Câu hỏi tự luận lịch sử 6 kết nối tri thức Bài 14 - Nhà nước Văn Lang - Âu Lạc

CHƯƠNG 5: VIỆT NAM TỪ KHOẢNG THẾ KỈ VII TCN

ĐẾN ĐẦU THẾ KỈ X

BÀI 14: NHÀ NƯỚC VĂN LANG – ÂU LẠC

1. NHẬN BIẾT

Câu 1: Cuối thời nguyên thủy, người nguyên thủy trên đất nước ta không ngừng cải tiến công cụ như thế nào? Nhận xét về sự cải tiến đó?

Trả lời:

• Cải tiến công cụ:

- Chế tác công cụ đá, gia tăng các loại công cụ, các đồ dùng, đồ trang sức, đồ gốm.

- Đặc biệt trong ngành chế tác đá (kĩ thuật mài đá, tăng thêm loại hình công cụ), làm đồ gốm (in hoa văn).

• Nhận xét:

- Hình dáng cân xứng hơn.

- Kĩ thuật mài: công cụ được mài nhẵn toàn bộ (trước đây chỉ mài lưỡi)

- Kỹ thuật làm đồ gốm: đẹp hơn, có hoa văn hình chữ S – thể hiện trình độ tay nghề cao của người thợ làm đồ gốm thời ấy.

Câu 2: Nghề nông trồng lúa nước ra đời ở nước ta có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời:

Ý nghĩa của nghề nông trồng lúa nước:

- Nghề nông trồng lúa nước ra đời có ý nghĩa cực kì quan trọng đối với cuộc sống của con người. Lúa gạo là nguồn lương thực chính của người Việt cổ được sản xuất ra chủ yếu từ nông nghiệp trồng lúa nước.

- Con người cũng chủ động hơn trong trồng trọt và tích lũy lương thực, từ đó người ta có thể định cư lâu dài, xây dựng xóm làng và tăng thêm các hoạt động giải trí, vui chơi.

Câu 3: Hãy nêu khái quát các sự kiện lịch sử Việt Nam gắn với thời gian cho sẵn dưới đây.

1. Cách đây 4000 năm
2. Từ khoảng 2000 năm TCN
3. Thế kỉ VII TCN
4. Năm 208 TCN

Trả lời:

Các sự kiện lịch sử:

1. Cách đây 4000 năm: Xã hội nguyên thủy Việt Nam có những chuyển biến quan trọng gắn với nền văn hóa Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun.
2. Từ khoảng 2000 năm TCN: Những nhóm cư dân Việt cổ bắt đầu mở rộng địa bàn cư trú, di cư từ vùng núi xuống đồng bằng các con sông lớn ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.
3. Thế kỉ VII TCN: Thủ lĩnh bộ lạc Văn Lang đã thu phục các bộ lạc khác, tự xưng là Hùng Vương lập ra nước Văn Lang.
4. Năm 208 TCN: Nhà nước Âu Lạc ra đời.

Câu 4: Sự phân công lao động diễn ra cuối thời nguyên thủy ở nước ta như thế nào?

Trả lời:

Sự phân công trong lao động diễn ra:

- Khi sản xuất phát triển, trong lao động người ta có sự phân công:

+ Phụ nữ: làm việc nhà, tham gia sản xuất nông nghiệp,

+ Nam giới: chế tác công cụ lao động, đúc đồng, làm đồ trang sức, làm nông nghiệp, săn bắt, đánh cá (công việc nặng nhọc hơn).

Câu 5: Nêu cơ sở hình thành nhà nước Văn Lang và Âu Lạc?

Trả lời:

- Nhà nước Văn Lang hình thành do yêu cầu bảo vệ kinh tế nông nghiệp, làm thuỷ lợi và chống ngoại xâm.

- Nhà nước Âu Lạc hình thành từ cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, đó là cuộc kháng chiến chống nhà Tần giành thắng lợi.

1. THÔNG HIỂU

Câu 1: Nhà nước Văn Lang ra đời trong hoàn cảnh nào?

