Nội dung chính Ngữ văn 9 cánh diều Bài 10: Phân tích bài “Khóc Dương Khuê”

BÀI 10: NGHỊ LUẬN VĂN HỌC 

THỰC HÀNH ĐỌC HIỂU: PHÂN TÍCH BÀI KHÓC DƯƠNG KHUÊ

I. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Đọc

Cách đọc: chậm rãi, chú ý nhấn mạnh vào những dẫn chứng được dẫn ra từ tác phẩm và những lập luận thuyết phục của người viết. Trong quá trình đọc, cần xác định được luận đề, hệ thống luận điểm, các lí lẽ và bằng chứng và hiệu quả của những yếu tố đó.

II. Đọc hiểu văn bản

1. Mục đích, bố cục của văn bản

a. Mục đích

- Mục đích của bài phân tích tác phẩm văn học nói chung và phân tích thơ nói riêng là chỉ ra cái hay, cái đẹp về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm/ bài thơ một cách thuyết phục bằng những lí lẽ và bằng chứng dẫn ra từ văn bản - tác phẩm được phân tích.

b. Bố cục

- Phần (1) - Nêu vấn đề: Nguyễn Khuyến và Dương Khuê có một tình bạn rất đẹp – “Tình bạn lấp lánh bất chấp sự thay đổi của thời thế và cảnh ngộ riêng”.

- Phần (2) - Giải quyết vấn đề: Tập trung phân tích làm rõ tình bạn đẹp ấy. - Phần (3) - Kết thúc: Khẳng định lại giá trị của bài thơ – “Với tài năng và tấm lòng, nhà thơ dân tộc Nguyễn Khuyến đã để lại kiệt tác Khóc Dương Khuê, một viên ngọc quý viết về tình bạn lung linh trong vườn hoa văn học nước nhà.”

2. Cách phân tích và làm sáng tỏ luận đề của tác giả

a. Cách phân tích bài thơ của tác giả

- Văn bản thể hiện khá rõ cách phân tích của tác giả: lần lượt theo từng đoạn và cũng là trình tự của mạch cảm xúc trong bài thơ. 

+ Tin đến đột ngột. 

+ Sự hồi tưởng về những kỉ niệm của thời xuân xanh, chưa thành đạt. 

+ Về ấn tượng mới trong lần gặp cuối cùng, lúc cả hai đã mãn chiều xế bóng. + Nỗi đau khôn tả lúc bạn đã dứt áo “ra đi”. 

- Cách phân tích này giúp người viết làm sáng tỏ tình cảm của tác giả bài thơ thông qua các kỉ niệm, hồi ức và nỗi đau khi bạn mất. Cũng nhờ đó, người đọc dễ theo dõi nội dung của bài thơ. 

b. Luận điểm chính của văn bản

- Luận đề và các luận điểm trong văn bản: 

+ Luận đề: Bài thơ Khóc Dương Khuê của Nguyễn Khuyến là một trong những bài thơ viết về tình bạn “lấp lánh bất chấp sự thay đổi của thời thế và cảnh ngộ riêng”. 

+ Các luận điểm được xác định và làm rõ theo mạch diễn biến tâm trạng của tác giả bài thơ: a) Tin đến đột ngột; b) Sự hồi tưởng về những kỉ niệm của thời xuân xanh, chưa thành đạt; c) Về ấn tượng mới trong lần gặp cuối cùng, lúc cả hai đã mãn chiều xế bóng; d) Nỗi đau khôn tả lúc bạn đã dứt áo “ra đi”. 

- Các luận điểm ấy đã làm sáng tỏ được luận đề của bài viết vì đều tập trung làm rõ: Bài thơ viết về tình bạn thuy chung, tri kỉ, nặng nghĩa nặng tình của hai người bạn - một tình bạn chân thực, cảm động. 

c. Cách trình bày kết hợp: nêu vấn đề khách quan và phát biểu ý kiến chủ quan

- Nêu vấn đề khách quan thường phải bám sát nội dung của văn bản, còn phát biểu ý kiến chủ quan là nêu suy nghĩ, tình cảm của cá nhân người viết. Ví dụ: “Trước hết, tác giả giãi bày nỗi đau tái tê, bủn rủn “Chợt nghe, tôi bỗng chân tay rụng rời” và càng đau hơn vì cái chết của bạn dường như phi lí: “Kể tuổi tôi còn hơn tuổi bác, / Tôi lại đau trước bác mấy ngày”. Tiếc thay đó lại là sự thật nghiệt ngã! Từ đây, giọng thơ chuyển sang âm điệu bi ai, nuối tiếc, day dứt, băn khoăn”.

=> Ở đoạn này, những câu văn gắn với các dòng thơ dẫn ra trong bài là trình bày khách quan, còn những câu phân tích như: “Tiếc thay đó lại là sự thật nghiệt ngã!” hoặc: “Từ đây, giọng thơ chuyển sang âm điệu bi ai, nuối tiếc, day dứt, băn khoăn” là ý kiến chủ quan của người viết.

3. Tổng kết

a. Nội dung

- VB làm nổi bật được nội dung và nghệ thuật độc đáo của bài thơ Khóc Dương Khuê (Nguyễn Khuyến).

b. Nghệ thuật

- Cách nêu ý kiến rõ ràng, lí lẽ xác đáng; bằng chứng được lựa chọn phù hợp và phân tích cụ thể, có những bình luận độc đáo, sâu sắc; sử dụng những hình ảnh sáng tạo, giọng văn biểu cảm;…