[Kết nối tri thức] Giáo án Sử 6 bài 14: Nhà nước Văn Lang - Âu Lạc

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc nội dung mục 1 Nhà nước đầu tiên của người Việt cổ  sgk trang 61.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 1 trong sgk trang 61: Dựa vào thông tin trong mục 1 và sử dụng bản đồ hành chính Việt Nam, hãy xác định phạm vi không gian chủ yếu của nước Văn Lang trên bản đồ.

- GV yêu cầu HS quan sát Hình 2 và trả lời câu hỏi:

+ Nhà nước Văn Lang ra đời vào thời gian nào?

+ Trình bày tổ chức bộ máy, đặc điểm của Nhà nước Văn Lang?

+ Hãy nêu ý nghĩa sự ra đời của nhà nước Văn Lang?

- Sau khi HS trả lời, GV mở rộng thêm kiến thức tìm hiểu về nhà nước Văn Lang bằng việc cho HS thảo luận và trả lời câu hỏi: Quan truyện Sơn Tinh  Thủy Tinh, Thánh Gióng, em có hiểu biết thêm gì về Nhà nước Văn Lang - Âu Lạc?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

HS đọc sgk và thực hiện yêu cầu. GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV gọi HS đại diện đứng dậy trả lời.

- GV gọi đại diện HS khác đứng dậy bổ sung, nhận xét.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, chuyển sang nội dung mới.

- GV nhấn mạnh: cách đây 2700 năm, Nhà nước Văn Lang ra đời - mốc đánh dấu lịch sử dựng nước của người Việt, phù hợp với những bằng chứng khảo cổ học (văn hoá Đông Sơn), những mốc thời gian khác như “cách đây 4 000 năm” hoặc “nước ta có lịch sử 4 000 năm dựng nước” là không hợp lí.

1. Nhà nước đầu tiên của người Việt cổ

- Xác định phạm vi không gian chủ yếu của nước Văn Lang trên bản đồ: gắn liền với lưu vực các dòng sông lớn ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ ngày nay. Đó là sông Hồng, sông Mã, sông Cả, sông Chu.

- Nhà nước Văn Lang ra đời: Vào khoảng thế kỉ VII TCN, nhờ sự phát triển của công cụ bằng đồng và sắt, đời sống sản xuất của người Việt cổ đã có sự chuyển biến rõ rệt. Nhu cầu chung sống, cùng làm thuỷ lợi và chống ngoại xâm đã thúc đẩy sự ra đời của nhà nước đầu tiên ở Việt Nam - Nhà nước Văn Lang.

- Tổ chức, bộ máy, đặc điểm của Nhà nước Văn Lang: Đứng đầu nhà nước là Hùng Vương, thực chất là thủ lĩnh của một liên minh bộ lạc (nhà nước sơ khai). Giúp việc cho vua có các lạc hầu. Ở địa phương, đứng đầu mỗi bộ (tương truyền nước Văn Lang có 15 bộ) là lạc tướng; các chiềng/chạ chính là các đơn vị làng xã sau này do bồ chính (già làng) đứng đầu.

- Ý nghĩa sự ra đời của Nhà nước Văn Lang: Tuy còn sơ khai, chưa có pháp luật thành văn và chữ viết,... nhưng sự ra đời của Nhà nước Văn Lang đã mở ra thời kì dựng nước đầu tiên trong lịch sử dân tộc.

- Truyền thuyết Sơn Tỉnh - Thuỷ Tỉnh, Thánh Gióng tuy là một thể loại văn học dân gian thường chứa đựng yếu tố tưởng tượng, kì ảo nhưng các nhân vật, sự kiện đều liên quan đến lịch sử. Do sự phát triển của công cụ đồng và sắt nên đời sống sản xuất có sự chuyển biến, cùng với nhu cầu làm thuỷ lợi (thể hiện qua truyền thuyết Sơn Tỉnh - Thuỷ Tỉnh) và chống ngoại xâm (thể hiện qua truyền thuyết Thánh Gióng) đã thúc đẩy sự ra đời Nhà nước đầu tiên - Nhà nước Văn Lang. Đó là điểm tương đồng với sự hình thành các nhà nước phương Đông khác.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giải thích nguồn gốc của tên gọi Âu Lạc: dựa trên cơ sở hợp nhất 2 tộc người Tây Âu, còn gọi là Âu Việt với Lạc Việt. Tên gọi này xuất phát từ tinh thần hợp nhất dân tộc.

