Giáo án và PPT Ngữ văn 10 chân trời Bài 9: Nam quốc sơn hà – bài thơ Thần khẳng định chân lí độc lập của đất nước (Theo Nguyễn Hữu Sơn)

VĂN BẢN 2: NAM QUỐC SƠN HÀ – BÀI THƠ THẦN KHẲNG ĐỊNH CHÂN LÍ ĐỘC LẬP CỦA ĐẤT NƯỚC

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Em có biết gì về tác gia Lý Thường Kiệt cũng như bài thơ Nam quốc Sơn Hà của ông không? Hãy chia sẻ cho các bạn ở lớp cùng biết?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Trình bày hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Hữu Sơn và tác phẩm Nam quốc sơn hà - bài thơ thần khẳng định chân lí độc lập của đất nước?

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

a. Tiểu sử

- Tên:  Nguyễn Hữu Sơn

- Sinh năm: 16/10/1959

- Quê: Huyện Lục Nam tỉnh Bắc Giang

- Ông tốt nghiệp đại học tổng hợp Hà Nội, khoa ngữ văn, chuyên ngành văn học cổ - cận đại Việt Nam 1982.

- Sau đó ông học chuyên tư Hán – Nôm (1986-1989).

- Ngoài ra, ông cũng tốt nghiệp đại học tiếng Trung năm 2004 và tiếng Nga trình độ C. Ông từng tham gia khảo sát loại hình tiểu thuyết thiền sư trong tác phẩm Thiền uyển tập anh. Năm 2004 ông được phong học hàm Phó Giáo sư.

b. Phong cách nghệ thuật

- Triết lý, chặt chẽ, và tài hoa.

c. Tác phẩm tiêu biểu

Ông có 1 số tác phẩm chính như; Về con người cá nhân trong văn học cổ Việt Nam, Về một “hiện tượng” phê bình....

2. Tác phẩm

Tác phẩm Nam quốc sơn hà – bài thơ thần khẳng định chân lí độc lập của đất nước được in trong tập Giảng văn văn học Việt Nam trung học cơ sở.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu thể loại và bố cục tác phẩm

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu:

+ Tác phẩm có mấy phần? Ý nghĩa từng phần?

+ Văn bản trên bàn luận về vấn đề gì? Nhan đề của văn bản có liên quan như thế nào đến vấn đề ấy?

Sản phẩm dự kiến:

3. Bố cục và thể loại

- Thể loại: Văn bản nghị luận

- Bố cục: 5 phần

+ Phần 1: Đoạn 1:  Cảm nhận về câu đề

+ Phần 2: Đoạn 2: Cảm nhận câu thực

+ Phần 3: Đoạn 3: Cảm nhận câu luận

+ Phần 4: Đoạn 4: Cảm nhận câu kết

+ Phần 5: Còn lại: Đánh giá về nội dung và nghệ thuật

- Văn bản trên bàn về những nét đặc sắc nội dung cũng như nghệ thuật của bài thơ Nam quốc Sơn Hà. Và khẳng định đây xứng đáng là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của Việt Nam.

- Nhan đề đã khẳng định nội dung được nhắc đến trong bài.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Cảm nhận câu đề

GV đưa ra câu hỏi:

- Chân lí độc lập  và chủ quyền dân tộc được tác giả thể hiện thế nào qua câu đề?

- Việc xưng “đế” mà không phải “vương” có ý nghĩa gì?

Sản phẩm dự kiến:

1. Chân lý độc lập và chủ quyền dân tộc

- Ngay từ câu thơ đầu tác giả đã khẳng định chủ quyền dân tộc thông qua cách xưng “đế” chứ không phải “vương”.

- Cách xưng “đế” thay cho “vương” làm nâng tầm địa vị và tầm vóc của nước Nam.

+ Đế tức là người có quyền lực tuyệt đối với một vương triều chính thống. Còn vương là người đứng đầu ở các nước nhỏ.

+ Thời Hai Bà Trưng, đến Ngô Quyền đều chỉ xưng vương. Nhưng tác giả Lý Thường Kiệt đã thay bằng “đế”

=> Điều đó cho thấy sự trưởng thành của ý thức dân tộc và quyền độc lập.

