Giáo án KHTN 9 Cánh diều bài 26: Glucose và saccharose

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

BÀI 26. GLUCOSE VÀ SACCHAROSE

I. MỤC TIÊU

1. Về kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ:

• Nêu được thành phần nguyên tố, công thức chung của carbohydrate.

• Nêu được công thức phân tử, trạng thái tự nhiên, tính chất vật lí (trạng thái, màu sắc, mùi, vị, tính tan, khối lượng riêng) của glucose và saccharose.

• Trình bày được tính chất hóa học của glucose (phản ứng tráng bạc, phản ứng lên men rượu), của saccharose (phản ứng thủy phân có xúc tác acid hoặc enzyme). Viết được các phương trình hóa học xảy ra dưới dạng công thức phân tử.

• Tiến hành được thí nghiệm (hoặc quan sát thí nghiệm) phản ứng tráng bạc của glucose.

• Trình bày được vai trò và ứng dụng của glucose (chất dinh dưỡng quan trọng của người và động vật) và của saccharose (nguyên liệu quan trọng trong công nghiệp thực phẩm). Ý thức được tầm quan trọng của việc sử dụng hợp lí saccharose. Nhận biết được các loại thực phẩm giàu saccharose và hoa quả giàu glucose.

2. Năng lực

Năng lực chung: 

• Năng lực giao tiếp và hợp tác: Chủ động giao tiếp trong nhóm, trình bày rõ ý tưởng cá nhân và hỗ trợ nhau hoàn thành nhiệm vụ chung, tự tin và biết kiểm soát cảm xúc, thái độ khi nói trước nhiều người.

• Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thu thập và làm rõ thông tin có liên quan đến vấn đề; phân tích để xây dựng được các ý tưởng phù hợp. 

Năng lực đặc thù:

• Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Nhận ra, giải thích được vấn đề thực tiễn dựa trên kiến thức khoa học tự nhiên.

• Năng lực tìm hiểu tự nhiên: 

• Sử dụng được ngôn ngữ, hình vẽ, sơ đồ, biểu bảng để biểu đạt quá trình tìm hiểu vấn đề và kết quả tìm kiếm.

• Viết được báo cáo sau quá trình tìm hiểu.

• Năng lực nhận thức khoa học tự nhiên: 

• Nêu được thành phần nguyên tố, công thức chung của carbohydrate.

• Nêu được công thức phân tử, trạng thái tự nhiên, tính chất vật lí (trạng thái, màu sắc, mùi, vị, tính tan, khối lượng riêng) của glucose và saccharose.

• Trình bày được tính chất hóa học của glucose (phản ứng tráng bạc, phản ứng lên men rượu), của saccharose (phản ứng thủy phân có xúc tác acid hoặc enzyme). Viết được các phương trình hóa học xảy ra dưới dạng công thức phân tử.

• Tiến hành được thí nghiệm (hoặc quan sát thí nghiệm) phản ứng tráng bạc của glucose.

• Trình bày được vai trò và ứng dụng của glucose (chất dinh dưỡng quan trọng của người và động vật) và của saccharose (nguyên liệu quan trọng trong công nghiệp thực phẩm). Ý thức được tầm quan trọng của việc sử dụng hợp lí saccharose. Nhận biết được các loại thực phẩm giàu saccharose và hoa quả giàu glucose.

3. Phẩm chất

• Tham gia tích cực hoạt động nhóm phù hợp với khả năng của bản thân.

• Cẩn trọng, trung thực và thực hiện các yêu cầu trong bài học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

• Tài liệu: SGK, SGV Khoa học Tự nhiên 9, hình ảnh, mẫu vật một số loại carbohydrate có trong chương trình; video thí nghiệm tráng gương của glucose. 

• Thiết bị dạy học: Máy tính, máy chiếu.

2. Đối với học sinh

• Tài liệu: SGK Khoa học Tự nhiên 9 

• Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học theo yêu cầu của GV. 

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: HS có hứng thú học tập, nhu cầu tìm hiểu; dùng những kiến thức, kĩ năng cần thiết để thực hiện yêu cầu, khám phá kiến thức mới. 

b. Nội dung: Quan sát hình ảnh GV cung cấp và thực hiện yêu cầu theo hướng dẫn của GV. 

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về một số loại thức ăn chứa carbohydrate.

d. Tổ chức thực hiện

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV nêu câu hỏi vào bài: Quan sát hình 26.1 và cho biết những loại củ, quả, thân thực vật nào có vị ngọt? Vị ngọt đó được tạo ra bởi lợi hợp chất nào?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, quan sát hình và suy nghĩ trả lời câu hỏi của GV. 

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết). 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời 2 – 3 HS trả lời câu hỏi: 

Đáp án: củ cải đường, nho, mía là loại thực vật có củ, quả, thân vị ngọt. Vị ngọt này là do glucose, saccharose tạo nên.

- Các HS khác lắng nghe để nhận xét câu trả lời của bạn mình.

