Giáo án dạy thêm Ngữ văn 9 Cánh diều bài 4: Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng)

Ngày soạn: …/…/…

Ngày dạy: …/…/…

ÔN TẬP VĂN BẢN: CHIẾC LƯỢC NGÀ

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

- Ôn tập những kiến thức về tác giả Nguyễn Quang Sáng và tác phẩm Chiếc lược ngà.

•  Phân tích những đặc sắc liên quan đến hình tượng, bút pháp nghệ thuật của tác phẩm.
• Ghi nhớ, khắc sâu những đặc điểm của thể loại tác phẩm, xác định được bố cục, đặc sắc nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Chiếc lược ngà.

2. Năng lực 

• Năng lực chung
• Năng lực tự học và tự chủ: Tìm kiếm thông tin, đọc sách giáo khoa, quan sát hình ảnh để hiểu về văn bản đã học.
• Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thảo luận nhóm để thực hiện phiếu học tập, hợp tác để giải quyết vấn đề về văn bản đã học.
• Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thu thập và làm rõ các thông tin liên quan đến bài học; biết đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết vấn đề.
• Năng lực đặc thù
• Năng lực thu thập thông tin liên quan đến tác phẩm Chiếc lược ngà.
• Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về tác phẩm.
• Năng lực phân tích, đánh giá được đặc điểm nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.
• Năng lực cảm thụ văn học: bình luận, nêu cảm nhận riêng về những chi tiết tiêu biểu trong việc thể hiện chủ đề tác phẩm.
• Năng lực đọc hiểu một bài thơ trữ tình theo đặc trưng thể loại: phân tích ý nghĩa hình tượng nghệ thuật, đánh giá những sáng tạo độc đáo của nhà văn.
• Năng lực phân tích, so sánh văn bản với các văn bản khác cùng chủ đề.

3. Về phẩm chất

- Đồng cảm và xót thương trước những hoàn cảnh trớ trêu do chiến tranh đem lại.

- Trân trọng cuộc sống hòa bình. 

II. PHƯƠNG TIỆN VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên

• Giáo án;
• Phiếu bài tập;
• Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;
• Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
• Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

2. Chuẩn bị của HS: SGK, SBT Ngữ Văn 9, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn bài học, vở ghi.

III. TIẾN TRÌNH ÔN TẬP

1.  KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: HS kết nối với kiến thức đã học buổi sáng để trả lời nhanh các câu hỏi trắc nghiệm nhắc lại kiến thức bài học.

b. Nội dung: GV phát phiếu TN để HS nghiên cứu.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức thực hiện

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 

• GV đưa câu hỏi trắc nghiệm, HS quan sát và trả lời:

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

• HS suy nghĩ và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• GV mời một số HS đứng dậy trả lời câu hỏi

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

• GV nhận xét chốt đáp án:

- GV dẫn dắt vào bài: Cuộc kháng chiến chống Mỹ trường kì đã để lại bao đau thương, mất mát cho dân tộc Việt Nam. Đã có rất nhiều tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh khốc liệt ấy để ngợi ca tình yêu đất nước, tình đồng đội, đồng chí và đặc biệt là tình cảm gia đình. Có nhiều tác phẩm hay và sâu sắc về đề tài này, trong đó không thể không nhắc đến truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng. Tác phẩm diễn tả một cách chân thành và cảm động tình cha con thắm thiết, sâu nặng của cha con ông Sáu trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh. Hãy cùng ôn tập lại bài học Chiếc lược ngà.

B. ÔN TẬP LẠI KIẾN THỨC VĂN BẢN CHIẾC LƯỢC NGÀ

1. Mục tiêu: Giúp HS ôn tập, nắm chắc các đơn vị kiến thức, rèn luyện kĩ năng đọc

hiểu văn bản Chiếc lược ngà nhận diện và phân tích các bút pháp nghệ thuật thể hiện trong tác phẩm. 

