Câu hỏi tự luận ngữ văn 10 kết nối Bài 4: Văn bản. Đăm Săn đi bắt nữ thần Mặt Trời

VĂN BẢN. ĐĂM SĂN ĐI BẮT NỮ THẦN MẶT TRỜI

( 21 câu)

1.    NHẬN BIẾT (7 câu)

Câu 1: Trình bày tác giả, tác phẩm Đăm Săn đi bắt nữ thần Mặt trời

Trả lời:

a, Tác giả

Tác phẩm thuộc pho sử thi nổi tiếng của người Ê-đê

b, Tác phẩm

Sử thi Đăm Săn

- Đăm Săn (hay còn gọi là Bài ca chàng Đăm Săn) là pho sử thi nổi tiếng của người Ê-đê.

- Sử thi Đăm Săn thường được diễn xướng theo lối kể khan, trong đó già làng vừa kể, hát, vừa sử dụng nét mặt, điệu bộ để diễn tả câu chuyện bên bếp lửa nhiều đêm liền, trong các nhà dài trên chòi rẫy, vào dịp lễ hội hay lúc nông nhàn.

- Nghe kể Đăm Săn là một truyền thống văn hóa của người Ê-đê.

=> Đoạn trích Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời

- Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời là đoạn trích trong sử thi Đăm Săn (hay còn gọi là Bài ca chàng Đăm Săn)

Câu 2: Văn bản thuộc thể loại gì? Hãy trình bày khái niệm và các đặc điểm về thể loại đó

Trả lời: 

Văn bản thuộc thể loại sử thi 

• a. Khái niệm
• b. Đặc điểm

Câu 3: Trình bày bố cục của văn bản và nội dung chính từng phần

Trả lời:

- Bố cục: 3 phần

+ Phần 1 (từ "Hai người ra đi" đến "Rừng bà Sun Y Rít sẽ bắt đầu động đất."):  Đăm Săn đến nhà Đăm Par Kvây.

+ Phần 2 (tiếp theo  đến "Tôi về đây.".): Đăm Săn đến nhà Nữ Thần Mặt Trời.

+ Phần 3 (còn lại): Đăm Săn trở về.

Câu 4: Tóm tắt nội dung chính của văn bản bằng một đoạn văn ngắn

Trả lời:

Văn bản "Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời" kể về hành trình chinh phục Nữ Thần Mặt Trời của Đăm Săn. Trả qua nhiều chông gai, Đăm Săn đã đến được nơi ở của Nữ Thần Mặt Trời và bày tỏ mong muốn lấy nàng. Nữ Thần Mặt Trời từ chối khiến Đăm Săn buồn bã trở về ngay lúc mặt trời lên mà không đợi mặt trời lặn. Ngựa và Đăm Săn bị chìm giữa Rừng Đen.

Câu 5: Trình bày giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của văn bản

Trả lời:

a, Giá trị nội dung

Ca ngợi sự mạnh mẽ, kiên cường, bất khuất của người anh hùng Đăm Săn

b, Giá trị nghệ thuật

- Nghệ thuật so sánh, phóng đại

- Các hình ảnh, sự vật được đem ra làm chuẩn so sánh được lấy từ thế giới thiên nhiên , từ vũ trụ bao la.

- Đề cao tầm vóc lớn lao của người anh hung, khát vọng không có giới hạn cộng đồng Ê-đê về một tương lai hùng mạnh, thịnh vượng.

Câu 6: Văn bản “Đăm săn đi bắt nữ thần mặt trời” được kể theo ngôi thứ mấy? Việc kể theo ngôi đó có tác dụng gì?

Trả lời:

- Người kể chuyện: ngôi thứ ba, kể từ điểm nhìn bên ngoài, là người kể chuyện hoà mình vào cộng đồng để kể câu chuyện về chàng Đăm Săn.

- Tác dụng: Cách kể này giúp người kể có thể kể chuyện một cách linh hoạt, tư do những gì diễn ra với nhân vật.

Câu 7: Đọc kĩ phần cước chú cho các chi tiết trong văn bản. Những thông tin này giúp em hiểu thêm  điều gì về sử thi Đăm Săn?

Trả lời:

Các thông tin cước chú giúp người đọc hiểu thêm về văn hoá, tín ngưỡng, phong tục, tập quán, địa lý của người Ê-đê, nhờ đó hiểu sâu hơn về văn bản. Ví dụ, chú thích về Rừng Đen cho thấy vũ trụ quan của người Ê-đê. Chú thích về người anh giữ mặt trời, người em giữ mặt trăng cho thấy dấu ấn của huyền thoại trong sử thi Tây Nguyên. Có thể nói, không thể đọc hiểu các văn bản sử thi mà thiếu đi sự tham khảo kỹ lưỡng phần cước chú trong văn bản. Đây là một trong những kĩ thuật đọc rất quan trọng để có thể hiểu một cách thấu đáo các tác phẩm thuộc thể loại sử thi.