Trả lời:

Hoàn cảnh ra đời:

- Vào khoảng thế kỉ VII TCN, cư dân Lạc Việt đã sống quây quần ở lưu vực các con sông lớn như sông Hồng, sông Cả, sông Mã,... Do làm nông nghiệp lúa nước nên đời sống sản xuất của cư dân có nhiều chuyển biến và xã hội có sự phân hóa giàu nghèo.

- Do nhu cầu làm thủy lợi và chống ngoại xâm đã thúc đẩy sự liên kết giữa các bộ lạc.

- Các thủ lĩnh bộ lạc Văn Lang đã thu phục các bộ lạc khác, tự xưng là Hùng Vương, thành lập nhà nước Văn Lang.

Câu 2: Qua sưu tầm tài liệu, em hãy tóm tắt truyền thuyết “Con Rồng cháu Tiên” và cho biết truyền thuyết đã phản ánh điều gì?

Trả lời:

- Sưu tầm và tóm tắt truyền thuyết: Van - Ngày xưa ở vùng đất Lạc Việt có vị thần tên Lạc Long Quân. Lạc Long Quân tài giỏi, tỉnh thông võ nghệ, là con của vua dưới biển, chàng lên bờ dạy dân cách trồng trọt, chăn nuôi, giúp dân có cuộc sống tốt hơn. Chàng giúp dân diệt trừ yêu tinh, cáo chín đuôi. Rồi Lạc Long Quân gặp và kết duyên cùng nàng Âu Cơ thuộc dòng họ Thần Nông xinh đẹp. còn làm lành môn VCM là v

- Về sau, Âu Cơ sinh ra bọc trăm trứng, từ trăm trứng nở ra một trăm người con khôi ngô tuấn tú. Nhưng vì một người là tiên trên núi, một người là rồng dưới biển nên Lạc Long Quân dẫn 50 con xuống biển, Âu Cơ đưa 50 con lên non. Người con trưởng đi theo mẹ, được suy tôn làm vua Hùng trên đất Phong Châu, lập ra nước Văn Lang, là nhà nước đầu tiên của Việt Nam.

- Truyền thuyết phản ánh quá trình hình thành của nhà nước Văn Lang với ý nghĩa đại diện cho cả cộng đồng các dân tộc trên đất nước ta.

Câu 3: Em hãy nêu những công trình văn hoá tiêu biểu của thời Văn Lang - Âu Lạc?

Trả lời:

Những công trình văn hoá tiêu biểu của thời Văn Lang - Âu Lạc đó là:

- Trống đồng Đông Sơn thể hiện trình độ cao của thuật luyện kim thời Văn Lang - Âu Lạc. Hình ảnh hoa văn trên trống đồng phản ánh những hoạt động tinh thần, cuộc sống của người Việt thời Văn Lang - Âu Lạc. Trống đồng còn là nhạc cụ được sử dụng trong các lễ hội.

- Thành Cổ Loa: là một công trình kiến trúc độc đáo, sáng tạo của nhân dân Âu Lạc, nó còn thể hiện trình độ phát triển cao của cư dân Âu Lạc, được xem là biểu tượng của nền văn minh Việt cổ.

Câu 4: Những nét chính về sản xuất nông nghiệp và thủ công nghiệp của Văn Lang. Tác động của sản xuất nông nghiệp và thủ công nghiệp đến đời sống vật chất của cư dân Văn Lang.

Trả lời:

• Những nét chính về sản xuất nông nghiệp và thủ công nghiệp:

- Văn Lang là một nước nông nghiệp. Việc trồng lúa nước đã trở nên phổ biến.

- Để tăng thêm nguồn thức ăn, người ta còn biết trồng nhiều loại rau, đậu, bầu bí.

- Nhiều nghề thủ công cũng phát triển, đặc biệt là nghề luyện kim đồng thau được chuyên môn hóa cao, người ta đã đúc được hàng loạt các công cụ, đồ dùng bằng đồng vừa đẹp, vừa tinh xảo như: lưỡi cày, vũ khí, trống đồng, thạp đồng. Họ cũng bắt đầu biết rèn sắt.

• Tác động của sản xuất nông nghiệp và thủ công nghiệp:

- Sản xuất nông nghiệp đã tạo ra nguồn lương thực chính như gạo nếp, gạo tẻ; ngoài ra còn có các loại củ khoai, sắn.

