Giáo án Ngữ văn 9 Cánh diều bài 10: Phân tích bài “Khóc Dương Khuê” (Hoàng Hữu Yên)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, thực hiện nhiệm vụ:

+ GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc trực tiếp văn bản, lưu ý cách ngắt nhịp, tốc độ, âm lượng đọc phù hợp.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động 

- GV mời đại diện 2 – 3 HS trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

III. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Đọc

Cách đọc: chậm rãi, chú ý nhấn mạnh vào những dẫn chứng được dẫn ra từ tác phẩm và những lập luận thuyết phục của người viết. Trong quá trình đọc, cần xác định được luận đề, hệ thống luận điểm, các lí lẽ và bằng chứng và hiệu quả của những yếu tố đó.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu mục đích và bố cục của văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair - Share, thực hiện nhiệm vụ: + Mục đích của văn bản “Phân tích bài “Khóc Dương Khuê””

+ Bố cục của văn bản gồm mấy phần? Nêu nội dung chính của mỗi phần.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu cách phân tích và làm sáng tỏ luận đề của tác giả

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm nhỏ (4 – 6 HS), trả lời câu hỏi:

+ Tác giả đã phân tích bài thơ theo cách nào? Cách phân tích ấy có tác dụng gì trong việc làm rõ nội dung chính của bài thơ?

+ Chỉ ra luận điểm chính trong văn bản. Theo em, các luận điểm trong văn bản có làm sáng tỏ được luận đề không? Vì sao?

+ Dẫn ra một số bằng chứng cho thấy tác giả sử dụng cách trình bày kết hợp: nêu vấn đề khách quan và phát biểu ý kiến chủ quan.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

………………….

II. Đọc hiểu văn bản

1. Mục đích, bố cục của văn bản

a. Mục đích

- Mục đích của bài phân tích tác phẩm văn học nói chung và phân tích thơ nói riêng là chỉ ra cái hay, cái đẹp về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm/ bài thơ một cách thuyết phục bằng những lí lẽ và bằng chứng dẫn ra từ văn bản - tác phẩm được phân tích.

b. Bố cục

- Phần (1) - Nêu vấn đề: Nguyễn Khuyến và Dương Khuê có một tình bạn rất đẹp – “Tình bạn lấp lánh bất chấp sự thay đổi của thời thế và cảnh ngộ riêng”.

- Phần (2) - Giải quyết vấn đề: Tập trung phân tích làm rõ tình bạn đẹp ấy. - Phần (3) - Kết thúc: Khẳng định lại giá trị của bài thơ – “Với tài năng và tấm lòng, nhà thơ dân tộc Nguyễn Khuyến đã để lại kiệt tác Khóc Dương Khuê, một viên ngọc quý viết về tình bạn lung linh trong vườn hoa văn học nước nhà.”

2. Cách phân tích và làm sáng tỏ luận đề của tác giả

a. Cách phân tích bài thơ của tác giả

- Văn bản thể hiện khá rõ cách phân tích của tác giả: lần lượt theo từng đoạn và cũng là trình tự của mạch cảm xúc trong bài thơ. 

+ Tin đến đột ngột. 

+ Sự hồi tưởng về những kỉ niệm của thời xuân xanh, chưa thành đạt. 

+ Về ấn tượng mới trong lần gặp cuối cùng, lúc cả hai đã mãn chiều xế bóng. + Nỗi đau khôn tả lúc bạn đã dứt áo “ra đi”. 

- Cách phân tích này giúp người viết làm sáng tỏ tình cảm của tác giả bài thơ thông qua các kỉ niệm, hồi ức và nỗi đau khi bạn mất. Cũng nhờ đó, người đọc dễ theo dõi nội dung của bài thơ. 

b. Luận điểm chính của văn bản

- Luận đề và các luận điểm trong văn bản: 

+ Luận đề: Bài thơ Khóc Dương Khuê của Nguyễn Khuyến là một trong những bài thơ viết về tình bạn “lấp lánh bất chấp sự thay đổi của thời thế và cảnh ngộ riêng”.  

+ Các luận điểm được xác định và làm rõ theo mạch diễn biến tâm trạng của tác giả bài thơ: a) Tin đến đột ngột; b) Sự hồi tưởng về những kỉ niệm của thời xuân xanh, chưa thành đạt; c) Về ấn tượng mới trong lần gặp cuối cùng, lúc cả hai đã mãn chiều xế bóng; d) Nỗi đau khôn tả lúc bạn đã dứt áo “ra đi”. 

- Các luận điểm ấy đã làm sáng tỏ được luận đề của bài viết vì đều tập trung làm rõ: Bài thơ viết về tình bạn thuy chung, tri kỉ, nặng nghĩa nặng tình của hai người bạn - một tình bạn chân thực, cảm động. 

c. Cách trình bày kết hợp: nêu vấn đề khách quan và phát biểu ý kiến chủ quan

………………..