Giáo án và PPT Ngữ văn 7 chân trời Bài 9: Dòng “Sông Đen” (Giuyn Véc-nơ)

VĂN BẢN 1: DÒNG “SÔNG ĐEN”

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV tổ chức hoạt động Du hành xuống đáy biển bằng cách: GV bật một đoạn nhạc không lời nhẹ nhàng, có âm thanh sóng biển, yêu cầu HS nhắm mắt và tưởng tượng nếu em tham gia một chuyến du hành khám phá đáy biển, em sẽ hình dung ra những hình ảnh nào. Nhạc dừng, GV yêu cầu HS ghi ra giấy kết quả hành trình khám phá của mình.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Đọc hiểu chung

Nhiệm vụ 1: Đọc văn bản

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: 

+ Khi đọc hiểu nội dung VB truyện, chúng ta cần chú ý đến những điểm nào?

+ Nhân vật trong truyện thường được thể hiện qua những chi tiết nào? 

+ Cốt truyện, tình huống, sự kiện, nhân vật, không gian, thời gian trong truyện khoa học viễn tưởng có gì đặc biệt so với các loại truyện khác?

+ Dựa vào hành trình mà giáo sư A-rô-nác đã kể, em hãy giải thích tại sao tác giả lại đặt tên chương này là Dòng “Sông Đen”? 

+ Qua 5 lượt thoại giữa giáo sư A-rô-nác và Nét-Len, em thấy họ có ý kiến như thế nào về thuyền trưởng Nê-mô và việc ở lại con tàu Nau-ti-lơtx?

+ Em hình dung như thế nào về cảnh miêu tả trong đoạn này.

+ Em hãy phân chia bố cục trong văn bản.

Sản phẩm dự kiến:

- So sánh đọc thể loại truyện và truyện khoa học viễn tưởng: 

 + Chú ý đến cốt truyện, nhân vật, tình huống, sự kiện,…

+ Thể hiện qua những chi tiết về ngoại hình, tình cách, hành động,… 

+ Mang tính giả định và nhiều màu sắc kì ảo, tưởng tượng.

- Các thẻ câu hỏi theo dõi và suy luận: 

+ Vì hải lưu họ đi có tên Nhật Bản là Cư-rô-xi-ô (Kuroshio), nghĩa của từ kuroshio là đen và nó là hình ảnh của nước biển ở đó.

+ Nét-len không kiềm chế được bản thân nên đã nóng giận và cho rằng ý kiến mà giáo sư A-rô-nắc đưa ra là điên rồ, không hợp lý. Càng lo lắng hơn về việc mình ở lại con tàu này. Trái lai, giáo sư A-rô-nắc lại cảm thấy như mình sẽ biết thêm được điều gì thú vị nếu như ông quan sát, tìm hiểu, bình tĩnh tận hưởng con tàu.

+ … đẹp tuyệt vời, không bút nào tả xiết; Chẳng bàn tay họa sĩ nào vẽ được tất cả cái dịu dàng của màu sắc, của ánh sáng lung linh trong nước biển trong vắt từ đáy lên; Bóng tối trong phòng càng tăng thêm ảnh sáng rực rỡ bên ngoài; … ta có cảm tưởng như đứng trước một bể nuôi cá khổng lồ,…

+ Em hình dung được khung cảnh miêu tả đẹp như tranh vẽ. 

- Bố cục: 3 phần

+ Phần 1: Từ đầu đến “nước đại dương lạnh ngắt”: Giải thích nhan đề 

+ Phần 2: Tiếp theo đến “như những thằng mù”: Cuộc đối thoại giữa A-rô-nác và Nét-len. 

+ Phần 3: Còn lại: Môi trường đáy biển. 

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Em hãy nêu một số thông tin cơ bản về tác giả, tác phẩm.

Sản phẩm dự kiến:

2. Tác giả

- Tên: Giuyn Véc-nơ

- Năm sinh – năm mất: 1828 – 1905

- Quê quán: Nantes, Pháp.

- Thể loại sáng tác: Khoa học viễn tưởng và ông được coi là một trong những “cha đẻ” của thể loại này.

- Tác phẩm tiêu biểu Hành trình vào Tâm Trái Đất (1964),  Từ Trái Đất tới Mặt Trăng (1965), Hai mươi vạn dặm dưới biển (1870), Vòng quanh thế giới trong 80 ngày (1873),… 

3. Tác phẩm

- Trích Hai vạn dặn dưới biển (1986), được xem là truyện khoa học viễn tưởng kinh điển.

Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu một số yếu tố của truyện khoa học viễn tưởng

GV đưa ra câu hỏi: 

• Văn bản viết về đề tài gì?

• Em hãy xác định bối cảnh (thời gian, không gian), nhân vật, mâu thuẫn, sự kiện xảy ra và kết thúc.

Sản phẩm dự kiến:

1. Một số yếu tố của truyện khoa học viễn tưởng

- Đề tài: là khám phá thế giới bí ẩn dưới đáy đại dương.

- Tình huống truyện: 3 nhân vật (A-rô-nắc, Công-xây, Nét Len) rời vào con tàu Nau-ti-lơtx hiện đại, với mợ thuyền trưởng bí ẩn và họ không thể biết điều gì đón đợi họ trong hành trình phía trước.

- Các nhân vật: thuyền trưởng Nê-mô (xuất hiện gián tiếp qua suy nghĩ, lời kể của A-rô-nắc và đoạn đối thoại giữa A-rô-nắc với Nét Len); A-rô-nắc: giáo sư sinh vật học; Nét Len: thợ săn cá voi; Công-xây: cộng sự của giáo sư, chuyên nghiên cứu về sinh vật biển.

