Giáo án và PPT Sinh học 10 chân trời Bài 18: Chu kì tế bào

CHƯƠNG 4: CHU KÌ TẾ BÀO, PHÂN BÀO VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO

BÀI 18: CHU KÌ TẾ BÀO

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Nguyên nhân nào dẫn đến bệnh ung thư? Chu kì phân bào là gì? Cơ chế nào giúp kiểm soát chu kì phân bào?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm chu kì tế bào

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Chu kì tế bào là gì? Sau một chu kì tế bào thì từ một tế bào mẹ ban đầu tạo ra được bao nhiêu tế bào con? Các tế bào mới được tạo ra từ tế bào ban đầu giống hay khác nhau?

Sản phẩm dự kiến:

- Chu kì tế bào hay chu kì phân bào là hoạt động sống có tính chu kì, diễn ra từ lần phân bào này đến lần phân bào tiếp theo, kết quả từ một tế bào mẹ ban đầu hình thành hai tế bào con 

- Ở các sinh vật đơn bào như vi khuẩn, nấm men thì sau mỗi chi kì tế bào, hai cơ thể mới được tạo thành từ một tế bào mẹ. 

- Ở sinh vật đa bào, chu kì tế bào là một quá trình rất quan trọng, từ hợp tử ban đầu tạo thành một cơ thể hoàn chỉnh, hay từ một tế bào tạo ra những tế bào mới bổ sung cho những tế bào bị tổn thương, tế bào già hay bị phân hủy. 

Hoạt động 2. Các pha của tế bào

GV đưa ra câu hỏi: Chu kì tế bào gồm những giai đoạn nào? Kể tên các giai đoạn của chu kì tế bào? Trình bày mối quan hệ giữa các pha trong chu kì tế bào.

Sản phẩm dự kiến:

- Ở tế bào nhân sơ, chu kì tế bào là quá trình trực phân 

- Ở tế bào nhân thực, chu kì tế bào gồm hai giai đoạn: 

(1) giai đoạn chuẩn bị (kì trung gian) gồm 3 pha G₁, S, G₂

+ Pha G₁: Tế bào tổng hợp các chất cần thiết cho sự sinh trưởng. 

+ Pha S: Nhân đôi DNA và nhiễm sắc thể. Các nhiễm sắc thể dính nhau ở tâm động tạo thành nhiễm sắc thể kép. 

+ Pha G₂: Tổng hợp các chất cho tế bào. Nhiễm sắc thể ở dạng sợi mảnh. 

(2) giai đoạn phân chia tế bào (pha M) gồm hai quá trình:

+ Quá trình phân chia nhân trong đó nhiễm sắc thể của tế bào mẹ được chia tách làm hai phần giống nhau 

+ Quá trình phân chia tế bào chất.

Hoạt động 3. Kiểm soát chu kì tế bào

HS cùng thảo luận và trả lời câu hỏi: Mục đích của việc kiểm soát chu kì tế bào là gì? Có mấy điểm kiểm soát chính trong chu kì tế bào? Đó là những điểm nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Chu kì tế bào được kiểm soát để đảm bảo sự chính xác của quá trình phân bào trong các tế bào sinh vật nhân thực. 

- Có ba điểm kiểm soát chính trong chu kì tế bào. 

+ Điểm kiểm soát G₁ (còn gọi là điểm kiểm soát khởi đầu hoặc điểm kiểm soát giới hạn) 

+ Điểm kiểm soát G₂/M

+ Điểm kiểm soát chuyển tiếp kì giữa – kì sau (hay còn gọi là điểm kiểm soát thoi phân bào). 

=> Các điểm kiểm soát này sẽ đảm bảo các pha trong chu kì tế bào được hoàn tất chính xác trước khi bước sang pha tiếp theo. Nếu phát hiện ra các sai sót, chu kì tế bào được chăn tại điểm kiểm soát đến khi các sai sót được sửa chữa xong.

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Thời gian của một chu kì tế bào được xác định bằng: 

A. thời gian sống và phát triển của tế bào

B. thời gian giữa hai lần nguyên phân liên tiếp

C. thời gian của quá trình nguyên phân

D. thời gian phân chia của tế bào chất

Câu 2: Khi nói về chu kì tế bào, phát biểu nào sau đây là sai? 

A. Mọi quá trình phân bào đều diễn ra theo chu kì tế bào

B. Chu kì tế bào luôn gắn với quá trình nguyên phân

C. Ở phôi, thời gian của một chu kì tế bào rất ngắn

D. Trong chu kì tế bào, pha G11 thường có thời gian dài nhất

Câu 3: Bệnh ung thư là 1 ví dụ về

A. Sự điều khiển chặt chẽ chu kì tế bào của cơ thể

B. Hiện tượng tế bào thoát khỏi các cơ chế điều hòa phân bào của cơ thể

C. Chu kì tế bào diễn ra ổn định

D. Sự phân chia tế bào được điều khiển bằng một hế thống điều hòa rất tinh vi

Câu 4: Thoi phân bào có chức năng nào sau đây? 

A. Là nơi xảy ra quá trình tự nhân đôi của ADN và NST

B. Là nơi NST bám và giúp NST phân ly về các cực của tế bào

C. Là nơi NST xếp thành hàng ngang trong quá trình phân bào

D. Là nơi NST bám vào để tiến hành nhân đôi thành NST kép

Câu 5: Trật tự hai giai đoạn chính của nguyên phân là

A. Tế bào phân chia -> nhân phân chia

B. Nhân phân chia -> tế bào chất phân chia

C. Nhân và tế bào chất phân chia cùng lúc

D. Chỉ có nhân phân chia, còn tế bào chất thì không phân chia

 Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Tìm hiểu và trình bày tình trạng ung thư ở Việt Nam, nguyên nhân và cách phòng tránh bệnh ung thư.

Câu 2: Bệnh ung thư nào chiếm tỷ lệ cao nhất ở nước ta? Vì sao nam giới dễ mắc phải ung thư gan hơn nữ giới?