Đáp án Ngữ văn 9 cánh diều Bài 4: Chiếc lược ngà

BÀI 4. TRUYỆN NGẮN

CHIẾC LƯỢC NGÀ (NGUYỄN QUANG SÁNG)

ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

Câu 1:Chú ý bối cảnh xảy ra câu chuyện.

Soạn chi tiết:

- Bối cảnh xảy ra câu chuyện: Trong những ngày hòa bình vừa lập lại: sau kháng chiến chống Pháp, hiệp định Giơ-ne-vơ tháng 7/1954.

Câu 2: Hình dung cuộc gặp gỡ của hai cha con

Soạn chi tiết:

Xúc động, ôm lấy nhau.

Câu 3: Chú ý ngôn ngữ đối thoại trong văn bản.

Soạn chi tiết:

- Những câu gọi: “Thu! Con!”, “Ba đây con!” chỉ là lời độc thoại của mình ông Sáu vì không hề có sự đáp lại của bé Thu.

Câu 4: Chú ý các lời “nói trổng” của bé Thu.

Soạn chi tiết:

- Thì má cứ kêu đi!

- Vô ăn cơm!

- Cơm chín rồi!

- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái!

- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!

 Câu 5: Lời nói của nhân vật bé Thu được trích dẫn trực tiếp hay gián tiếp?

Soạn chi tiết:

Lời của nhân vật bé Thu được trích dẫn trực tiếp.

Câu 6 : Dự đoán xem nhân vật bé Thu sẽ làm gì?

Soạn chi tiết:

- Dự đoán bé Thu sẽ thỏa hiệp gọi ba để nhờ chắt nước cơm.

Câu 7: Thái độ của bé Thu có gì khác với lúc đầu gặp ông Sáu?

Soạn chi tiết:

Bé Thu không còn bướng bỉnh như trước nữa mà ngược lại “vẻ mặt nó sầm lại, buồn rầu”.

Câu 8: Hình dung tình cảm xúc động trong lòng người cha và con gái.

Soạn chi tiết:

- Ông Sáu nghẹn ngào, hạnh phúc, bất ngờ khi nghe được tiếng gọi ba đầu tiên của con; bé Thu xúc động, tiếng ba dồn nén trong lòng vỡ tung ra thành tiếng hét.

Câu 9:  Vì sao bé Thu lúc đầu không nhận ông Sáu là cha mình?

Soạn chi tiết:

Vì bé Thu thấy trong ảnh ông Sáu không có vết thẹo dài như ngoài đời.

Câu 10: Chi tiết nào thể hiện sự xúc động của nhân vật “tôi”?

Soạn chi tiết:

Chi tiết thể hiện sự xúc động của nhân vật “tôi”: “tôi bỗng thấy khó thở như có bàn tay ai nắm lấy trái tim tôi”.

Câu 11: Người cha đã làm gì để thực hiện lời hứa với con?

Soạn chi tiết:

Ông Sáu đã tự tay làm cho con một chiếc lược bằng ngà voi.

Câu 12: Chuyện không may gì đã xảy ra?

Soạn chi tiết:

Ông Sáu hy sinh.

Câu 13: Đoạn tóm tắt này cho biết điều gì?

Soạn chi tiết:

Đoạn tóm tắt cho biết bé Thu đã trở thành một cô giao liên dũng cảm, tiếp bước theo cha mình trở thành một người bảo vệ tổ quốc. Ông Ba cũng có thể thay cha của Thu trao lại kỷ vật cuối cùng trước khi ông hy sinh.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Tóm tắt câu chuyện trong văn bản. Nhan đề Chiếc lược ngà liên quan đến chi tiết nào trong văn bản?

Soạn chi tiết:

Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến. Mãi đến khi con gái lên tám tuổi ông mới có dịp về thăm nhà, thăm con. Bé Thu – con ông – không nhận ra cha vì vết thẹo trên mặt làm ông không giống với người cha trong bức ảnh mà em biết. Em đối xử với ba như với người xa lạ. Cho đến lúc em nhận ra cha, tình cha con trỗi dậy mãnh liệt trong em thì cũng là lúc ông Sáu phải ra đi.

Ở khu căn cứ, người cha ấy đã dồn hết tình cảm yêu thương và nỗi nhớ mong con vào một việc làm một chiếc lược bằng ngà voi để tặng cô con gái bé bỏng. Trong một trận càn, ông đã hy sinh. Trước lúc nhắm mắt, ông còn kịp trao cây lược ngà nhờ người bạn gửi về cho con gái của mình.

Nhan đề Chiếc lược ngà liên quan đến chi tiết lời hứa giữa ông Sáu và bé Thu khi ông Sáu phải ra chiến trường, đồng thời cũng xuất hiện trong lúc ông Sáu trao cây lược cho ông Ba.

