Giáo án và PPT Sinh học 10 chân trời Bài 29: Virus

CHƯƠNG 6. VIRUS VÀ ỨNG DỤNG

BÀI 29: VIRUS

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV đặt vấn đề theo nội dung gợi ý trong SGK: Vào cuối năm 1800, Martinus Beijerinck (Hà Lan) đã tiến hành thí nghiệm tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh khảm ở cây thuốc lá (hình 29.1). Qua thí nghiệm, em hãy cho biết:

• Trong dịch lọc (số 2) có chứa vi khuẩn không?

• Hãy dự đoán tác nhân gây bệnh khảm ở cây thuốc lá.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm, đặc điểm của virus.

Nhiệm vụ 1: Khái niệm

- GV yêu cầu HS đọc thông tin mục 1 và trả lời câu hỏi số 1 trang 140 SGK: Hãy nêu khái niệm và giải thích rõ các đặc điểm của virus.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi luyện tập trang 140: Vi khuẩn khác virus ở những điểm nào ?

Sản phẩm dự kiến:

CH1. 

- Khái niệm: Virus là thực thể chưa có cấu tạo tế bào, có cấu tạo rất đơn giản, chỉ có phần lõi là DNA hoặc RNA và lớp vỏ protein; kích thước siêu nhỏ (khoảng 20-300nm). Chúng sống kí sinh nội bào bắt buộc, không thể nhân lên và thực hiện các hoạt động chuyển hóa bên ngoài tế bào vật chủ. 

- Đặc điểm: 

+ Virus có kết cấu đại phân tử vô bào, không có hệ thống sinh năng lượng, không có hiện tượng sinh trưởng, không phân cách thành 2 phần bằng nhau. Không mẫn cảm với các chất kháng sinh. 

+ Trong điều kiện ngoài cơ thể chúng có thể tồn tại lâu dài ở trạng thái đại phân tử hóa học không sống và có khả năng truyền nhiễm. 

LT: HS tham khảo file đính kèm phía dưới hoạt động.

Nhiệm vụ 2: Cấu tạo và phân loại virus

- GV trình chiếu hình 29.2, 29.3 và đặt ra các câu hỏi:

+ Virus cấu tạo từ những thành phần nào?

+ Nucleic acid của virus có đặc điểm gì?

+ Vỏ capsit được cấu tạo và sắp xếp như thế nào xung quanh lõi nucleic acid?

+ Một số virus có thêm vỏ ngoài, vỏ ngoài được cấu tạo như thế nào?

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 2,3 và bài luyện tập trang 141 SGK.

CH2: Nêu cấu tạo của virus.

CH3: Trình bày các tiêu chí phân loại virus.

Luyện tập: Hãy tìm một số ví dụ về virus kí sinh ở vi khuẩn, thực vật, động vật và con người. 

Sản phẩm dự kiến:

+ Virus cấu tạo từ 2 thành phần cơ bản là lõi nucleic acid và vỏ capsid.

+ Nucleic acid của virus có đặc điểm: là một chuỗi đơn hoặc chuỗi kép.

+ Vỏ capsid được cấu tạo từ các đơn vị protein là capsomer,được sắp xếp bao quanh lõi nucleic acid. 

+ Một số virus có thêm vỏ ngoài, vỏ ngoài được cấu tạo gồm lớp kép phospholipid và protein, trên vỏ ngoài chứa các gai glycoprotein. 

CH2: Nêu cấu tạo của virus

+ Lõi nucleic acid: DNA hoặc RNA ( chuỗi đơn hoặc chuỗi kép)

+ Lớp vỏ: Virus trần:  vỏ capsid được cấu tạo từ các đơn vị protein là capsomer. Virus có vỏ ngoài có thêm gồm lớp kép phospholipid và protein, trên vỏ ngoài có các gai glycoprotein. 

CH3: Trình bày các tiêu chí phân loại virus.

(1) Dựa vào lớp vỏ ngoài: chia 2 loại Virus trần và  Virus có vỏ ngoài

(2) Dựa vào sự sắp xếp của capsomer : chia 4 loại virus: virus có cấu trúc xoắn, virus có cấu trúc khối, virus hình cầu, virus có cấu trúc vừa khối vừa xoắn

(3) Dựa vào vật chất di truyền: chia 2 loại: virus DNA và virus RNA

(4) Dựa vào đối tượng vật chủ: chia 4 loại: virus kí sinh ở vi khuẩn, virus kí sinh ở nấm, virus kí sinh ở thực vật, virus kí sinh ở động vật và người.

LT:

(1) Virut kí sinh ở vi sinh vật
+ Phage T2, T4, T5

(2) Virut kí sinh ở thực vật

+ Virus khảm thuốc lá

+ Virus xoăn lá cà chua, 

+ Virus gây bệnh lùn xoắn lá ở lúa.

(3) Virut kí sinh ở động vật và con người

-Virus SARS-CoV-2

-Virus HIV

-Virus đậu mùa

-Virus cúm

….

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Các đơn vị cấu tạo nên vỏ capsid của virus là

A. capsomer

B. glycoprotein

C. glycerol

D. nucleotide

Câu 2: Nhận định nào sau đây đúng về vật chất di truyền của virus?

A. Chỉ có thể là DNA, mạch đơn hoặc mạch kép

B. Chỉ có thể là RNA, mạch đơn hoặc mạch kép

C. Có thể là DNA hoặc RNA, mạch đơn hoặc mạch kép

D. Có thể là DNA mạch kép hoặc RNA mạch đơn

Câu 3: Đặc điểm nào sau đây không đúng với virus?

A. Có kích thước siêu nhỏ (khoảng 20 – 300 nm)

B. Có cấu tạo tế bào mặc dù còn rất đơn giản

C. Có vật chất di truyền là DNA hoặc RNA

D. Chỉ có thể nhân lên trong tế bào vật chủ

Câu 4: Tại sao virus không thể nuôi trong môi trường tổng hợp như vi khuẩn?

A. Vì virus có kích thước rất nhỏ

B. Vì virus có vật chất di truyền là RNA

C. Vì virus sống kí sinh nội bào bắt buộc

D. Vì virus không mẫn cảm với chất kháng sinh

Câu 5: Thành phần cơ bản của virus là

A. vỏ capsit và lõi nucleic acid

B. vỏ capsit và vỏ ngoài

C. vỏ ngoài và lõi nucleic acid

D. lõi nucleic acidvàgai glycoprotein

 Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Mô tả các giai đoạn gây bệnh của HIV. Từ đó, hãy đề xuất các biện pháp phòng tránh lây nhiễm HIV.

Câu 2: Sự biến mất của virus sẽ tác động như thế nào đến tiềm năng tiến hóa của mọi sự sống trên hành tinh?