=> Đó chính là thái độ tự hào, tự tôn dân tộc khi coi nước Nam là một nước ngang hàng với các nước phương Bắc, vua Nam bằng vai với hoàng đến Trung Quốc.

Nhiệm vụ 2: Cảm nhận câu thực

GV đưa ra câu hỏi:

+ Ranh giới bờ cõi nước ta đã được khẳng định như thế nào?

+ Sự kết hợp câu đầu và câu thứ hai đã góp phần khẳng định điều gì về chân lí chủ quyền dân tộc?

Sản phẩm dự kiến:

2. Cảm nhận câu thực

- Câu thứ hai tiếp tục khẳng định quyền độc lập và tính chất chính nghĩa của việc phân chia lãnh thổ.

- Ranh giới bờ cõi của nước Nam không chỉ được ghi nhận qua những trang sử hào hùng của dân tộc mà nó đã được ghi rõ ràng ở “thiên thư” (sách trời).

- Thực tế không có “sách trời” nào nhưng nó mang tính biểu tượng thể hiện chân lí về quyền được sống của dân tộc.

- Câu đề cùng câu thực là một sự hô biến có tác dụng khẳng định bờ cõi, truyền thống văn hiến dân tộc.

=> Chân lí hiển nhiên của dân tộc sông núi nước Nam là của vua Nam và là của người nước Nam.

………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Nội dung chính trong văn bản Nam quốc sơn hà – Bài thơ thần khẳng định chân lý độc lập của đất nước là gì?

A. Khẳng định độc lập và chủ quyền dân tộc Việt Nam.

B. Khẳng định độc lập của dân tộc Việt Nam.

C. Cảm nhận về bài “Nam quốc sơn hà” và khẳng định tài năng của Lý Thường Kiệt.

D. Đáp án A và B.

Câu 2: Đâu là giá trị nghệ thuật của văn bản Nam quốc sơn hà – Bài thơ thần khẳng định chân lý độc lập của đất nước?

Chọn đáp án không đúng:

A. Lập luận chặt chẽ, chi tiết.

B. Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật.

C. Ngôn ngữ khoa học chính xác dễ hiểu.

D. Ngôn ngữ triết lý, sắc sảo.

Câu 3: Văn bản trên được viết ra nhằm mục đích gì?

A. So sánh bài thơ Nam quốc sơn hà với các bài thơ khác.

B. Chứng minh bài thơ Nam quốc sơn hà là bài thơ thần khẳng định chân lí độc lập của đất nước.

C. Phân tích bài thơ Nam quốc sơn hà.

D. Phân tích giá trị của bài thơ cho đến ngày nay.

Câu 4: Các luận điểm trong văn bản được sắp xếp theo trình tự nào?

A. Theo luận điểm của riêng tác giả.

B. Theo trình tự nội dung của các câu thơ trong bài thơ Nam quốc sơn hà.

C. Theo trình tự đi từ các nhận định về bài thơ.

D. Không theo trình tự nào.

Câu 5: Tác giả phân tích cách nói “định phận tại thiên thư” để chứng minh cho luận điểm nào?

A. Chân lí độc lập chủ quyền của đất nước đã được tác giả khẳng định từ đầu bài thơ.

B. Câu thơ thứ hai tiếp tục khẳng định quyền độc lập và tính chất chính nghĩa của việc phân chia lãnh thổ.

C. Câu thơ thứ ba nêu lên hiện tượng, sự việc kẻ thù dám đến xâm phạm và khơi gợi tinh thần yêu nước.

D. Câu kết của bài thơ vang lên như một lời cảnh báo, lời hiệu triệu, lời tiên tri khẳng định quân Đại Việt nhất định thắng, quân giặc nhất định thua.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Có ý kiến cho rằng Nam quốc Sơn Hà là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc? Bạn có đồng ý với ý kiến trên không? Vì sao?

Câu 2. Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) trình bày cảm nhận của em về bài thơ Nam quốc Sơn Hà.