2.    THÔNG HIỂU (6 câu)

Câu 1: Tóm tắt những sự kiện chính trong đoạn trích Đăm Săn đi bắt nữ thần mặt trời.

Trả lời:

- Các sự kiện chính trong đoạn trích

(1)      Đăm Săn rủ Đăm Par Kvây đi bắt Nữ Thần Mặt Trời.

(2)      Đăm Par Kvây khuyên Đăm Săn không nên đi vì đường đi nguy hiểm, Đăm Săn có thể chết trong Rừng Đen.

(3)      Đăm Săn vẫn quyết tâm đến nhà của Nữ Thần Mặt Trời.

(4)      Đăm Săn gặp Nữ Thần Mặt Trời, ngỏ ý muốn lấy nàng làm vợ.

(5)      Nữ Thần Mặt Trời từ chối và khuyên Đăm Săn trở về.

(6)      Đăm Săn trở về và chết trong Rừng Đen.

Câu 2: Chàng Đăm Săn khi đến nhà Đăm Par Kvây được miêu tả như thế nào? Chàng được tiếp đón ra sao?

Trả lời:

– Ngoại hình: to lớn, khỏe mạnh “Chàng giậm chân trên sàn sân, hai lần sàn sân làm như vỗ cánh, bảy hàng cột nhà chao qua chao lại từ đông sang tây”, “Chàng nói nói cười cười, tiếng oang oang như sấm gầm sét dậy”…

- Đăm Săn được tiếp đón như một vị khách quý: họ trải chiếu, mang thuốc sợi, thuốc lá, trầu cho Đăm Săn hút, ăn. Họ giết gà, giã gạo, nấu cơm mời Đăm Săn.

Câu 3: Mọi người đã dự báo hành trình tới nhà Nữ thần Mặt trời như thế nào?

Trả lời:

- Mọi người đều khuyên can chàng không nên đi đến nhà nữ thần Mặt Trời vì “rừng này nhiều cọp, đường này nhiều rắn, không ai vào bắt Nữ Thần Mặt Trời được đâu! Đường đi hái cà người ta trồng chông lớn, đường đi hái ớt người ta trồng chông nhỏ, người lớn đi chết đằng người lớn, nhà giàu đi chết đằng nhà giàu, dũng tướng đi chết đằng dũng tướng”. 

=> Con đường đi không hề dễ dàng.

Câu 4: Khi Đăm Par Kvây khuyên can không nên đi, chàng Đăm Săn có thái độ như thế nào? Điều đó nói lên tính cách ở chàng?

Trả lời:

- Thái độ của Đăm Săn: quyết tâm đi bắt Nữ thần Mặt trời, bất chấp can ngăn của mọi người.

=> Hành động đó thể hiện ý chí tự do của người anh hùng mang lí tưởng cộng đồng.

Câu 5: Tại sao dù biết mình sẽ chết trong Rừng Đen khi mặt trời lên, Đăm Săn vẫn quyết định trở về?

Trả lời:

- Đăm Săn vẫn quyết định trở về dù biết mình có thể sẽ chết.

+  Nhân vật sử thi là nhân vật hành xử theo nguyên tắc danh dự. Vì vậy, hành động quyết tâm đi bắt Nữ Thần Mặt Trời hay quyết tâm trở về sau khi ý nguyện không thành của Đăm Săn cũng thể hiện nguyên tắc danh dự của người anh hùng Ê-đê.

+ Nhân vật sử thi là nhân vật của cộng đồng. Họ là một phần của xóm làng. Dù có chinh phục miền đất mới, phiêu lưu tới những xứ sở xa xôi, thì nơi chốn thực sự của họ bao giờ cũng là quê hương, cộng đồng của mình.

Câu 6: Phản ứng của Đăm Săn như thế nào khi nghe lời từ chối của Nữ thần Mặt trời?

Trả lời:

Khi bị Nữ Thần Mặt Trời từ chối, Đăm Săn ban đầu vẫn giữ thái độ kiên quyết, “tôi không về”, “có lấy được nàng tôi mới về”,… Nhưng sau đó, khi Nữ Thần Mặt Trời vẫn không thay đổi quyết định, chàng đành từ bỏ, “tôi đành quay về làng hoang nhà cũ của tôi vậy”.

