Giáo án và PPT Ngữ văn 9 Kết nối bài 1: Dế chọi (Bồ Tùng Linh)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: ĐIỂN TÍCH, ĐIỂN CỐ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV cho HS chơi trò chơi: nối cụm từ ở cột bên trái với ý nghĩa phù hợp ở cột bên phải:

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

PHẦN I.ĐIỂN TÍCH, ĐIỂN CỐ

Hoạt động.Tìm hiểu về điển tích, điển cố

GV đưa ra câu hỏi: Điển tích, điển cố là gì?

Điển tích, điển cố xuất hiện trong văn bản có vai trò, ý nghĩa gì?

Các điển tích, điển cố được sử dụng trong văn bản của người Việt chủ yếu có nguồn gốc từ đâu?

Sản phẩm dự kiến:

- Điển tích, điển cố là câu chuyện, sự việc hay câu chữ trong sách xưa, được dẫn lại một cách cô đúc trong VB của các tác giả đời sau.

- Tuy điển tích, điển cố xuất hiện ở VB chỉ là từ ngữ, nhưng nó gợi lên một câu chuyện, sự việc, câu kinh, câu thơ nào đó.

- Dùng điển tích, điển cố có tác dụng làm cho câu thơ, câu văn hàm súc, trang nhã, uyên bác.

- Điển tích, điển cố thường khó hiểu đối với người đọc ngày nay, vì thế, cần tra cứu mỗi khi gặp điển tích, điển cố mà mình chưa hiểu.

PHẦN II. LUYỆN TẬP

Hoạt động. Làm bài tập

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Hãy tìm hiểu và trình bày đặc điểm điển tích, điển cố được sử dụng trong Chuyện người con gái Nam Xương?

Sản phẩm dự kiến:

- Những điển tích, điển cố được sử dụng trong Chuyện người con gái Nam Xương: mùa dưa chín quá kì; nước hết chuông rền; ngõ liễu tường hoa; núi Vọng Phu; ngọc Mị Nương; cỏ Ngu mĩ; Tào Nga; Tinh Vệ; ngựa Hồ gầm gió bắc, chim Việt đậu cành nam; quăng thoi đứng dậy; mất búa đổ ngờ; ý dĩ đầy xe, Quang Võ đổ ngờ lão tướng; trói lại mà giết, Tào Tháo đến phụ ân nhân.

- Đọc tác phẩm, gặp điển tích, điển cố, ta có thể chưa hiểu được, vì đều liên quan đến câu chuyện, từ ngữ ngày xưa, có khi từ nền văn học nước ngoài xa lạ.

a. Cụm từ in đậm trong các câu đều ẩn chứa câu chuyện, sự tích nào đó. Tuy nhiên, ý nghĩa sâu xa của từng câu chuyện, sự tích thì không phải ai cũng biết. Muốn biết, phải xem chú giải hay tìm tài liệu để tra cứu.

b. Nghĩa của các cụm từ in đậm ở chú thích trong SGK (tr. 12, 14).

c. Tác dụng của từng cụm từ in đậm trong câu:

- Điển tích núi Vọng Phu thể hiện tình yêu sâu nặng, lòng chung thuỷ sắt son. Trong lời khấn trước khi nhảy xuống sông trẫm mình, Vũ Nương nhắc điển tích này để thể hiện sự xót xa của mình: đến cả cái tình cảnh đáng thương của nàng Vọng Phu, Vũ Nương cũng không thể có được.

- Hai điển tích ngọc Mị Nương, cỏ Ngu mĩ đều nói đến những điều linh thiêng, kì lạ của người đàn bà sau khi chết (chết mà vẫn tỏ được sự trong trắng, thuỷ chung). Nhắc đến hai điển tích này trong lời khấn trước khi tự tử, Vũ Nương muốn sau khi mình ra đi, người đời không hoài nghi về phẩm giá của mình.

- Phan Lang nhắc đến điển tích về Tào Nga và Tinh Vệ - những người con gái có cái chết hoàn toàn không giống với việc lựa chọn cách trẫm mình vì oan khuất của Vũ Nương. Theo Phan Lang, cách hành xử của Vũ Nương cũng phải khác: nên tìm đường trở về quê nhà với người xưa.

- Vũ Nương dùng điển tích ngựa Hồ gầm gió bắc, chim Việt đậu cành nam để nói rằng tuy được sống với các nàng tiên nơi cung nước, nhưng nỗi nhớ nhà, nhớ quê luôn canh cánh trong lòng.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Đâu là đặc điểm nổi bật nhất của điển tích, điển cố?

1. Tính cô đọng, hàm súc.
2. Tính hài hước, hóm hỉnh.
3. Tính sâu sắc, nặng triết lý.
4. Tính sáng tạo, mới mẻ.

Câu 2: Điển tích, điển cố thường được sử dụng trong giai đoạn văn học nào?

1. Văn học hiện đại.
2. Văn học hậu hiện đại.
3. Văn học kháng chiến.
4. Văn Học trung đại.

Câu 3: Đâu không phải là mục đích khi các nhà văn, nhà thơ mượn điển tích, điển cố vào trong sáng tác?

1. Xây dựng hình tượng nhân vật.
2. Miêu tả hoàn cảnh chính trị, xã hội đương thời.
3. Giúp cho tác phẩm thêm hài hước, gây được tiếng cười.
4. Bộc lộ chí hướng.