BÀI 7: GHI CHÉP VÀ TƯỞNG TƯỢNG TRONG KÍ

VĂN BẢN 3: CÀ MAU QUÊ XỨ
(11 câu)

1. NHẬN BIẾT (4 câu)

Câu 1:

Trả lời:

* Tác giả:

- Trần Tuấn sinh năm 1967 tên khai sinh là Trần Ngọc Tuấn, quê ở Hà Nội.

- Trong làng báo cũng như kho tàng văn học Việt Nam, anh là một giọng bút ký có dấu ấn riêng sâu sắc và đầy ý nghĩa, với cách viết nhẩn nha, nhiều liên tưởng.

* Văn bản:

- Thể loại: Kí

- Phương thức biểu đạt: Tự sự

- Tác phẩm “Cà Mau quê xứ” được trích trong tập “Uống Cà phê trên đường của Vũ”. Đó là những trải nghiệm gần gũi và đáng nhớ của ông khi đến mảnh đất Cà Mau.

Câu 2: Nội dung chính của văn bản “Cà Mau quê xứ” là gì?

Trả lời:

“Cà Mau quê xứ” được khắc họa chân thực về mảnh đất Cà Mau, phía cuối của hình chữ S Việt Nam, ông chủ yếu kẻ về chuyến đi trải nghiệm thực tế của mình, kể về khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và con người hiền lành nơi đây. Tác giả đã bộc lộ những cảm xúc, niềm mến thương nơi này qua từng nét viết. Khung cảnh ở Cà Mau được tác giả gợi ra qua những trang ký của Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu. 

Câu 3: Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật nào?

Trả lời:

Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật như:

+ Những con người Cà Mau luôn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn và vất vả với cuộc sống. 

+ Họ phải chịu nhiều thiên tai và đối mặt với sự thiếu thốn vật chất.

+ Tuy nhiên họ luôn tỏ ra vui vẻ và lạc quan, vẫn rất hiếu khách và chất phác. 

→ Đó chính là thứ níu chân tác giả tại nơi đây.

Câu 4: Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn nào đã có duyên nợ với vùng đất này?

Trả lời:

Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn đã có duyên nợ với vùng đất này là Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu.

2. THÔNG HIỂU (3 câu)

Câu 1: Chất trữ tình được thể hiện như thế nào trong bài tản văn? 

Trả lời:

Chất trữ tình đã được thể hiện rất rõ ràng trong bài tản văn thông qua những cảm giác và tình cảm của tác giả giành cho thiên nhiên và con người mũi Cà Mau. Dù đã rời khỏi vùng đất đó nhưng những kí ức của ông với nơi đây vẫn còn nguyên vẹn, đó là thứ níu kéo tình cảm của ông, làm ông lưu luyến không rời để rồi nhớ nhung.

Câu 2: Nêu nhận xét của bạn về cách sử dụng ngôn ngữ và các biện pháp tu từ trong tác phẩm.

Trả lời:

Qua bài tản văn có thể thấy tác giả đã sử dụng rất nhiều biện pháp tu từ bằng câu hỏi tu từ như để thỏa mãn những thắc mắc của mình về mảnh đất và con người nơi ấy, đồng thời qua đó gửi gắm tình cảm của mình vào trong với ngôn từ mang đậm chất tản văn.

Câu 3: Dưới ngòi bút tác giả, sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên như thế nào?

Trả lời:

Dưới ngòi bút tác giả, sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên vừa mang chất hiện thực vừa mang chất trữ tình. 

3. VẬN DỤNG (3 câu)

Câu 1:  Phân tích “Cà Mau quê xứ”

Trả lời:

Những miền tổ quốc trên đất nước luôn là nguồn cảm hứng để mỗi nhà thơ, nhà văn sáng tạo ra những tác phẩm ấn tượng. Tác giả Trần Tuấn cũng như thế, ông đi nhiều trải nghiệm nhiều để thấy cái hay cái đẹp của con người Việt Nam. Nổi bật trong số các tác phẩm của ông là “Cà Mau quê xứ” được trích trong “Uống Cà phê trên đường của Vũ”. Tác phẩm là những trải nghiệm của ông trên đất mũi Cà Mau và những tình cảm của ông dành cho nơi đây. 

