Nội dung chính Ngữ văn 12 cánh diều Bài 6: Nhật kí trong tù - vb Lai Tân

BÀI 6: THƠ VĂN NGUYỄN ÁI QUỐC – HỒ CHÍ MINH 

VĂN BẢN: LAI TÂN

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

a. Tiểu sử

Xem lại phần tìm hiểu tác giả - VB 1 Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh cuộc đời và sự nghiệp.

b. Hoàn cảnh ra đời của bài thơ

Xem lại phần hoàn cảnh ra đời của bài Ngắm trăng.

II. Khám phá văn bản

1. Đặc điểm thể loại cũng như kết cấu bài thơ

a. Thể loại

- Thể loại thơ: Thất ngôn tứ tuyệt 

- Đặc điểm: 

+ Mỗi bài có 4 câu thơ, mỗi câu có 7 chữ 

+ Các câu 1,2,4 hoặc chỉ các câu 2,4 hiệp vần với nhau ở chữ cuối. 

+ Cách ngắt nhịp của câu thơ thất ngôn thường là 2/2/3 hoặc 4/3.

+ Âm điệu của thất ngôn tứ tuyệt thường du dương và trầm bổng, tạo nên một âm nhạc riêng cho bài thơ. 

+ Các tiếng trong bài thơ được sắp xếp để tạo ra một âm thanh độc đáo và đầy sức sống, làm cho việc đọc thơ trở nên dễ dàng và thú vị.

b. Sự việc được nhắc đến trong bài thơ

+ Bài thơ miêu tả cảnh tượng nhà lao nơi Bác bị giam cầm ở Trung Quốc, thực trạng thối nát của chính quyền Trung Quốc dưới thời Tưởng Giới Thạch và thái độ châm biếm, mỉa mai sâu cay.

+ Bộ máy chính quyền với ban trưởng nhà lao chuyên tổ chức đánh bạc, cảnh sát trưởng kiếm ăn, thu tiền từ việc giải người, ăn hối lộ, huyện trưởng thì hút thuốc phiện. Đó là toàn bộ thực trạng đen tối nơi nhà lao, nơi thực thi pháp luật nhưng lại toàn là tệ nạn xã hội. Thế nhưng trời đất Lai Tân vẫn thái bình, tức chính quyền Tưởng Giới Thạch vẫn làm ngơ trước bức tranh nhà tù đó.

c. Kết cấu bài thơ

- 3 câu đầu: Nói về hành vi thường thấy ở 3 viền quan ở Lai Tân trong đó: 

+ Câu 1: Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc 

+ Câu 2: Cảnh trưởng tham lam ăn tiền của phạm nhân

+ Câu 3: Nói về việc làm của huyện trưởng. 

- Câu thơ cuối: Thoạt nhìn tưởng như câu thơ thể hiện một sự hài lòng, một lời ca ngợi. Nhưng thực chất là sự mỉa mai, châm biếm của tác giả.

- Nhận xét về tứ thơ: Một bài tứ tuyệt Đường luật thông thường có kết cấu chia làm hai phần (2 câu đầu, 2 câu sau) hoặc bốn phần (đề, thực, luận, kết). Bài “Lai Tân” chia làm hai phần: 3 câu đầu và 1 câu cuối, trong đó ba câu đầu kể sự việc, câu cuối bày tỏ đánh giá và bình luận của tác giả. Một mình câu cuối vẫn cân đối được với cả ba câu đầu và mở ra sự bất ngờ thú vị.

2. Màu sắc châm biếm mỉa mai trong bài thơ

(-) Trạm dừng chân 1

- Sắc thái châm biếm, mỉa mai tập trung trong từ “thái bình” trong câu thơ “Trời đất Lai Tân vẫn thái bình”: tác giả bóc mẽ “kiểu thái bình” kì quái ở Lai Tân, sự ẩn nấp của những thói hư tật xấu, tệ nạn đang diễn ra trong xã hội. Lên án, đả kích thói dối trá, bản chất thối nát của chính quyền. Qua đó thể hiện tiếng nói căm phẫn và đầy khinh bỉ.

(-) Trạm dừng chân 2

- Về hình thức:

+ Hai bài thơ đều sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt với bút pháp giản dị, tự nhiên mà hàm súc.

+ Đều có sự kết hợp giữa trữ tình và hiện thực. Nếu ở bài thơ “Lai Tân”, bút pháp tả thực và trào phúng kết hợp để vẽ nên bức tranh về chế độ thối nát ở Trung Quốc lúc bấy giờ, thì ở bài “Ngắm trăng”, chất hiện thực được thể hiện ở hoàn cảnh ngục tù thiếu thốn “không rượu cũng không hoa”, kết hợp với chất trữ tình thể hiện qua ánh trăng sáng và sự hòa quyện đồng điệu giữa tâm hồn con người với thiên nhiên.

- Về nội dung:

+ Hoàn cảnh sáng tác: Đều được sáng tác trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn, khắc nghiệt và thiếu thốn, đó là nơi chốn ngục tù.

+ Cả hai bài thơ đều thể hiện một nỗi đắng cay, chua xót trong lòng nhà thơ. Tuy nhiên, nếu ở “Ngắm trăng”, Bác mang nỗi cay đắng, bất bình vì bị tước mất quyền tự do một cách vô lý, thì ở “Lai Tân”, Người mang một cảm xúc chua xót trước thực tế giai cấp thống trị thối nát hoành hành.

III. Tổng kết

1. Nội dung

- Cảnh tượng lao tù nơi bác bị giam cầm đồng thời là sự châm biếm mỉa mai thực trạng thối nát của chính quyền Tưởng Giới Thạch.

2. Nghệ thuật

+ Sử dụng biện pháp châm biếm sâu cay.

+ Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt góp phần thể hiện tâm trạng của chủ thể trữ tình.

+ Ngôn từ cô đọng, hàm súc, giàu tính biểu cảm.