1. Nội dung: Nhắc lại các kiến thức văn bản Chiếc lược ngà.
2. Sản phẩm: Câu trả lời của cá nhân hoặc sản phẩm nhóm. 
3. Tổ chức thực hiện

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS củng cố, mở rộng kiến thức đã học về văn bản Chiếc lược ngà.

b. Nội dung:

- GV đưa ra câu hỏi để HS củng cố kiến thức bài Chiếc lược ngà.

- GV hướng dẫn HS thực hiện phần Luyện tập theo văn bản đọc.

c. Sản phẩm:

- Câu trả lời các câu hỏi vận dụng.

d. Tổ chức thực hiện

Nhiệm vụ: Luyện tập theo văn bản 

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn làm bài vào vở, cho HS luyện tập theo những nhiệm vụ cụ thể sau:

Câu 1: Chi tiết “chiếc lược ngà” được lấy làm nhan đề cho truyện, chi tiết có ý nghĩa quan trọng như thế nào trong tác phẩm?

Câu 2: Những tình huống nào trong truyện Chiếc lược ngà đã bộc lộ sâu sắc và xúc động tình cha con ông Sáu và bé Thu? Nhận xét ngắn gọn về nghệ thuật xây dựng tình huống của tác giả

Câu 3: Phân tích sự chuyển biến trong suy nghĩ, hành động của bé Thu trước và sau khi nhận ra ông Sáu là cha mình? 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để hoàn thành bài luyện tập vào vở.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết). 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện một số HS trình bày trước lớp. 

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

- GV gợi ý:

Câu 1: 

- Chi tiết chiếc lược ngà được lấy làm tên truyện vì chi tiết đóng một vai trò quan trọng trong tác phẩm. Chiếc lược ngà không chỉ là một lời hứa với con mà quan trọng nó là cầu nối tình cha con trong sự xa cách. 

- Nó mang chứa tình thương yêu sâu nặng của ông Sáu đối với Thu – đứa con bé bỏng, là kỉ vật thiêng liêng duy nhất của tình cha để lại cho con trước lúc hi sinh, là chi tiết nòng cốt bộc lộ chủ đề tác phẩm: tình cha con sâu nặng trong cảnh ngộ chiến tranh. Chiếc lược chưa chải được mái tóc của con nhưng nó như gỡ rối được phần nào tâm trạng của người cha. Nó là biểu tượng của tình cha con bất tử.

Câu 2: 

-  Truyện xây dựng hai tình huống: 

+ Thứ nhất: Cuộc gặp gỡ của hai cha con ông Sáu sau tám năm xa cách, nhưng thật trớ trêu bé Thu không nhận cha. Và cũng thật bất ngờ khi em nhận cha thì cũng là lúc ông Sáu phải ra đi. 

+ Thứ hai: Ở khu căn cứ, ông Sáu dồn tất cả nỗi nhớ, tình yêu thương đứa con bé bỏng vào việc làm một chiếc lược ngà đẻ tặng cho con, nhưng ông đã hi sinh khi chưa kịp trao món quà ấy cho con. Tình huống thứ nhất là tình huống cơ bản, tạo ra sự bất ngờ, trớ trêu đối với người cha. 

à Qua tình huống ấy thái độ, tình cảm, diễn biến tâm lí của nhân vật bé Thu cũng được bộc lộ một cách quyết liệt và đi đến một kết thúc đầy cảm động. Tình huống thứ hai: ông Sáu bị hi sinh trước khi chưa làm trọn lời hứa với con. Tình huống này tuy không gay cấn, dồn bức như ba ngày ông về phép nhưng nó lại được dồn nén tình cha con trong suốt chiều dài chiến dịch. Ông miệt mài dồn tình yêu nhớ của mình vào từng chiếc răng lược, mài giũa sao cho bóng đẹp để chải mái tóc dài cho đứa con yêu. Tình huống thứ hai không chỉ nói lên tình cha con sâu nặng mà còn hàm ẩn lời tố cáo, lên án chiến tranh. Chiến tranh đã gây ra cảnh cha xa con, vợ xa chồng, người còn, kẻ mất, khổ đau, bất hạnh.

Câu 3: 

--------------- Còn tiếp ---------------