Câu 2: Người kể câu chuyện là ai? Nêu tác dụng của ngôi kể này. Hãy chỉ ra mối quan hệ giữa người kể chuyện và các các nhân nhân vật chính trong văn bản.

Soạn chi tiết:

- Người kể chuyện chính là ông Ba, được đứng theo ngôi kể thứ 1. Việc sử dụng ngôi kể thứ 1 sẽ khiến câu chuyện trở nên khách quan, tăng tính chân thực và thể hiện cảm xúc cho câu chuyện.

Câu 3: Phân tích sự chuyển biến trong suy nghĩ, hành động của bé Thu trước và sau khi nhận ông Sáu là cha mình. Qua đó, hãy nhận xét về tính cách của nhân vật bé Thu.

Soạn chi tiết:

Trước khi bé Thu nhận ông Sáu là ba:

- Là cô bé sinh ra và lớn lên trong chiến tranh nên trong suốt 8 năm trời cô bé không được gặp ba. Cô chỉ biết mặt ba qua 1 tấm ảnh ba chụp chung với má.

- Những tưởng ngày đoàn viên sau 8 năm xa cách phải đầy mừng tủi, hạnh phúc nhưng cô bé lại thể hiện một thái độ khác thường:

+ Trước sự xúc động của ông Sáu, ba bé Thu, thì cô bé ngạc nhiên, hoảng sợ, mặt tái đi, bỏ chạy, cầu cứu má.

+ Những ngày sau đó dù ông dành hết thời gian bên con, yêu thương, chăm sóc nhưng bé Thu vẫn lạnh nhạt, xa lánh thậm chí bướng bỉnh, ngang ngạnh cự tuyệt ông: Cô bé không chịu gọi ông là cha. Cô bé còn từ chối sự chăm sóc của ông rất quyết liệt. Nó hất miếng trứng cá ông gắp cho ra khỏi bát làm đổ cả cơm. Lúc ông Sáu không kìm được nỗi đau khổ nên phạt bé Thu, cô bé ngay lập tức bỏ sang nhà bà ngoại.

- Nhận xét: tác dụng của việc miêu tả thái độ, hành động khác thường của bé Thu

+ Tái hiện được hoàn cảnh éo le của chiến tranh.

+ Cho thấy bé Thu hồn nhiên nhưng cũng bướng bỉnh, cá tính. Cô không nhận ông Sáu là ba vì trên mặt ông có vết sẹo, không giống với người ba của cô bé trên tấm hình suốt 8 năm nay.

+ Đặc biệt, cách chối từ tình cảm của ông Sáu chính là cách bé Thu thể hiện tình yêu thương thắm thiết dành cho cha mình.

* Khi bé Thu nhận ông Sáu là ba

- Sau khi nghe bà ngoại giải thích, bé Thu đã trở về nhà trong sáng ngày ông Sáu lên đường về đơn vị. Bé Thu đã thay đổi hoàn toàn thái độ trong sự ngỡ ngàng của ông Sáu và mọi người.

+ Nó không cau có, bướng bỉnh mà buồn rầu và nghĩ ngợi sâu xa.

+ Khi bắt gặp cái nhìn trìu mến, buồn bã của ba đôi mắt nó bỗng xôn xao. Đó là cái xôn xao của sự đồng cảm. Bé Thu nhận ra những tiếc nuối, xót xa, yêu thương trong ánh mắt của ba mình.

+ Đến giây phút cuối cùng, khi ông Sáu cất lời từ biệt con bé mới cất lên tiếng gọi ba xé lòng Tiếng gọi bị kìm nén suốt 8 năm Tiếng gọi chất chứa bao tình yêu thương thắm thiết.

+ Không chỉ vậy, nó xô đến ôm chặt lấy ba, hôn ba, hôn lên vết thẹo: Con bé muốn giữ chặt ba, không cho ba đi. Nó lo sợ ba sẽ đi mất. Nó muốn bày tỏ tất cả tình yêu của mình dành cho ba.

- Nhận xét:

+ Trong khoảnh khắc, mọi khoảng cách với ba bị xóa bỏ. Cô bé đã bộc lộ sự gắn bó và tình cảm của mình dành cho ba -> khiến mọi người xúc động.

+ Miêu tả sự biến đổi tình cảm của bé Thu, tác giả đã một lần nữa tô đậm tình yêu ba tha thiết của cô bé. Khi lạnh nhạt cũng như khi quấn quýt, bé Thu đều hướng đến ba mình.

+ Qua đó, ta thấy bé Thu gan góc, bướng bỉnh nhưng rất giàu tình cảm và dễ xúc động.

