Giáo án và PPT Ngữ văn 9 kết nối Bài 2: Một thể thơ độc đáo của người Việt (Dương Lâm An)

     TIẾT    : VĂN BẢN 3. MỘT THỂ THƠ ĐỘC ĐÁO CỦA NGƯỜI VIỆT

A. KHỞI ĐỘNG

GV hướng dẫn HS chia lớp thành 8 nhóm, tham gia trò chơi Rung chuông vàng.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Đọc

Xác định bố cục và nội dung từng phần của văn bản.

Sản phẩm dự kiến:

+ Phần 1 (chỉ gồm 1 câu): nêu ý khái quát của toàn VB. 

+ Phần 2 (từ Những tác phẩm đầu tiên đến trước sau không lâu): cung cấp thông tin về thời điểm ra đời của thể thơ song thất lục bát và khẳng định thể thơ này do người Việt sáng tạo nên. 

+ Phần 3 (từ Thể thơ song thất lục bát và thể thơ lục bát tương đồng đến trên đầu chứng cho): nêu nét đặc sắc về hình thức khiến thơ song thất lục bát giàu nhạc tính, có khả năng truyển tải cảm xúc mạnh mẽ. 

+ Phần 4 (từ Ngoài ngâm khúc đến tôi bác cùng nhau): thông tin về các thể loại có sử dụng thể thơ song thất lục bát.

+ Phần cuối cùng (còn lại): khẳng định thể thơ này được các thế hệ nhà thơ từ xưa tới nay sử dụng trong sáng tác văn chương.

II. Khám phá văn bản

1. Cốt truyện, không gian, thời gian và nhân vật của văn bản

1. Đặc điểm của thể thơ song thất lục bát

a. Thời điểm ra đời của thể thơ song thất lục bát

Theo thông tin trong văn bản, thể thơ song thất lục bát ra đời khi nào? 

Sản phẩm dự kiến:

Là một sáng tạo văn học độc đáo của người Việt Nam trong thời gian khoảng thế kỉ XV – XVI, xuất hiện trước sau không lâu. 

b. Nhạc tính

Đặc điểm hình thức nào giúp thơ song thất lục bát giàu nhạc tính?

Sản phẩm dự kiến:

Về cơ bản, những nét đặc sắc về hình thức của thơ song thất lục bát như thanh điệu, vẫn, sự đa dạng về số chữ trong một câu thơ, nhịp điệu,... giúp thơ song thất lục bát giàu nhạc tính.

c. Điểm tương đồng và khác biệt giữa thể thơ song thất lục bát và thể thơ lục bát

Văn bản để cập những điểm tương đồng và khác biệt nào giữa thể thơ song thất lục bát và thể thơ lục bát?

Sản phẩm dự kiến:

- Điểm tương đồng: quy luật dùng thanh điệu và cách gieo vần ở cặp câu lục bát.

- Điểm khác biệt:

+ Thơ lục bát: cứ 28 tiếng sẽ chỉ có sáu tiếng gieo vần, không có cặp câu song thất.

+ Thơ song thất lục bát: có thêm cặp câu song thất đan xen với cặp câu lục bát, chú trọng quy chuẩn thanh điệu của các tiếng ở vị trí lẻ trong câu thơ. Về vần, mỗi câu thất đều có cả vần chân và vần lưng, cứ 28 tiếng sẽ có bảy tiếng gieo vần.

d. Ảnh hưởng của thơ song thất lục bát

Theo văn bản, vì sao thể thơ song thất lục bát vẫn được sử dụng để sáng tác trong thời kì hiện đại?

Sản phẩm dự kiến:

Lí do: thơ song thất lục bát vẫn được sáng tác trong thời kì hiện đại như: vẻ đẹp, sức truyền cảm đặc biệt, mang hơi thở của thời đại mới, truyền tải những tâm trạng, xúc cảm mới mẻ, đem lại ấn tượng về những tình cảm thân thương, có thể gửi gắm vào trong đó tâm hồn sâu lắng...

2. Tổng kết

Tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản “Một thể thơ độc đáo của người Việt”.

Sản phẩm dự kiến:

Nội dung: Văn bản đã cung cấp thông tin và tri thức mở rộng cho người đọc về tính sáng tạo và sự độc đáo của thể thơ song thất lục bát trong nền văn học Việt Nam.

Nghệ thuật: Thể loại: văn bản thuyết minh. Ngôn ngữ giàu hình ảnh. Hệ thống thông tin được triển khai phong phú, bao gồm tri thức về văn học và văn hóa, lịch sử,…

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP 

Câu 1: Đâu là những tác phẩm đầu tiên sáng tác bằng thể song thất lục bát?

A. Chỉ Nam ngọc âm giải nghĩa.

B. Đại nghĩ bát giáp thưởng đào giải văn.

C. Hoàng Lê nhất thống chí.

D. Chỉ Nam ngọc âm giải nghĩa và Đại nghĩ bát giáp thưởng đào giải văn.

Câu 2: Thể song thất lục bát tương đồng với thể lục bát ở đặc điểm nào?

A. Quy luật dùng thanh điệu.

B. Số câu trong một bài thơ.

C. Cách gieo vần ở cặp câu lục bát và quy luật dùng thanh điệu.

D. Số tiếng trong một dòng. 

Câu 3: Theo văn bản, thể song thất lục bát và lục bát được người Việt sáng tạo trong khoảng thời gian nào?

A. Thế kỉ XX, xuất hiện trước sau không lâu.

B. Thế kỉ XV – XVI, xuất hiện trước sau không lâu.

C. Thế kỉ XV – XVII, xuất hiện trước sau không lâu.

D. Thế kỉ X – XVI, xuất hiện trước sau không lâu..

Câu 4: Vần chân của thể song thất lục bát thường được gieo ở câu nào ?

A. Câu lục và câu bát.

B. Câu thất thứ nhất.

C. Câu thất thứ hai.

D. Câu bát.

Câu 5: Sự khác biệt của thể lục bát và song thất lục bát nằm ở điểm nào?

A. Câu thất thứ nhất.

B. Cặp câu song thất.

C. Câu bát.

D. Cặp câu lục bát
 

Đáp án gợi ý:

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG 

GV yêu cầu HS làm bài tập sau: Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu nhận xét của em về tính chất kì ảo của truyện “Dế chọi”.