Giáo án và PPT Ngữ văn 10 chân trời Bài 9: Đất nước (Nguyễn Đình Thi)

ĐỌC KẾT NỐI CHỦ ĐIỂM: VĂN BẢN : ĐẤT NƯỚC

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Em có biết gì về tác gia Nguyễn Đình Thi cũng như đã đọc tác phẩm thơ nào của ông chưa? Hãy chia sẻ cho các bạn ở lớp cùng biết?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

+ Nêu một số hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Đình Thi và tác phẩm Đất nước?

+ Nhan đề Đất nước gợi cho em suy nghĩ gì?

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

a. Tiểu sử

- Tên: Nguyễn Đình Thi

- Sinh năm : 1924 mất năm 2003

- Quê quán: Ông sinh ra ở Luông Pra Băng (Lào). Tuy nhiên, nguyên quán của ông là làng Vũ Thạch, nay là phố Bà Triệu thuộc phường Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Có cha là một viên chức Sở bưu điện Đông Dương từng sang làm việc tại Lào.

- Nguyễn Đình Thi mất ngày 18 tháng 4 năm 2004. Có con trai là nhà văn nổi tiếng Nguyễn Đình Chính.

b. Phong cách sáng tác

- Thơ ông tự do, phóng khoáng nhưng vẫn hàm súc, sâu lắng, suy tư và có nhiều tìm tòi theo hướng hiện đại.

- Những tác phẩm văn xuôi của Nguyễn Đình Thi là sự phản ánh kịp thời cuộc chiến đấu anh dũng của nhân dân ta trong các cuộc kháng chiến. Các tác phẩm của ông đều mang tính thời sự về các cuộc kháng chiến của dân tộc Việt Nam.

c. Những tác phẩm chính

- Thơ: Người chiến sĩ (1958), Bài thơ Hắc Hải (1958), Dòng sông trong xanh (1974), Tia nắng (1985), Đất nước (1948-1955), Nhớ, Lá đỏ....

- Tiểu thuyết: Xung kích, Vỡ bờ, Thu đông năm nay (1954), Bên bờ sông Lô (1957), Vào lửa (1966), Mặt trận trên cao (1967)...

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ hoàn cảnh sáng tác

- Bài thơ được sáng tác trong khoảng thời gian dài từ 1948 đến 1955. In trong tập Người chiến sĩ.

- Gần như trong suốt cuộc kháng chiến chống Pháp, ông đã tham gia chiến dịch cùng sống, cùng chịu nhiều khói lửa chiến tranh. Trong khoảng thời gian ấy ông sáng tác một vài bài thơ như là “Sáng mát trong như sáng năm xưa”, “đêm mít tinh”... Bài thơ “Đất nước” là sự tổng hợp và sáng tạo thêm từ hai bài thơ trên.

b. Nhan đề

Nhan đề của bài phần nào thể hiện cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Nó là lòng yêu nước, tự hào dân tộc, nghĩ về đất nước theo chiều dài lịch sử, tầm cao của giống nòi, quyết chiến đấu và hi sinh để bảo vệ và xây dựng đất nước.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Đọc văn bản

GV đưa ra câu hỏi:

+ Xác định thể thơ?

+ Bố cục bài thơ gồm có mấy phần? Ý nghĩa của từng phần?

+ Chủ đề của bài thơ là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Thể thơ: Tự do

- Bố cục: 3 phần

+ Phần 1: từ đầu cho đến Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy: Mùa thu của hoài niệm

+ Phần 2: Còn lại: Mùa thu của hiện tại

- Nội dung chính:

Bài thơ thể hiện cảm hứng về đất nước. Đó là những suy cảm về một đất nước giàu đẹp, hiền hòa, về lịch sử cách mạng của một đất nước đau thương, lầm than đã đứng lên anh dũng chiến đấu và chiến thắng anh hùng.

- Chủ đề bài thơ: Lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc, nghĩ vè đất nước theo chiều dài lịch sử, chiều cao của giống nòi, quyết chiến đấu hi sinh để bảo vệ và xây dựng đất nước.

