Giáo án KHTN 9 Cánh diều bài 37: Đột biến nhiễm sắc thể

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, quan sát Hình 37.1 và hoàn thành Phiếu học tập số 1 (Đính kèm dưới hoạt động).

- Dựa trên câu trả lời của các nhóm, GV yêu cầu HS rút ra kết luận về khái niệm đột biến nhiễm sắc thể.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát hình 37.1, đọc thông tin mục I SGK tr.180 và thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV.

- GV quan sát; định hướng HS (nếu cần).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV sử dụng https://wheelofnames.com/ mời đại diện nhóm HS trình bày.

- Các HS khác nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá câu trả lời của HS.

- GV chuẩn kiến thức và yêu cầu HS ghi chép vào vở.

- GV dẫn dắt sang hoạt động tiếp theo.

I. KHÁI NIỆM ĐỘT BIẾN NHIỄM SẮC THỂ

- Đột biến nhiễm sắc thể là sự biến đổi trong cấu trúc hoặc số lượng của nhiễm sắc thể.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Tìm hiểu khái niệm đột biến nhiễm sắc thể

Lớp: …………………….. Nhóm: ……………… gồm: ………………………………...

1. Hình 37.1a có số lượng nhiễm sắc thể là bao nhiêu? …………………………………

2. Hoàn thành bảng sau:

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Tìm hiểu khái niệm đột biến nhiễm sắc thể

Lớp: …………………….. Nhóm: ……………… gồm: ………………………………...

1. Hình 37.1a có số lượng nhiễm sắc thể là bao nhiêu? 46.

2. Hoàn thành bảng sau:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Vòng 1: Hình thành nhóm chuyên gia

- GV chia lớp thành 8 nhóm, yêu cầu đọc mục II, III, kết hợp quan sát hình 37.2 - 37.6 và thực hiện nhiệm vụ như sau: 

Nhóm 1, 2, 3, 4: Tìm hiểu về khái niệm, phân loại, tác hại và ý nghĩa của đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể.

Nhóm 5, 6, 7, 8: Tìm hiểu về khái niệm, phân loại, tác hại và ý nghĩa của đột biến số lượng nhiễm sắc thể.

- Các thành viên trong nhóm làm việc độc lập, ghi lại ý kiến của mình. Sau đó, lần lượt từng thành viên trình bày như một chuyên gia về chủ đề tìm hiểu của nhóm.

Vòng 2: Hình thành nhóm mảnh ghép

- GV tiến hành tạo nhóm mảnh ghép từ các nhóm chuyên gia, ví dụ: ghép nhóm 1 và nhóm 5, nhóm 2 và nhóm 6, nhóm 3 và nhóm 7, nhóm 4 và nhóm 8;...

- GV yêu cầu các thành viên chia sẻ thông tin tìm hiểu được, sau đó thảo luận hoàn thành Phiếu học tập số 2:

 - Để củng cố kiến thức, GV yêu cầu HS thảo luận tìm thêm một số ví dụ khác về:

+ Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể.

+ Đột biến số lượng nhiễm sắc thể.

+ Tác hại và ý nghĩa của đột biến số lượng nhiễm sắc thể.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin mục II, III SGK tr.180 – 183, kết hợp quan sát hình ảnh và thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV.

- GV quan sát hoạt động của các nhóm; định hướng HS trả lời các câu hỏi để tìm hiểu nhiệm vụ được giao:

Câu hỏi 2 SGK tr.181. Quan sát hình 37.2, nhận xét sự sai khác của nhiễm sắc thể bị đột biến so với dạng ban đầu.

Luyện tập 2 SGK tr.182. Quan sát hình 37.3, 37.4, nêu tên loại đột biến được thể hiện ở mỗi trường hợp trong hình 37.4.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV tổ chức cho các nhóm mảnh ghép chấm điểm chéo: nhóm 2 chấm điểm cho nhóm 1, nhóm 3 chấm điểm cho nhóm 2,...

- GV mời đại diện nhóm trình bày.

………………

II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

1. Khái niệm

- Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là những biến đổi trong cấu trúc nhiễm sắc thể.

2. Phân loại

- Đột biến mất đoạn;

- Đột biến lặp đoạn;

- Đột biến đảo đoạn;

- Đột biến chuyển đoạn

3. Tác hại và ý nghĩa

Tác hại

- Thay đổi số lượng, trật tự các gene.

- Ảnh hưởng đến mối quan hệ của các gene, sức sống của sinh vật.

Ví dụ: 

+ Đột biến chuyển đoạn giữa NST số 9 và số 22 dẫn đến bệnh ung thư bạch cầu tủy cấp tính;

+ Đột biến làm mất một đoạn trên cánh ngắn của NST số 5 gây ra hội chứng cri-du-chat (hội chứng mèo kêu), trẻ mang đột biến này có tiếng khóc giống mèo kêu và thường tử vong trong năm đầu đời sau sinh.

+ Mất đoạn cánh dài NST số 11 gây hội chứng Jacobsen.

Ý nghĩa

- Nguồn biến dị cho tiến hóa và chọn giống.

Ví dụ: 

+ Đột biến chuyển đoạn NST xảy ra ở tổ tiên chung của người và tinh tinh làm dung hợp hai NST tâm mút thành NST tâm giữa, tạo nên NST số 2 ở người. Vì vậy, người có 46 NST, còn tinh tinh vẫn giữa nguyên bộ NST của tổ tiên chung là 48 NST.

+ Sử dụng đột biến mất đoạn để loại bỏ các gene quy định các tính trạng bất lợi ở một số giống cây trồng.

III. ĐỘT BIẾN SỐ LƯỢNG NHIỄM SẮC THỂ

1. Khái niệm

- Đột biến số lượng nhiễm sắc thể là những thay đổi về số lượng xảy ra ở một hoặc một số cặp nhiễm sắc thể hoặc cả bộ nhiễm sắc thể.

2. Phân loại

- Đột biến lệch bội:  2n + 1, 2n – 1,...

- Đột biến đa bội: 3n, 4n,..., (2n loài A + 2n loài B).

3. Tác hại và ý nghĩa

Tác hại

- Mất cân bằng hệ gene, ảnh hưởng sức sống, sức sinh sản của sinh vật.

Ví dụ: 

+ Người mắc hội chứng Edward mang đột biến lệch bội có 3 NST số 18 (2n + 1 = 47).

……………………..