Câu 4: Phân tích nghệ thuật xây dựng cốt truyện (mở đầu, diễn biến, kết thúc) và nghệ thuật miêu tả nhân vật (hành động, tâm lí, lời đối thoại...) của tác giả qua văn bản Chiếc lược ngà.

Soạn chi tiết:

Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện vô cùng tự nhiên và hợp lý. Cốt truyện được xây dựng chặt chẽ, gay cấn, tạo nên những tình huống éo le, đẩy nhân vật vào những mâu thuẫn nội tâm sâu sắc. Cốt truyện được xây dựng chặt chẽ, gay cấn, tạo nên những tình huống éo le, đẩy nhân vật vào những mâu thuẫn nội tâm sâu sắc.

Mở đầu truyện là cảnh bé Thu gặp lại ba sau 8 năm xa cách. Tuy nhiên, do hình ảnh ba trong tấm hình chụp với má  khác xa với người đàn ông trước mặt nên bé không nhận ra ba và có những lời nói, hành động hỗn láo. Tình huống truyện được đẩy lên cao trào khi ông Sáu cố gắng giải thích, vỗ về con, chỉ mong con gọi mình một tiếng ba nhưng bé Thu vẫn không tin. Mâu thuẫn giữa hai cha con ngày càng thêm sâu sắc, chỉ đến khi được tháo bỏ nút thắt mâu thuẫn cũng là lúc câu chuyện đi đến cao trào của cảm xúc

Nghệ thuật miêu tả nhân vật tinh tế, sinh động, khắc họa rõ nét tính cách, tâm trạng của bé Thu và ông Sáu.

Bé Thu được miêu tả là một cô bé bướng bỉnh, ngang ngạnh nhưng cũng rất yêu thương ba. Em không ngại thể hiện suy nghĩ và cảm xúc của mình, nhất định không gọi Ba vì trong tấm hình với đàn ông hiện tại là hoàn toàn khác . Tuy nhiên, sau khi nhận ra sai lầm, bé Thu đã hối hận và thể hiện tình cảm của mình một cách mãnh liệt.

Ông Sáu được miêu tả là một người cha yêu thương con tha thiết. Dù bị con hắt hủi, ông vẫn cố gắng nhẫn nhịn, giải thích và sửa chữa lỗi lầm. Ông mong muốn được bù đắp cho những năm tháng xa cách con và thể hiện tình cảm của mình dành cho con.

Nhờ có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa nghệ thuật xây dựng cốt truyện và miêu tả nhân vật, tác giả đã thể hiện thành công tình cha con thiêng liêng, sâu nặng trong hoàn cảnh chiến tranh.

Câu 5: Xác định chủ đề của văn bản. Chủ đề ấy còn có ý nghĩa đối với cuộc sống hôm nay như thế nào?

Soạn chi tiết:

Chủ đề của văn bản: Tình cha con thắm thiết trong chiến tranh.

Câu 6: Ấn tượng sâu sắc nhất của em về nhân vật ông Sáu là gì? Vì sao

Soạn chi tiết:

Ấn tượng của em về nhân vật ông Sáu chính là tình yêu thương con vô bờ bến của ông. Tình yêu thương con của ông Sáu thể hiện qua từng hành động, cử chỉ. Khi gặp lại con gái sau tám năm xa cách, ông không kìm nén được niềm vui sướng, muốn ôm con vào lòng, nhưng lại bị con đẩy ra vì bé Thu không nhận ra ba. Tuy nhiên, ông Sáu không hề trách móc con mà chỉ cố gắng tìm cách để gần gũi con, thể hiện tình yêu thương của mình.

Dù bị con hắt hủi, ông Sáu vẫn luôn nhẫn nhịn, yêu thương con. Ông không hề trách mắng con mà chỉ mong muốn được gần gũi con, được bù đắp cho những năm tháng xa cách. Khi chia tay con, ông hứa sẽ làm cho con một chiếc lược ngà, nhưng do sự tàn khốc của chiến tranh, cây lược ấy không thể trực tiếp trao tận tay người con gái bé bỏng thân yêu của mình.

Sự ân hận tột cùng của ông Sáu thể hiện qua những đêm ông nhớ lại mình đã đánh con. Ông ân hận  vì hành động thiếu kiềm chế của mình khiến con gái tổn thương.

Tình yêu thương con vô bờ bến và sự ân hận tột cùng vì những tháng ngày xa cách đã khiến ông Sáu trở thành một nhân vật vô cùng xúc động, khiến người đọc không thể nào quên. Hình ảnh ông Sáu tỉ mẩn làm chiếc lược ngà, tưởng tượng đến cảnh chiếc lược trải trên tóc của con để rồi mãi mãi nằm lại nơi chiến đấu khiến ai nấy không khỏi bùi ngùi và xót xa.