Nhiệm vụ 2: Mùa thu Hà Nội trong hoài niệm

GV đưa ra câu hỏi:

- Hình ảnh mùa thu Hà Nội trong hoài niệm của nhà thơ có điểm gì đặc sắc?

- Điều đó cho thấy điểm gì đặc biệt trong tâm hồn ở nhà thơ?

Sản phẩm dự kiến:

2. Mùa thu Hà Nội trong hoài niệm

- Tín hiệu mùa thu Hà Nội đã được tác giả nhắc đến trong bài

“Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới”

Đây chính là những nét đặc trưng quen thuộc của mùa thu Bắc Bộ, mùa thu Hà Nội.

- Bức tranh thiên nhiên mùa thu đầy thị vị mang đậm đặc trưng mùa thu Hà Nội nhưng lại có nét gì đó thoáng buồn: Những buổi sáng mát trong gió thôi mang theo hương cốm mới, thời tiết se lạnh, những con phố dài xao xác lá vàng... Từ láy “xao xác” càng nhấn mạnh sự quạnh quẽ, đìu hiu của cảnh vật mùa thu.

=> Phải nhạy cảm biết bao nhiêu thì nhà thơ mới có thể cảm nhận được sự dịch chuyển của mùa thu thông qua cái “Chớm lạnh” của trời đất Hà Nội.

- Hình ảnh con người bước ra từ bức tranh thu ấy:

“ Người ra đi đầu không ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”

Hình ảnh người ra đi đầy buồn bã, lưu luyến nhưng cũng đầy cương quyết “Đầu không ngoảnh lại”.

=> Mùa thu Hà Nội đẹp đó nhưng buồn thấm thía bởi nhân vật trữ tình phải biệt ly Hà Nội để đi tìm con đường thoát vòng nô lệ đau thương tủi nhục.

………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Phong cách thơ của Nguyễn Đình Thi là:

A. Thơ ông tự do, phóng khoáng mà vẫn hàm súc, sâu lắng, suy tư và có nhiều tìm tòi theo hướng hiện đại.

B. Thơ luôn hướng đến cái chung với lẽ sống lớn, tình cảm lớn, niềm vui lớn của con người cách mạng, của cả dân tộc.

C. Thơ giàu chất suy tư, xúc cảm dồn nén. Mang màu sắc trữ tình chính luận.

D. Thơ mang cảm xúc chân thành, chất phác, lời thơ toát lên một nét riêng biệt trong suy tư và diễn đạt của người miền núi.

Câu 2: Bài thơ Đất nước được sáng tác trong khoảng thời gian nào?

A. 1948 – 1954

B. 1948 – 1955

C. 1948 – 1956

D. 1948 – 1957

Câu 3: Đáp án nào không phải giá trị nghệ thuật của bài thơ Đất nước?

A. Nhịp điệu, hình ảnh thơ sáng tạo

B. Ngôn ngữ thơ lắng đọng, cô đúc

C. Sử dụng sáng tạo, phong phú các biện pháp tu từ

D. Các chất liệu văn hóa dân gian được sử dụng nhuần nhị, sáng tạo

Câu 4: Nghệ thuật không được sử dụng ở phần 2 bài thơ Đất nước là:

A. Hình ảnh sáng tạo đầy sức gợi hình, gợi cảm

B. Thủ pháp đối lập

C. Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn đậm nét

D. Giọng thơ suy tưởng: đặt câu hỏi và tự trả lời

Câu 5: Câu thơ nào dưới đây thể hiện hình ảnh đất nước vượt lên đau thương để lao động và chiến đấu, chống lại kẻ thù?

A. “Những đêm dài hành quân nung nấu”

B. “Xiềng xích chúng bay không khóa được

Trời đầy chim và đất đầy hoa”

C. “Súng đạn chúng bay không bắn được

Lòng dân ta yêu nước thương nòi”

D. Tất cả các đáp án trên

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Sau khi đọc xong truyện ngắn Đất nước  hãy nêu cảm nhận về việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật của nhà thơ trong bài thơ trên.

Câu 2. Bằng cảm nhận riêng của bản thân, em hãy khai thác giá trị đặc sắc trong bốn câu thơ cuối bài Đất nước – Nguyễn Đình Thi.