Câu hỏi tự luận Ngữ văn 12 chân trời Bài 5: Thực hành tiếng Việt

BÀI 5: TIẾNG CƯỜI TRÊN SÂN KHẤU

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT
(13 câu)

1. NHẬN BIẾT (5 câu)

Câu 1: Nêu định nghĩa biện pháp tu từ nghịch ngữ.

Trả lời:

- Khái niệm: Có sự kết hợp dường như phi lí giữa các từ mang nghĩa đối chọi ngay trong một cụm từ. người tiếp nhận có thể nhận ra ngay tính chất nghịch ngữ của cụm từ đó mà không cần phải đối chiếu nó với các cụm từ khác trong câu.

Câu 2: Trình bày những kiến thức về dấu hiệu nhận biết của biện pháp tu từ nghịch ngữ? 

Trả lời:

- Dấu hiệu nhận biết:

+ Có cụm từ mang tính chất của một phụ chú khác thường đối với đối tượng được đề cập trước đó.

Ví dụ: Ông hứa thế, giả thử cứ cho rằng một vị Toàn quyền Đông Dương mà lại biết giữ lời hứa đi chăng nữa, thì chúng ta vẫn được phép tự hỏi liệu quan Toàn quyền Va-ren sẽ “chăm sóc” vụ ấy vào lúc nào và ra làm sao.

Câu 3: Biện pháp tu từ nghịch ngữ thường xuất hiện ở đâu trong văn học?

Trả lời:

Câu 4: Biện pháp tu từ nghịch ngữ có tác dụng gì trong việc làm tăng tính biểu cảm?

Trả lời:

2. THÔNG HIỂU (5 câu)

Câu 1: Biện pháp tu từ nghịch ngữ có thể được sử dụng trong các thể loại văn học nào?

Trả lời:

Nghịch ngữ có thể được sử dụng trong nhiều thể loại văn học, từ thơ ca, truyện ngắn, tiểu thuyết đến văn xuôi, tùy vào mục đích và phong cách của tác giả. Đặc biệt trong văn học hiện đại, nghịch ngữ thường được các tác giả sử dụng để thể hiện sự phức tạp trong tình cảm, suy nghĩ của nhân vật hoặc phản ánh sự mâu thuẫn trong xã hội.

 Câu 2: Nghịch ngữ có thể xuất hiện trong các phương tiện truyền thông hiện đại như thế nào?

Trả lời:

Trong các phương tiện truyền thông hiện đại, nghịch ngữ có thể xuất hiện trong các quảng cáo, bài viết trên mạng xã hội, hoặc thậm chí trong các cuộc tranh luận, nơi người ta thường sử dụng sự mâu thuẫn để làm nổi bật một thông điệp mạnh mẽ hoặc gây ấn tượng với công chúng.

Câu 3: Tại sao biện pháp tu từ nghịch ngữ lại được coi là một trong những biện pháp tu từ khó sử dụng?

Trả lời:

Câu 4: Em hãy chỉ ra những cách tạo nghịch ngữ thường gặp.

Trả lời:

Câu 5: Phân tích tác dụng của nghịch ngữ trong ngữ liệu sau:

“Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được”
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức

(Xuân Quỳnh)

Trả lời:

3. VẬN DỤNG (2 câu)

Câu 1:Xác định biện pháp tu từ nghịch ngữ trong trường hợp sau và cho biết tác dụng của nó:

 Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, hình như mỗi lần có chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc nào nhô vào đường ngoặt sông là một số hòn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền.

(Nguyễn Tuân, Người lái đò sông Đà)

Trả lời:

Biện pháp tu từ nghịch ngữ trong đoạn văn trên là: "ầm ầm mà quạnh hiu".

=> Tác dụng của biện pháp nghịch ngữ:

• Biện pháp này tạo ra sự đối lập giữa hai tính từ "ầm ầm" và "quạnh hiu", vốn có ý nghĩa trái ngược nhau. "Âm ầm" miêu tả sự mạnh mẽ, ồn ào, còn "quạnh hiu" lại mang đến cảm giác vắng lặng, cô đơn. Sự kết hợp này làm nổi bật tính nguy hiểm và khắc nghiệt của con sông Đà, đồng thời tạo ra một ấn tượng mạnh mẽ về sự tĩnh lặng và sự đe dọa của dòng sông, nơi mà mỗi chiếc thuyền xuất hiện đều phải đối mặt với những hiểm nguy bất ngờ.