       Cà Mau là điểm cuối cùng của dải đất Việt Nam, chính cái khung cảnh mộc mạc giản dị, cùng con người dẻo dai chất phác đã in đậm vào tâm trí của nhà văn Trần Tuấn. Ở truyện ngắn này, tác giả đã kể về Cà Mau qua thiên nhiên và con người nơi đây. Từ đó bộc lộ những tình cảm, cảm xúc của mình với vùng đất mũi này. Khung cảnh ở Cà Mau được tác giả gợi ra qua những trang ký của Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu. Đó là những bụi đầm lầy, những bụi cây đước hay là những giọt phù sa. Chính cái thiên nhiên này đã thôi thúc tác giả thành những “kẻ nông nổi kì quặc”. Thiên nhiên ở đây thật đơn giản và bình dị. Những cây đước là những cây mọc nhiều nhất ở Cà Mau. Tác giả miêu tả những cây đước đắm mình xuống phù sa với những đàn cá tôm, gắn với bình minh và hoàng hôn trên đất mũi. Trần Tuấn đã miêu tả cái khung cảnh thiên nhiên này bằng ngòi bút thật sống động và chân thật. Nhưng cái mà khiến tác giả ấn tượng và dùng ngòi bút của mình nhiều nhất là những con người nơi đây. Có một hình ảnh rất hay như tác giả nói về con cá với ý nghĩ “ai đây ta, ai mà lặn lội tới xứ bùn sinh rừng rú này”. Câu văn pha chút gì đó hài hước và tò mò như con người nơi đây dành cho tác giả. Nhưng có lẽ, chính những con người ấy đã lưu dấu chân của nhà văn ở lại. Những con người Cà Mau luôn khó khăn, bộn bề vất vả với cuộc sống. Họ bị thiên tai, đối mặt với nhiều thiếu thốn vật chất. Nhưng những người Cà Mau vẫn rất hiếu khách và chất phác. 

Tác giả miêu tả về những người đến với đất mũi Cà Mau “Người ôm cây cột mốc, kẻ ôm cây đước, kẻ lại nằm lăn xuống bùn lầy”. Những hình ảnh hết sức là chân thật, đó là cái tình cảm của không chỉ riêng tác giả, mà cả những người khi đến đây muốn dành cho vùng đất mũi Cà Mau này. Khi đã rời đất Cà Mau trong tác giả vẫn còn rất nhiều cảm xúc, lời nói chưa có lời giải đáp. Việc Trần Tuấn liên hệ đến Nguyễn Tuân như cho thấy những trăn trở của ông về tình cảm dành cho vùng đất này. Tác giả đã về nhưng những hình ảnh về thiên nhiên và con người nơi đây như vẫn còn hiện nguyên trong ức của ông. Ông thấy mọi thứ ở đây đều đẹp và đặc biệt, mà không ở nơi đâu có được. Để rồi nhà văn nhớ nhung, yêu thương đến nước mắt nhòe đi. Tác giả phải dành cho vùng đất này nhiều tình cảm lắm nên cảm xúc mới chợt dâng trào lên như thế. Qua bài thơ ta thấy tác giả dùng rất nhiều các biện pháp liệt kê, nhiều hình ảnh so sánh cùng với ngôn ngữ giản dị sinh động. Để từ đó thấy được vẻ đẹp và thiên nhiên con người vùng đất Cà Mau, và tình cảm của tác giả dành cho vùng đất này. 

       Qua truyện ngắn “Cà Mau quê xứ”, ta thấy được tài năng sáng tạo đặc sắc của Trần Tuấn. Ông đã mang đến cho người đọc một bức tranh về vùng đất Cà Mau giản dị đơn sơ mà con người thì chất phác thật thà.

Câu 2: Theo bạn, trong hai phương diện sau, phương diện nào thực sự nổi trội ở bài tản văn này? Vì sao bạn xác định như vậy?

1. Những thông tin xác thực, hình ảnh khách quan của thiên nhiên và con người ở Đất Mũi.
2. Tình cảm, cảm xúc chủ quan của "tôi" (người viết) khi tiếp xúc với thiên nhiên và con người ở Đất Mũi.

Trả lời:

Theo em, trong hai phương diện trên, phương diện thực sự nổi trội ở bài tản văn này là: Tình cảm, cảm xúc chủ quan của "tôi" (người viết) khi tiếp xúc với thiên nhiên và con người ở Đất Mũi. Vì thông qua tác phẩm, những tình cảm, cảm xúc của tác giả đã được hiên lên một cách rõ nét. Ông đặt vào trong từng lời văn tình cảm và sự quan sát tinh tế của mình. Phải giành nhiều tình cảm lắm thì mới thấy được cả vẻ đẹp ẩn sâu bên trong của nơi ấy và họa nó vào tưng lời văn như vậy.

Câu 3: Nhận xét về cách thể hiện cảm xúc của tác giả ở đoạn văn cuối bài từ “Tôi về … mắt tôi chợt cay nhòe”.

Trả lời:

Ở đoạn văn cuối văn bản “Cà Mau quê xứ”, hình ảnh “cái nhìn lánh đen như than đước của cô gái không tên gặp ở bến Năm Căn” vừa nhắc đến cách thức tạo ra loại than đước đặc trưng của vùng đất Cà Mau, vừa là cách nói hình tượng để diễn tả cảm xúc của tác giả khi rời khỏi Mũi Cà Mau. Để tạo ra than đước phải hầm từ thân cây đước, than “đượm bền hơi lửa và không hề có khói”, không có khói nhưng tác giả vẫn thấy mắt “chợt cay nhòe”. Người đọc nhận thấy sự xúc động, quyến luyến, bịn rịn không nỡ rời xa mảnh đất thân thương này của tác giả.

4. VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 11: Nêu cảm nhận của bạn về mảnh đất Cà Mau trong văn bản “Cà Mau quê xứ”.

Trả lời:

Trong văn bản “Cà Mau quê xứ”, Cà Mau hiện lên vừa chân thực, vừa sinh động. Mảnh đất Cà Mau đã để thương, để nhớ trong nhưng trang thơ, trang văn của nhiều nghệ sĩ, nhưng không phải là những danh lam thắng cảnh tuyệt đẹp mà là một Cà Mau của quá khứ thời chiến tranh với “ngôn ngang xác giặc, hầm chông loang máu xình lầy, những đoàn người tranh đấu…”. Nơi đây đã trải qua những năm tháng khốc liệt của chiến tranh, của cuộc kháng chiến chống Mỹ. Trong văn của Nguyễn Ngọc Tư, Cà Mau lại hiện lên là “xứ bùn sình rừng rú”, trong thơ Nguyễn Bính, Cà Mau là “Quê nhà xa lắc xa lơ”. Mảnh đất này đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho thơ văn, mỗi người nghệ sĩ đến với mảnh đất này lại có cho mình một hình dung riêng về Cà Mau. Cuộc sống ở Cà Mau chủ yếu gắn với sông nước, với biển cả với những “ngôi nhà sàn thưng lá dừa nước nằm cheo leo giữa biển” nhìn xuống thấy cả đàn cá bơi lượn lờ, hải sản mà đặc biệt là ghẹ đem đến nguồn lợi kinh tế cho cư dân nơi đây. Cà Mau được tái hiện trong văn bản với quá khứ đau thương trong chiến tranh cho đến cuộc sống hiện tại của con người, từ việc buôn bán ghẹ của người dân cho đến sinh hoạt văn hóa tâm linh là đền thờ Bà Chúa Xứ. Đây là một mảnh đất yên bình, khiến cho những ai đã từng đặt chân đến đều quyến luyến, không nỡ rời xa.

Câu 12: Kể tên những tác phẩm viết về Cà Mau mà bạn biết, nêu cảm nhận về hình ảnh Cà Mau ở tác phẩm mà bạn ấn tượng nhất.

Trả lời:

Những tác phẩm văn học viết về Cà Mau:

- Nguyễn Ngọc Tư - Cánh đồng bất tận .

- Đoàn Giỏi - Sông nước cà mau

- Sơn Nam - Hương rừng cà mau.

- Đỗ Tuyết Mai - Cỏ dại 

- Nguyễn Ngọc Tư - Ngọn ngọn đèn không tắt .

“Sông nước Cà Mau” của Đoàn Giỏi đã tái hiện hình ảnh một Cà Mau vừa chân thực, vừa sinh động. Tác giả đã miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên Cà Mau, đây là một vùng đất vô cùng rộng lớn, mênh mông có sông ngòi, kênh rạch chi chít như mạng nhện. Thiên nhiên nơi đây hoang dã, phong phú mà gần gũi với đời sống của con người. Người dân Cà Mau đặt tên kênh rạch căn cứ vào đặc điểm riêng của từng chốn chứ không dùng những danh từ mĩ miều, hoa lệ, giản dị chân chất như chính con người nơi đây. Nổi bật nhất trong tác phẩm có lẽ là dòng sông Năm Căn, một dòng sông mang vẻ đẹp riêng mà không nơi nào có được gắn liền với rừng đước hai bên tạo nên vẻ đẹp tựa như một khu rừng nguyên sinh huyền bí, hoang sơ. Cuối cùng, Đoàn Giỏi đưa người đọc đến với vùng chợ Nổi Năm Căn nổi tiếng. Không gian đông vui, nhộn nhịp, tấp nập hiện ra trước mắt chúng ta, thuyền chở đầy hàng hóa đa dạng và phong phú, mọi người buôn bán tấp tập, vui vẻ. Người ở khắp nơi đổ về chợ Nổi, sự đa dạng không chỉ đến từ hàng hóa mà còn từ trang phục, tiếng nói của các dân tộc Hoa, Miên… Dọc theo dòng Năm Căn, tác giả Đoàn Giỏi đã đưa người đọc vào hành trình cảm nhận, khám phá cảnh sắc độc đáo của vùng sông nước Cà Mau. Qua ngòi bút tác giả, mỗi nơi con thuyền lướt qua đều vô cùng đẹp đẽ, thú vị. Những cảnh sắc qua mỗi trang văn đều rất đỗi chân thực, thôi thúc những ai từng đọc cái khao khát được đặt chất đến vùng cực Nam của Tổ quốc để tận hưởng và cảm nhận tất thảy vẻ đẹp nơi đây.