- Thức ăn gồm các loại rau củ, các sản phẩm của nghề đánh cá, chăn nuôi, săn bắn.

- Đồ dùng trong gia đình có nhiều loại như nồi, bát, chậu... bằng gốm và đồng thau.

- Cư dân Văn Lang ngày càng thích ứng với thiên nhiên.

Câu 5: Nước Âu Lạc được thành lập trong hoàn cảnh nào?

Trả lời:

- Năm 214 TCN, quân Tần ở phương Bắc đánh xuống phần đất sinh sống của các bộ tộc Việt. Người Lạc Việt và người Âu Việt dũng cảm chiến đấu chống quân Tần dưới sự lãnh đạo của Thục Phán.

- Năm 208 TCN, tướng giặc là Đồ Thư bị giết, quân Tần gặp nhiều khó khăn phải rút về nước.

- Sau kháng chiến chống Tần, Thục Phán xưng là An Dương Vương. Ông đổi tên nước thành Âu Lạc, dời đô về Phong Khê (nay là Cổ Loa, Đông Anh, Hà Nội).

- Tên nước Âu Lạc là sự ghép nối tên của hai cư dân Âu Việt và Lạc Việt mà thành.

III. VẬN DỤNG

Câu 1: Căn cứ vào đâu để nói: đất nước thời Âu Lạc đã phát triển có với thời Văn Lang? Vì sao?

Trả lời:

• Căn cứ vào các yếu tố sau đây:

- Trong nông nghiệp: lưỡi cày đồng được cải tiến và dùng phổ biến hơn, trồng trọt phát triển.

- Nghề thủ công làm đồ gốm, đồ trang sức đều tiến bộ.

- Chăn nuôi, đánh cá, săn bắt đều phát triển.

- Đặc biệt phát triển là ngành xây dựng và luyện kim.

- Giáo mác, mũi tên đồng, rìu đồng, cuốc sắt, rìu sắt sản xuất ngày càng nhiều.

• Tại vì:

- Dân số tăng nhanh, tinh thần vươn lên trong lao động sản xuất của nhân dân.

- Do nhu cầu xây dựng và bảo vệ đất nước.

 - Tích luỹ được nhiều kinh nghiệm trong xây dựng và phát triển đất nước.

Câu 2: Cơ cấu tổ chức nhà nước Văn Lang và Âu Lạc.

Trả lời:

- Cơ cấu tổ chức:

+ Tổ chức nhà nước Văn Lang còn rất đơn giản, sơ khai. Đứng đầu nước là vua Hùng, giúp vua có các Lạc hầu, Lạc tướng. Cả nước chia làm 15 bộ. Đứng đầu mỗi bộ là Lạc tướng. Dưới bộ là các làng do Bồ chính cai quản.

+ Bộ máy nhà nước thời Âu Lạc không có thay đổi lớn so với thời Văn Lang. Tuy nhiên, việc tổ chức quản lí đất nước chặt chẽ hơn, lãnh thổ Âu Lạc được mở rộng hơn trên cơ sở sáp nhập Văn Lang và Âu Việt.

Câu 3: Nguyên nhân sụp đổ của nhà nước Âu Lạc. Hậu quả và bài học kinh nghiệm.

Trả lời:

• Nguyên nhân:

- Do kẻ thù mưu kế tạo nội gián để phá hoại, chia rẽ từ bên trong.

- Do chủ quan, thiếu cảnh giác đối với kẻ thù, An Dương Vương đã thất bại trong lần xâm lược thứ hai của nhà Triệu.

- Do nội bộ nhà nước Âu Lạc chia rẽ, nhiều tướng giỏi như Cao Lỗ, Nồi Hầu từ chức làm cho sức mạnh phòng thủ đất nước bị suy yếu.

• Hậu quả: Nước Âu Lạc rơi vào ách đô hộ không chỉ của nhà Triệu mà còn của các triều đại phong kiến phương Bắc trong hàng nghìn năm.
• Bài học kinh nghiệm:

- Quan tâm nhiều đến khối đoàn kết nội bộ dân tộc.

- Nêu cao tinh thần cảnh giác trước mọi âm mưu và hành động của kẻ thù.

