Nội dung chính Ngữ văn 9 cánh diều Bài 6: Vụ cải trang bất thành

BÀI 6: TRUYỆN TRUYỀN KÌ VÀ TRUYỆN TRINH THÁM 

VĂN BẢN 2: VỤ CẢI TRANG BẤT THÀNH

I. Kiến thức Ngữ văn

1. Truyện trinh thám

a. Khái niệm

Truyện trinh thám là truyện viết về việc điều tra, khám phá các vụ án hoặc những bí mật cần được đưa ra ánh sáng. 

b. Cốt truyện

- Truyện thường bắt đầu bằng một sự việc bất ngờ hoặc tình huống gay cấn (ví dụ: án mạng, mất tích, mất trộm,...), kế đó là diễn biến căng thẳng, kịch tính để rồi tất cả được giải quyết ở phần cuối của câu chuyện. Đó cũng là thời điểm sự thật được hé lộ, bản chất của sự việc được phơi bày và kẻ gây án sẽ bị vạch trần, bắt giữ hoặc thậm chí bị tiêu diệt.

- Sơ đồ cốt truyện trinh thám: Vụ án xảy ra à Người điều tra tiến hành điều tra à Tình huống phức tạp bất ngờ xuất hiện à Cuộc điều tra gặp nhiều bế tắc à Thủ phạm cùng quá trình gây án bị vạch trần.

c. Nhân vật

- Nhân vật chính của truyện trinh thám thường là các thám tử hoặc điều tra viên.

- Đặc điểm: 

+ Họ là những người có khát vọng truy tìm sự thật, dám đấu tranh cho lẽ phải, kiên quyết chống lại cái ác, cái xấu.

+ Họ có óc quan sát tinh tường, rất giàu trí tưởng tượng, biết tìm kiếm, kết nối, tổng hợp thông tin và giỏi phán đoán, suy luận lô gích.

II. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: Khi đọc, HS cần chú ý thể hiện được cảm xúc, tính cách của nhân vật, đặc biệt là quá trình phá án của nhân vật thám tử; không bỏ từ, thêm từ; thể hiện đúng nhịp điệu câu văn, ngắt giọng phù hợp…

- Câu hỏi trong thẻ chỉ dẫn:

2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- A-thơ Cô-nan Đoi-lơ (1859-1930) là nhà văn người Xcốt-len (Scotland). 

- Ông sáng tác ở nhiều thể loại như: tiểu thuyết lịch sử, truyện khoa học viễn tưởng, truyện ngắn, kịch,... 

- Ông nổi tiếng trên toàn thế giới với truyện trinh thám, trong đó nhân vật chính là Sơ-lốc Hôm. Sơ-lốc Hôm đã xuất hiện trong 4 tiểu thuyết và 56 truyện ngắn của Cô-nan Đoi-lơ. Một số truyện trinh thám nổi bật của ông: Cuộc điều tra màu đỏ (1887), Dấu bộ tứ (1890), Những cuộc phiêu lưu của Sơ-lốc Hôm (1892), Những hồi ức về Sơ-lốc Hôm (1894),...

- Ở Luân Đôn (Anh) có bảng tàng Sơ-lốc Hôm được thành lập với mục đích tưởng nhớ vị nhân vật thám tử hư cấu nổi tiếng này.

b. Tác phẩm

- Truyện Vụ cải trang bất thành trích Sơ-lốc Hôm, tập 1, Bùi Liên Thảo – Vũ Thu Hà dịch, NXB Văn học, Hà Nội, 2016.

III. Khám phá văn bản

1. Cốt truyện, chi tiết, ngôi kể trong văn bản Vụ cải trang bất thành

a. Tình huống nảy sinh vụ án

- Tình huống nảy sinh vụ án ở đây là vị hôn phu của cô Me-ri anh Ên-giô – đã đột ngột biến mất khi cùng hai mẹ con cô Me-ri đến nhà thờ để làm lễ kết hôn. Từ thời điểm đó, Me-ri không có bất cứ tin tức gì về vị hôn phu của mình. Cô đã tìm đến thám tử Hôm để nhờ giúp đỡ. 

b. Chi tiết quan trọng

- Các chi tiết quan trọng, có ý nghĩa bước ngoặt để Hôm khám phá ra sự thật:

+ (1) Điểm bất thường trên tờ thông báo (chỉ có một chữ “Hót-mơ Ên-giô" ở cuối trang, không địa chỉ cụ thể, chỉ ghi chung chung là phổ Li-đân-hôn). 