- GV khuyến khích HS có thể có nhiều ý kiến khác nhau trong quá trình thực hiện bài tập. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, dẫn dắt HS vào bài học: Vậy glucose và saccharose có đặc điểm gì giống và khác nhau? Chúng có mối liên hệ gì giữa cấu tạo và tính chất? Vai trò của carbohydrate trong cơ thể và trong ngành công nghiệp thực phẩm là gì? Chúng ta cùng tìm hiểu bài học hôm nay để biết câu trả lời nhé - Bài 26 – Glucose và saccharose.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu về carbohydrate.

a. Mục tiêu: Nêu được thành phần, nguyên tố, công thức chung của carbohydrate.

b. Nội dung: Thông qua hoạt động nhóm, các nhóm HS thảo luận trả lời các câu hỏi và phiếu học tập của GV đưa ra để hình thành kiến thức.

c. Sản phẩm: Thành phần, công thức chung, các loại carbohydrate.

d. Tổ chức hoạt động:

Hoạt động 2. Tìm hiểu về glucose. 

a. Mục tiêu: HS nêu được công thức phân tử, trạng thái tự nhiên, tính chất vật lí và tính chất hoá học của glucose.

b. Nội dung: Thông qua hoạt động nhóm, các nhóm HS thảo luận trả lời các câu hỏi và phiếu học tập của GV đưa ra để hình thành kiến thức.

c. Sản phẩm: Trạng thái tự nhiên, tính chất vật lý và tính chất hoá học của glucose.

d. Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS	DỰ KIẾN SẢN PHẨM
*Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về trạng thái tự nhiên, tính chất vật lí của glucose. Bước 1 : GV chuyển giao nhiệm vụ học tập - GV chiếu hình ảnh tinh thể glucose và yêu cầu HS quan sát kết hợp đọc thông tin trong sgk nêu: + Công thức phân tử glucose. + Trạng thái tự nhiên. + Tính chất vật lí. Tinh thể glucose Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập -  HS quan sát hình, đọc thông tin trong bài để thực hiện yêu cầu của GV. - GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết); ghi lại những HS tích cực, những HS chưa tích cực để điều chỉnh. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện 2 - 3 HS xung phong trả lời. - Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV đánh giá câu trả lời của HS, đưa ra kết luận - GV chuyển sang nội dung mới.	II. Glucose 1. Trạng thái tự nhiên và tính chất vật lí - Công thức phân tử: C6H12O6. - Có trong cơ thể thực vật, động vật, con người và nhiều nhất trong quả chín. - Là chất rắn, dạng tinh thể không màu, vị ngọt, không mùi, tan tốt trong nước, khối lượng riêng là 1,56g/cm3.
*Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu về tính chất hoá học của glucose. Bước 1 : GV chuyển giao nhiệm vụ học tập *Phản ứng tráng bạc - GV chia lớp thành 4 nhóm, thực hành thí nghiệm phản ứng tráng bạc của glucose. Thí nghiệm Chuẩn bị Dụng cụ: ống nghiệm, giá để ống nghiệm, kẹp ống nghiệm, cốc thuỷ tinh, nước nóng, ống hút nhỏ giọt. Hoá chất: dung dịch glucose 5%, dung dịch AgNO3 1%, dung dịch NH3 5%. Cho vào ống nghiệm 1 ml dung dịch AgNO3 1%, sau đó cho từng giọt dung dịch NH3 vào lắc nhẹ cho đến khi kết tủa vừa tan hết. Cho tiếp 2ml dung dịch glucose vào ống nghiệm, lắc đều, sau đó đặt ống nghiệm vào cốc nước nóng (khoảng 70oC) và để yên khoảng 5 phút. Quan sát thí nghiệm, mô tả và giải thích các hiện tượng xảy ra. - Nếu không có điều kiện thực hành thí nghiệm, GV có thể chiếu video thí nghiệm cho HS quan sát. Video thí nghiệm phản ứng tráng bạc. https://www.youtube.com/watch?v=FMJCHP2dP04 - GV yêu cầu các nhóm thảo luận trả lời câu hỏi tìm hiểu kiến thức: Trong thí nghiệm phản ứng tráng bạc, hiện tượng nào chứng tỏ glucose đã tham gia phản ứng. * Phản ứng lên men rượu - GV yêu cầu một vài HS trình bày quá trình lên men rượu và viết PTHH (đã học ở bài trước) -  GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi trả lời câu hỏi luyện tập sau: Tính khối lượng ethylic alcolhol thu được khi lên men dung dịch chứa 90 gam glucose. Biết hiệu suất của quá trình lên men là 80%. Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập -  HS quan sát hình, đọc thông tin trong bài để thực hiện yêu cầu của GV. - GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết); ghi lại những HS tích cực, những HS chưa tích cực để điều chỉnh. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện 2 - 3 HS xung phong trả lời. Đáp án câu hỏi thực hành:  - Khi cho từng giọt dung dịch NH3 vào ống nghiệm chứa dung dịch AgNO3 thấy xuất hiện kết tủa, lắc đều thì kết tủa tan dần.  Giải thích: Do ban đầu khi nhỏ NH3 tạo môi trường base để tạo kết tủa, khi cho NH3  dư thì kết tủa chuyển thành phức tan. (Lưu ý: Lên lớp 12 các em sẽ viết rõ phương trình phản ứng tạo phức) - Khi tiếp tục cho dung dịch glucose vào ống nghiệm, lắc đều, sau đó đặt ống nghiệm vào cốc nước nóng (khoảng 70 °C) và để yên khoảng 5 phút ta thấy có một lớp kim loại màu trắng xám bám vào thành ống nghiệm. Phản ứng này gọi là phản ứng tráng bạc. ……………………..	Tính chất hoá học *Phản ứng tráng bạc PTHH:  C6H12O6 + Ag2O → C6H12O7 + 2Ag * Phản ứng lên men rượu Dưới tác dụng của enzyme ở nhiệt độ thích hợp, glucose trong dung dịch sẽ chuyển dần thành ethylic alcohol. PTHH: C6H12O6 2C2H5OH + CO2 + H2O

---------------------------------------

----------------------Còn tiếp---------------------