• Qua đó, tác giả muốn nhấn mạnh sức mạnh và tính chất hiểm hóc của dòng sông Đà, một sự kết hợp đầy nghịch lý giữa sự sống động và chết chóc, giữa sự xô bồ và tĩnh lặng.

Câu 2: Xác định và nêu tác dụng của BPTT nghịch ngữ trong câu thơ sau:

Thể sự đua nhau nói dại không

Biết ai là dại, biết ai khôn.

Khôn nghề cờ bạc là khôn dại,

Dại chốn văn chương, ấy dại khôn.

(Tú Xương, Dại khôn)

Trả lời:

4. VẬN DỤNG CAO (1 câu)

Câu 1: Viết một đoạn hội thoại (khoảng bảy đến tám lượt lời) về chủ đề Tiếng cười trên sân khấu và cuộc sống, trong đó có sử dụng biện pháp tu từ nghịch ngữ. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp này.

Trả lời:

Đoạn hội thoại:

Ngọc: Bạn nghĩ sao về tiếng cười trên sân khấu? Nó có thực sự chỉ là sự giải trí đơn giản không?

Lan: À, tôi nghĩ tiếng cười trên sân khấu là một thứ rất đặc biệt. Nó có thể vừa vui vẻ, vừa đau đớn, vừa hài hước, vừa sâu sắc. Đôi khi, một tiếng cười có thể phản ánh sự thật nghiệt ngã của cuộc sống mà không cần lời nói.

Ngọc: Chắc bạn không thể tin nổi, tôi thấy tiếng cười trên sân khấu có thể vừa nhẹ nhàng mà lại nặng nề, vừa vui mà lại buồn. Nó như một trò chơi với cảm xúc, một cách để người ta đối diện với những vấn đề mà họ không dám thừa nhận.

Lan: Đúng vậy, cái nghịch lý là, tiếng cười có thể giúp ta nhìn thẳng vào những điều đáng buồn. Trong cuộc sống, chúng ta tránh né đau khổ, nhưng trên sân khấu, ta lại tìm thấy niềm vui trong chính những điều đau đớn đó.

Ngọc: Chính xác! Hài kịch không chỉ là sự vui vẻ, mà còn là sự giễu cợt những sai lầm, những thói hư tật xấu trong xã hội. Và cái nghịch lý là, chúng ta cười vì chúng ta nhận ra chính mình trong đó.

Lan: Vâng, tiếng cười trên sân khấu không chỉ là để xoa dịu nỗi đau, mà còn là cách để chúng ta đối mặt với những vấn đề khó nói trong cuộc sống. Đôi khi, chỉ có thể cười mới giúp ta vượt qua.

Ngọc: Một tiếng cười đơn giản mà lại chứa đựng cả sự phê phán. Thật là một cách kỳ diệu để chúng ta hiểu hơn về xã hội và bản thân mình.

=> Biện pháp tu từ nghịch ngữ:

"Tiếng cười có thể vừa nhẹ nhàng mà lại nặng nề, vừa vui mà lại buồn."

"Hài kịch không chỉ là sự vui vẻ, mà còn là sự giễu cợt những sai lầm, những thói hư tật xấu trong xã hội."

=> Tác dụng:

Biện pháp nghịch ngữ tạo nên sự đối lập trong cùng một ý tưởng, làm nổi bật tính mâu thuẫn giữa những khía cạnh khác nhau của tiếng cười trong hài kịch. Nó giúp làm sâu sắc thêm ý nghĩa của tiếng cười trên sân khấu: vừa mang lại sự giải trí, vừa có thể phản ánh những nỗi đau, bất công trong xã hội. Qua đó, biện pháp này không chỉ làm cho câu chuyện trở nên sinh động mà còn giúp người đọc, người nghe nhận ra những chiều sâu, những thông điệp ẩn chứa đằng sau tiếng cười.

--------------------------------------

--------------------- Còn tiếp ----------------------