+ (2) Điểm trùng lặp trên các bức thư được đánh máy (những chữ “e” có vết nhoè, những chữ “r” hụt phần đuôi). 

+ (3) Việc người cha dượng gửi thư trả lời Hôm với những lỗi đánh máy quen thuộc nêu trên.

c. Ngôi kể

- Người kể chuyện trong văn bản trên là Cát-xơn – bạn của Hôm, tức là một nhân vật trong truyện. 

=> Đây là ngôi kể thứ nhất, là hình thức nhân vật kể chuyện hay còn gọi là người kể chuyện hạn tri. 

- Với việc lựa chọn ngôi kể này, câu chuyện trở nên chân thực hơn (vì được kể bởi một người trong cuộc, tai nghe mắt thấy); tính cách và phẩm chất của nhân vật chính cũng được thể hiện một cách cụ thể và sống động thông qua sự quan sát của người kể chuyện, chẳng hạn: “Hôm ngồi lặng vài phút, các ngón tay chụm vào nhau, hai chân duỗi ra phía trước, mắt chăm chú ngước lên trần nhà.”; hay qua những tương tác trực tiếp giữa người kể chuyện và nhân vật chính mà ở đó, người kể chuyện với năng lực hạn chế của mình đã làm nền cho người thám tử.

2. Nhân vật trong truyện Vụ cải trang bất thành

a. Nhân vật của văn bản

- Văn bản trên có các nhân vật: thám tử Hôm, Oát-xơn – bạn của Hôm, Uyn-đi-banh – cha dượng của Me-ri. 

- Nhân vật chính là thám tử Hôm. 

- Để xác định nhân vật chính – thám tử Hôm, một mặt, dựa vào đặc điểm thể loại của truyện trinh thám (nhân vật chính thường là thám tử), mặt khác, dựa vào tình tiết, diễn biến của câu chuyện trong đoạn trích, ở đó, Hôm đóng vai trò chủ đạo. Nội dung của đoạn trích chủ yếu xoay quanh những hành động, lời nói và cách giải quyết vụ án của Hôm.

b. Nhân vật thám tử Hôm

- Hôm đã phát hiện ra sự thật đằng sau sự mất tích của Ên-giô - hôn phu của Me-ri. Đây thực chất là âm mưu của người cha dượng, gã đã đóng giả Ên-giô, đưa mẹ con Me-ri đến cổng nhà thờ rồi lẫn qua cửa kia của xe ngựa và biến mất. Mục đích của gã là giữ chân Me-ri trong mối quan hệ hôn nhân với Ên-giô – một mối quan hệ không dễ dứt bỏ vì đã có lời thề nhưng cũng không đi đến đích – để được tiếp tục hưởng lợi tức món tiền gửi ngân hàng của Me-ri. Tuy nhiên, âm mưu này đã bị thám tử Hôm phát hiện, vạch trần. 

+ Trong đoạn trích, Hôm đã phát hiện ra những điểm bất thường trên tờ thông báo và trên các bức thư được đánh máy. 

=> Đây chính là điểm nghi vấn, là cơ sở để Hôm viết thư cho người cha dượng của Me-ri và đề nghị gã phúc đáp. 

+ Chính việc trả lời của người cha dượng với những lỗi đánh máy quen thuộc đã góp phần lật tẩy hắn và nhờ đó, cùng với các thông tin khác thu thập được, Hôm đã bóc trần sự thật được giấu kín bên trong.

- Nhận xét: Qua đoạn trích, có thể thấy thám tử Hôm là người có óc quan sát tinh tường, có khả năng tổng hợp, kết nối các thông tin và năng lực phán đoán, suy luận rất tốt.

3. Tổng kết

a. Nội dung

- Văn bản Vụ cải trang bất thành đặt ra vấn đề lòng tham đánh mất nhân tính. Vì tham lam của cải, tiền bạc, một số kẻ sẵn sàng bày mưu tính kể để lừa dối người khác, đẩy họ vào bi kịch, thậm chí chà đạp lên các quan hệ gia đình, thân thuộc.  

- Truyện nêu thông điệp về niềm tin vào chính nghĩa. Những người chân chính sẽ vẫn không ngừng đấu tranh để tìm ra sự thật, công lí cho xã hội. Đồng thời, truyện cũng là lời cảnh tỉnh cho những kẻ tham lam, mất hết nhân tính.

b. Nghệ thuật

- Cốt truyện hấp dẫn, chứa đựng những tình huống bất ngờ, nhân vật chính được khắc hoạ sống động....