sắt (Fe) nhớ (Ni) sang (Sn) phố (Pb) hỏi (H) cửa (Cu) hàng (Hg) á (Ag) phi (Pt) âu (Au)

- GV chuyển sang nội dung mới.

Thí nghiệm 3: Khảo sát phản ứng của các kim loại Na, Mg với nước

- Hiện tượng: Na tan trong nước và có bọt khí thoát ra. Mg không tan trong nước

- Phản ứng: 

2Na + 2H₂O → 2NaOH + H₂

- Kết luận: 

Na có độ hoạt động hoá học mạnh hơn Mg

Dựa vào khả năng phản ứng với nước, có thể chia các kim loại sodium (natri), magnesium thành hai nhóm: 

(1) kim loại phản ứng với nước 

(2) kim loại không phản ứng với nước. 

Nhóm (1) có độ hoạt động hoá học mạnh hơn nhóm (2).

KẾT LUẬN

Từ các kết quả trên và kết quả của một số thí nghiệm khác người ta đã thiết lập được dãy hoạt động hóa học sau theo chiều giảm dần mức độ hoạt động hóa học:

K, Na, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Pb, H, Cu, Ag, Au