- Thời gian: từ trưa cho đến 5 giờ chiều, nhờ và quãng thời gian này mà ánh sáng tự nhiên dưới đáy biển sâu giúp các nhân vật khám phá vẻ đẹp biển cả.

- Không gian: dưới đáy biển sâu với nhiều cảnh đẹp tựa thế giới thần tiên, lần đầu tiên các nhân vật được chiêm ngưỡng.

- Những sự kiện chính xảy ra với nhân vật giáo sư A-rô-nắc:

+ Kết thúc cuộc nói chuyện với thuyền trưởng Nê-mô, tiếp tục ngồi nghĩ về cách tiếp đón lạnh lùng nhưng vẫn chu đáo của vị thuyền trưởng này.

+ Tìm trên bản đồ và xác định tàu Nau-ti-lơtx đang chạy theo hải lưu có cái tên Nhật Bản là Cư-rô-xi-ô, nghĩa là “Sông Đen”.

+ Tranh cãi của giáo sư A-rô-nắc với Nét Len về thuyền trưởng Nê-mô và về việc ở lại hay trốn khỏi con tàu Nau-ti-lơtx.

+ Tận mắt chứng kiến hình ảnh dưới đáy đại dương khi con tàu đi vào dòng sông đen. 

Nhiệm vụ 2: Bày tỏ thái độ đồng tính hay không đồng tình với cách giải quyết mâu thuẫn giữa cuộc tranh luận giữa A-rô-nắc và Nét Len.

GV đưa ra câu hỏi: Em hãy tìm ra nội dung cuộc tranh luận giữa giáo sư A-rô-nắc và Nét Len và xác định cách giải quyết mâu thuẫn của tác giả. 

- Sau đó, GV tổ chức cuộc thi tranh luận ở lớp, chia làm 2 nhóm bày tỏ ý kiến cá nhân: Một nhóm HS sẽ đứng về phía góc nhìn ủng hộ tác giả, nhóm HS còn lại đứng về phía góc nhìn phản đối tác giả. 

Sản phẩm dự kiến:

- Nét Len đã tranh luận khá gay gắt với giáo sư A-rô-nắc vì anh ta có ý định chiếm đoạt tàu Nau-ti-lơtx hoặc cả ba người bỏ trốn khỏi con tàu. Nhưng khi thế giới bí ẩn, diệu kì dưới đáy đại dương được mở ra trước anh ta, anh ta đã từ bỏ hai ý định trên.

- Ý kiến đồng tình hay phản đối trước cách giải quyết vấn đề của tác giả:

+ Đồng ý vì với cách giải quyết này, Nét Len đã có cơ hội chiêm ngưỡng vẻ đẹp dưới đáy biển. Nếu bỏ trốn khỏi con tàu, anh sẽ không thấy và không thể trải nghiệm hành trình khám phá hai vạn dặm dưới biển.

+ Phản đối vì với cách giải quyết này, mâu thuẫn trong Nét Len không được giải quyết, chỉ tạm lắng xuống khi Nét Len bị hấp dẫn bởi vẻ đẹp của đại dương bí ẩn. Trên thực tế, vào cuối cuộc hành trình, Nét Len, giáo sư A-rô-nắc, Công-xây đã bỏ trốn khỏi tàu Nau-ti-lơtx.

……………………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Dòng nào sau đây nêu đúng định nghĩa về truyện khoa học viễn tưởng?

A. Là loại tác phẩm viết về thế giới tương lai dựa trên sự phát triển của khoa học dự đoán, thường có tính chất li kì.

B. Là loại tác phẩm viết về thế giới hiện tại dựa trên sự phát triển của khoa học dự đoán, thường có tính chất li kì.

C. Là loại tác phẩm viết về thế giới trong quá khứ dựa trên sự phát triển của khoa học dự đoán, thường có tính chất li kì.

D. Cả 3 đáp án trên đều sai

Câu 2: Truyện khoa học viễn tưởng có cách viết như thế nào?

A. Có cách viết tự nhiên, không theo một mô típ nhất định

B. Sử dụng cách viết logic nhằm triển khai những ý tưởng về viễn cảnh hay công nghệ tương lai

C. Sử dụng cách viết giàu hình ảnh, giàu cảm xúc

D. Cả 3 đáp án trên đều đúng

Câu 3: Truyện khoa học viễn tưởng xuất hiện lần đầu tiên ở quốc gia và thời gian?

A. Anh, nửa sau thế kỉ XIX

B. Mỹ, nửa đầu thế kỉ XX

C. Đức, nửa đầu thế kỉ XIX

D. Pháp, nửa sau thế kỉ XIX

Câu 4: Thời gian diễn ra các câu chuyện viễn tưởng có đặc điểm như thế nào?

A. Thời gian trong tương lai gần, xét từ mốc ra đời của tác phẩm

B. Thời gian trong tương lai xa, xét từ mốc ra đời của tác phẩm

C. Thời gian ở hiện tại, xét từ mốc ra đời của tác phẩm

D. Thời gian thay đổi linh hoạt

Câu 5: Nhân vật chính trong truyện khoa học viễn tưởng như thế nào?

A. Có sức mạnh thể chất phi thường

B. Có cấu tạo hoặc khả năng kì lạ

C. Có trí thông minh kiệt xuất để tạo ra những phát minh

D. Cả 3 đáp án trên đều đúng

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1. Lập bảng tóm tắt đặc điểm của truyện khoa học viễn tưởng để giải thích đặc điểm thể loại qua những thông tin về con tàu Nau-ti-lơtx trong sự đối sánh với tàu ngầm ở thời điểm tác phẩm ra đời

Câu 2. Em hãy lựa chọn tóm tắt văn bản bằng lời văn của em bằng đoạn văn ngắn hoặc vẽ sơ đồ.