- Câu chuyện Mỵ Châu - Trọng Thuỷ là lời dặn dò của người xưa đối với thế hệ mai sau bài học giữ nước.

IV. VẬN DỤNG CAO

Câu 1: Em hãy cho biết đời sống của người Việt thời kì Văn Lang, Âu Lạc?

Trả lời:

• Đời sống vật chất và tinh thần:

- Về kinh tế:

+ Cư dân Văn Lang, Âu Lạc sống chủ yếu bằng nghề nông nghiệp trồng lúa

+ Họ biết dùng lưỡi cày, lưỡi hái, cuốc, rìu,... bằng đồng làm công cụ sản xuất và làm công cụ sinh hoạt trong đời sống.

+ Cư dân biết trồng dâu nuôi tằm, trồng hoa màu, chăn nuôi, đánh bắt cá,... 

+ Các nghề thủ công làm gốm, dệt vải, làm nhà, đóng thuyền phát triển.

+ Đến thời Văn Lang, Âu Lạc, nghề luyện kim phát triển cao, nhiều người chỉ chuyên đúc đồng, rèn sắt.

- Về đời sống vật chất:

+ Lương thực chính là lúa, gạo, khoai, đậu, rau, củ, tôm cá, ốc,... Đến thời Âu Lạc, lúa, gạo, khoai, đậu, rau, củ ngày một nhiều hơn.

+ Ngày lễ, ngày tết có thêm bánh chưng, bánh giầy. Cư dân Văn Lang, Âu Lạc còn biết làm mắm cá, làm muối, biết sử dụng mâm, bát, muôi,...

+ Cư dân Văn Lang, Âu Lạc đi lại chủ yếu bằng thuyền, ở nhà sàn. Họ thường làm nhà cao ở ven sông, ven biển hoặc trên sườn đồi để tránh thú dữ. Nhà có mái cong hình thuyền hoặc mái tròn hình mui thuyền.

+ Ngày thường, nam đóng khố, mình trần, đi chân đất; nữ mặc váy, áo xẻ giữa, có yếm che ngực,... Khi có lễ hội, họ đội mũ cầm lông chim, nữ mặc váy xòe, đeo trang sức, nam mặc khố dài.

- Về đời sống tinh thần:

+ Cư dân Văn Lang, Âu Lạc có tục thờ cúng tổ tiên, thờ các vị thần trong tự nhiên như thần Sông, thần Núi, thần Mặt Trời,...

+ Họ biết chôn người chết trong thạp, bình, mộ thuyền. Người giàu có thường chôn theo những công cụ và đồ trang sức quý giá.

+ Họ biết về thẩm mĩ như nhuộm răng đen, xăm mình.

+ Đời sống tinh thần của cư dân Văn Lang, Âu Lạc giản dị, chất phác, hòa mình với thiên nhiên. + Trong các ngày lễ hội, họ thường tổ chức vui chơi đấu vật, đua thuyền, nhảy múa, ca hát bên tiếng khèn, sáo, trống, chiêng,...

Câu 2: Nêu vài nhận xét về việc xây dựng công trình thành Cổ Loa. Vì sao Cổ Loa còn được xem là một quận thành?

Trả lời:

• Nhận xét:

- Thành Cổ Loa là một công trình kiến trúc to lớn vào thời điểm cách đây hơn 2000 năm, khi trình độ kĩ thuật còn rất thấp kém.

- Thành Cổ Loa là một công trình kiến trúc độc đáo và sáng tạo của nhân dân Âu Lạc, có vai trò như một căn cứ quân sự lợi hại và là một căn cứ phòng thủ kiên cố.

- Thành Cổ Loa còn thể hiện trình độ phát triển cao của nước Âu Lạc, được xem là một biểu tượng của nền văn minh Việt cổ.

• Tại vì:

- Ở đây có một lực lượng quân đội lớn gồm bộ binh và thủy binh được bằng đồng như giáo, rìu chiến, dao găm đặc biệt là nỏ.

- Việc bố trí trong thành là một căn cứ lợi hại, có hệ thống phòng thủ kiên cố, bảo vệ được sự tấn công từ bên ngoài vào.