- GV yêu cầu HS đọc nội dung mục 2 Sự ra đời Nhà nước Âu Lạc sgk trang 61.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 1,2 trong sgk trang 62:

+ Dựa vào thông tin trong mục 2 và sử dụng bản đồ hành chính Việt Nam, hãy xác định phạm vi không gian chủ yếu của nước Âu Lạc trên bản đồ.

+ Nước Âu Lạc ra đời trong bối cảnh nào? Nhà nước Âu Lạc có điểm gì giống và khác nhau so với Nhà nước Văn Lang?

- Sau khi HS trả lời, GV mở rộng thêm kiến thức tìm hiểu về nhà nước Âu Lạc bằng việc giới thiệu với HS về truyền thuyết Mị Châu - Trọng Thủy. Đó là câu chuyện về thành Cổ Loa và Nhà nước Âu Lạc, từ quá trình hình thành đến sức mạnh quân sự đến khi bị rơi vào tay ngoại bang xâm lược. 

- GV yêu cầu HS quan sát sơ đồ Hình 3, từ đó GV giới thiệu với HS: thành Cổ Loa gồm 3 vòng khép kín được xây theo hình xoáy trôn ốc, có hào bao quanh phía ngoài, các hào nối với nhau và nối với sông Hoàng. Nhờ vậy, dù nhiều lần bị quân Triệu Đà tấn công, nhưng nhờ có thành cao, hào sâu, vũ khí tốt nên quân dân Âu Lạc đã nhiều lần đánh bại các cuộc tấn công của quân xâm lược. Đó là một biểu tượng của nền văn minh Việt cổ rất đáng tự hào, minh chứng cho trí tuệ của người Việt cổ trong bối cảnh cách đây 2 000 năm, khi trình độ kĩ thuật chung còn rất thấp kém.

+ GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Nước Âu Lạc thời An Dương Vương có thế mạnh hơn Văn Lang, xây dựng thành Cổ Loa kiên cố và nhiễu vũ khí tốt, vì sao lại mất nước?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

HS đọc sgk và thực hiện yêu cầu. GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV gọi HS đại diện đứng dậy trả lời.

- GV gọi đại diện HS khác đứng dậy bổ sung, nhận xét.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, nhấn mạnh: Nước Âu Lạc được thành lập năm 208 TCN nhưng chỉ tồn tại được mấy thập kỉ. Năm 179 TCN, Âu Lạc bị nước Nam Việt, đứng đầu là Triệu Đà (Trung Quốc) chiếm. Sự kiện thành Cổ Loa bị Triệu Đà chiếm đã đặt dấu chấm hết nền độc lập của Nhà nước Âu Lạc và khép lại thời đại dựng nước ở Việt Nam.

2. Sự ra đời Nhà nước Âu Lạc

- Xác định phạm vi không gian chủ yếu của nước Âu Lạc trên bản đồ: kinh đô của Âu Lạc đã chuyển từ miền trung du Phong Châu xuống vùng đồng bằng Cổ Loa (Đông Anh ngày nay). Lãnh thổ được mở rộng hơn so với Nhà nước Văn Lang. 

- Bối cảnh ra đời Nhà nước Âu Lạc: Cuối thể kỉ III TCN, để chống lại sự xâm lược của nhà Tần, người Âu Việt và Lạc Việt đã đoàn kết lại với nhau, cử Thục Phán lãnh đạo cuộc kháng chiến. Thục Phán lên ngôi, xưng gọi là An Dương Vương, lập ra nước Âu Lạc vào năm 208 TCN.

- Điểm giống và khác nhau của Nhà nước Văn Lang và Nhà nước Âu Lạc:

+ Giống nhau: Tổ chức bộ máy nhà nước.

+ Khác nhau: Quyền lực của nhà vua được tăng cường hơn. Vị trí đóng đô có sự dịch chuyển. Sức mạnh quân sự của Nhà nước Âu Lạc được đề cao với việc xây dựng hệ thống thành lũy và tạo nhiều loại vũ khí lợi hại.

- Nước Âu Lạc thời An Dương Vương có thế mạnh hơn Văn Lang, xây dựng thành Cổ Loa kiên cố và nhiễu vũ khí tốt, nhưng lại mất nước vì:

+ Nguyên nhân từ phía kẻ xâm lược: Triệu Đà âm mưu, xảo quyệt,...)

+ Nguyên nhân từ chính vua Thục: chủ quan, thiếu phòng bị cần thiết,...