Giáo án KHTN 9 kết nối bài 39: Tái bản DNA và phiên mã tạo RNA

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành các nhóm, mỗi nhóm 4 – 6 HS.

- GV yêu cầu các nhóm HS tìm hiểu thông tin mục I, quan sát Hình 39. 1 kết quả quan sát video về quá trình tái bản DNA và thực hiện Hoạt động SGK tr.170: 

Quan sát Hình 39.1, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Mô tả ba giai đoạn của quá trình tái bản DNA.

2. Nhận xét về kết quả của quá trình tái bản DNA.

- GV yêu cầu HS vận dụng kiến thức và trả lời câu hỏi: Quá trình tái bản diễn ra khi nào và ở đâu?

- Sau khi HS hình thành kiến thức về quá trình tái bản DNA, GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi hoàn thành Phiếu học tập sau:

- GV yêu cầu HS vận dụng kiến thức vừa học, đưa ra câu trả lời chính xác cho câu hỏi Khởi động SGK tr.170: Tế bào có khả năng sinh sản tạo ra những tế bào con giống tế bào mẹ ban đầu. Sự sinh sản của tế bào dựa trên cơ sở của quá trình nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhóm HS tìm hiểu nội dung mục I SGK tr.170, quan sát Hình 39.1 kết hợp video, thực hiện nhiệm vụ.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện nhóm trình bày kết quả thảo luận Hoạt động SGK tr.170.

- GV gọi một số nhóm xung phong trả lời Phiếu học tập và câu hỏi Khởi động  SGK tr. 170:

Hướng dẫn trả lời câu 1 Phiếu học tập:

a) Trình tự nucleotide của hai DNA được tổng hợp từ đoạn DNA trên là:

Mạch 1: A – A – G – C – T – C – G – C – G – A – T – A – G – C – C

Mạch 2: T – T   – C – G – A – G – C – G – C – T – A – T – C – G – G 

b) Trình tự nucleotide ở hai DNA con giống nhau và giống DNA mẹ.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi Khởi động: DNA nhân đôi là cơ sở cho NST nhân đôi trong quá trình tế bào phân chia.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá câu trả lời của các nhóm HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức, yêu cầu HS ghi chép.

- GV mở rộng kiến thức về ứng dụng tái bản DNA kết hợp mục Em có biết tr.172.

- GV chuyển sang hoạt động tiếp theo. 

I. Quá trình tái bản DNA

- Quá trình tái bản DNA gồm ba giai đoạn:

Giai đoạn 1: DNA tháo xoắn tách thành hai mạch đơn.

Giai đoạn 2: Các nucleotide tự do trong môi trường tế bào liên kết với các nucleotide trên mỗi mạch khuôn của DNA theo NTBS: A = T, G ≡ C.

Giai đoạn 3: Hai mạch đơn gồm một mạch mới tổng hợp và một mạch khuôn xoắn trở lại với nhau.

- Kết quả: Tạo hai bản sao giống nhau và giống DNA ban đầu.

- Ý nghĩa: Đảm bảo quá trình truyền thông tin di truyền qua các thế hệ tế bào và cơ thể được ổn định và liên tục.

* Ứng dụng: Kĩ thuật PCR mô phỏng quá trình tái bản DNA để tạo số lượng bản sao của một đoạn DNA nào đó. (https://youtu.be/xfzZBDskZ8o) 

Hình 39.3 Máy PCR

Thành tựu:

+ Phát hiện sự tồn tại của virus SARS-CoV-2;

+ Phát hiện mầm mống của bệnh ung thư: ung thư cổ tử cung, ung thư vú,...;

 Chẩn đoán ung thư vú bằng kĩ thuật PCR

+ Kiểm nghiệm an toàn thực phẩm;

Kiểm nghiệm vi sinh thực phẩm

+ Chẩn đoán bệnh ở vật nuôi, cây trồng;...

PCR - giải pháp xác định bệnh sớm ở tôm

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS tìm hiểu thông tin mục II, kết hợp quan sát Hình 39.2 SGK tr.171 thảo luận cặp đôi trả lời các câu hỏi sau:

+ Sản phẩm của quá trình phiên mã là gì?

+ Nhận xét về trình tự nucleotide trên sản phẩm của quá trình phiên mã.

-  Trên cơ sở đó, GV yêu cầu HS quan sát video quá trình phiên mã (0:00 - 1:39) và cho biết: Quá trình phiên mã diễn ra ở đâu? 

- Đồng thời, các nhóm thực hiện Hoạt động SGK tr.172: Quan sát Hình 39.2, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Mô tả ba giai đoạn của quá trình phiên mã.

2. Quá trình phiên mã dựa trên mạch nào của DNA?

3. Phiên mã là gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhóm HS đọc hiểu mục II tr.171 - 172 SGK, thực hiện nhiệm vụ.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời một số HS xung phong trả lời câu hỏi thảo luận cặp đôi:

+ Sản phẩm của quá trình phiên mã là các phân tử RNA.

+ Các nucleotide trên phân tử RNA là A, U, G, C.

- Một số HS xung phong trả lời câu hỏi cá nhân: Quá trình phiên mã diễn ra trong nhân tế bào ở sinh vật nhân thực hoặc vùng nhân ở sinh vật nhân sơ.

- GV mời đại diện một số nhóm trình bày kết quả thảo luận Hoạt động tr.172.

- HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét kết quả thảo luận của HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức và yêu cầu HS ghi chép.

- GV dẫn dắt sang hoạt động tiếp theo.

II. Quá trình phiên mã

- Phiên mã là quá trình tổng hợp các phân tử RNA dựa trên trình tự polynucleotide của gene (DNA).

- Quá trình phiên mã diễn ra qua ba giai đoạn:

Giai đoạn 1: Enzyme RNA polymerase làm tháo xoắn hai mạch DNA.

Giai đoạn 1: Khởi đầu

Giai đoạn 2: 

+ RNA polymerase trượt dọc theo mạch có chiều 3’ – 5’. 

+ Chỉ có một mạch có chiều 3’ – 5’ làm khuôn tổng hợp RNA. 

+ Các nucleotide tự do của môi trường liên kết với nucleotide trên mạch khuôn theo NTSB: A = U, G ≡ C. 

Giai đoạn 2: Kéo dài

Giai đoạn 3: RNA được tổng hợp gồm một mạch, có chiều 5’ – 3’. 

Giai đoạn 3: Kết thúc