Giáo án và PPT Ngữ văn 9 kết nối Bài 2: Thực hành tiếng Việt (1)

      TIẾT: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: BIỆN PHÁP TU TỪ CHƠI CHỮ

A. KHỞI ĐỘNG

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, quan sát ngữ liệu và trả lời câu hỏi.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. Tìm hiểu tri thức Ngữ văn

1. Khái niệm

Chơi chữ là gì? Nêu tác dụng của biện pháp tu từ chơi chữ.

Sản phẩm dự kiến:

- Chơi chữ là biện pháp tu từ vận dụng các đặc điểm ngữ âm, ngữ nghĩa hoặc quy tắc kết hợp từ ngữ một cách khéo léo, sáng tạo.

- Tác dụng: đem lại những liên tưởng bất ngờ, thú vị cho người đọc (người nghe), tạo sự ý vị, hấp dẫn cho lời nói.

2. Một số cách chơi chữ thường gặp

Trình bày một số cách chơi chữ thường gặp.

Sản phẩm dự kiến:

- Dùng từ đồng âm.

Trăng bao nhiêu tuổi trăng già

Núi bao nhiêu tuổi gọi là núi non?

- Dùng từ gần âm (trại âm)

Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp

Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.

- Dùng lối điệp âm:

Mênh mông muôn mẫu một màu mưa

Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.

- Dùng lối nói lái:

Cô công nói với cậu rùa,

Rồng ở dưới đất, còn cua trên trời.

- Dùng từ trái nghĩa:

Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,

Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.

Mời cô, mời bác ăn cùng,

Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà.

- Dùng từ đồng nghĩa, gần nghĩa hoặc cùng trường nghĩa:

Chàng Cóc ơi! Chàng Cóc ơi!

Thiếp bén duyên chàng có thế thôi. Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé,

Ngàn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP 

Câu 1: Đâu là cách chơi chữ thường gặp?

A. Dùng từ đồng âm.

B. Dùng từ đồng âm khác nghĩa.

C. Dùng từ trại âm khác nghĩa.

D. Dùng từ trại âm, từ đồng âm.

Câu 2:  Đâu là nhận định đúng về cách dùng biện pháp tu từ chơi chữ?

A. Chỉ sử dụng độc lập những cách chơi chữ trong biện pháp tu từ chơi chữ.

B. Chỉ sử dụng kết hợp những cách chơi chữ trong biện pháp tu từ chơi chữ.

C. Có thể sử dụng độc lập hoặc kết hợp những cách chơi chữ này.

D. Mỗi sáng tác chỉ dùng được hai cách chơi chữ.

Câu 3: Tác dụng của biện pháp tu từ chơi chữ là gì?

A. Làm phong phú thêm tư duy.

B. Tạo sự ý vị cho lời nói.

C. Thể hiện sự hiểu biết phong phú nhiều lĩnh vực trong đời sống của người viết.

D. Làm phong phú thêm tư duy, đồng thời tạo sự ý vị, hấp dẫn cho lời nói.

Câu 4: Cách chơi chữ nào được sử dụng trong hai câu thơ sau?

Anh Hươu đi chợ Đồng Nai

Bước qua bến Nghé, ngồi nhai thịt bò

A. Dùng từ đồng âm.

B. Dùng lối nói trại âm.

C. Dùng lối điệp âm.

D. Dùng từ trái nghĩa.

Câu 5: Cách chơi chữ nào được sử dụng trong hai câu thơ sau?

Con cá đối bỏ trong cối đá,

Con mèo cái nằm trên mái kèo,

Trách cha mẹ nghèo, anh nỡ phụ duyên em.

A. Dùng lối nói lái.

B. Dùng lối nói trại âm.

C. Dùng từ đồng nghĩa.

D. Dùng từ trái nghĩa.

Đáp án gợi ý:

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG 

GV yêu cầu HS làm bài tập sau: Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu nhận xét của em về tính chất kì ảo của truyện “Dế chọi”.