3.    VẬN DỤNG (5 câu)

Câu 1: Qua hai đoạn trích sử thi, em thấy giữa nhân vật Héc-to và Đăm Săn có điểm gì tương đồng

Trả lời:

Hai nhân vật Hec-to và Đăm Săn đều được miêu tả như những người anh hùng có sức mạnh phi thường, ý chí mạnh mẽ, phẩm chất can trường, ở sự dũng cảm dám đối mặt và vượt qua thách thức của định mệnh và cái chết. Tuy nhiên, ở nhân vật Héc-to, bình diện con người cá nhân được đặc biệt nhấn mạnh, trong khi đó, ở nhân vật Đăm Săn, bình diện cá nhân của con người không được chú trọng miêu tả. Ý chí, khát vọng của hai nhân vật cũng khác nhau: Héc-to bất chấp cái chết đã được báo trước để bảo vệ thành bang trong khi Đăm Săn bất chấp cái chết đã được báo trước để chinh phục Nữ Thần Mặt Trời.

Câu 2: Em có nhận xét gì về cái chết của Đăm Săn?

Trả lời:

- Ý nghĩa cái chết của Đăm Săn:

+ Cái chết của Đăm Săn càng tô đậm phẩm chất dũng cảm, ý chí tự do, quyết tâm mãnh liệt và ý thức về danh dự của người anh hùng, dù có chết cũng không từ bỏ lí tưởng của mình.

+ Cái chết là một thách thức mới và cũng là thách thức cao nhất cho ý chí tự do và lòng can đảm của Đăm Săn. Mô tả cái chết của Đăm Săn là nhằm nhấn mạnh sự tái sinh của Đăm Săn trong hình tượng Đăm Săn cháu, người sẽ tiếp nối hành trình của chàng trong phần tiếp theo của sử thi.

+ Cái chết của Đăm Săn thể hiện bi kịch của người anh hùng cộng đồng trong hành trình chinh phục của họ.

⇨    Nhận xét:

- Đăm Săn và hành động quyết tâm chinh phục Nữ thần MT biểu trưng cho khát vọng chinh phục những vùng đất mới của cộng đồng; còn là biểu tượng cho xung đột quyền giữa người đàn ông và người phụ nữ trong xã hội mẫu hệ Ê-đê.

Câu 3: Em hãy nêu những chi tiết miêu tả Đăm Săn khi đến nhà Đăm Par Kvây.

Trả lời:

- Chàng giậm chân trên sàn sân, hai lần sàn sân làm như vỗ cánh, bảy hàng cột nhà chao qua chao lại từ đông sang tây

- Chàng giắt chà gạc lên, rồi ngồi xuống, trông nghênh nghênh như con rắn trong hang, ngang ngang như con cọp trong đầm, như con tê giác trong thung

- Chàng nói nói cười cười, tiếng oang oang như sấm gầm sét dậy

Câu 4: Qua văn bản, em có hình dung như thế nào về ngoại hình, tính cách và ngôi nhà Nữ thần Mặt trời?

Trả lời:

- Hình dáng: váy ánh như sét, loáng như chớp, nàng đi ra cửa buồng bừng sáng, nàng đi như diều bay ó liệng…

=>  một người phụ nữ xinh đẹp và quyền năng, quý phái, tượng trưng cho sức mạnh tự nhiên, cho chế độ mẫu hệ.

- Hành trình tìm nhà Nữ thần Mặt trời xa xôi, gian nan.

=> Biểu trưng cho những vùng đất mới

Câu 5: Vì sao Nữ Thần Mặt Trời từ chối Đăm Săn?

Trả lời:

- Nữ thần Mặt Trời từ chối Đăm Săn vì nàng còn lo cho sinh mệnh, sự sống của nhiều loài vật trên trái đất này.

=> biểu trưng cho lợi ích vì cộng đồng.

4.    VẬN DỤNG CAO (3 câu)

Câu 1: Qua việc phân tích nhân vật Đăm Săn và Héc-to, bạn có thể rút ra kinh nghiệm gì để có thể phân tích các nhân vật sử thi?

Trả lời:

Cách phân tích các nhân vật trong sử thi:

●       Bước 1. Tìm các chi tiết miêu tả hình dáng, hành động, lời nói của nhân vật trong văn bản.

●       Bước 2. Chỉ ra các phẩm chất, lí tưởng, khát vọng của nhân vật được thể hiện thông qua các chi tiết đó.

●       Bước 3. Phân tích và đánh giá về cách miêu tả nhân vật, thái độ của người kể đối với nhân vật

●       Bước 4. Suy luận về ý nghĩa của nhân vật trong việc biểu đạt quan niệm, lí tưởng, khát vọng của cộng đồng.

●       Bước 5. Đặt nhân vật trong không gian diễn xướng của sử thi để thấy được vai trò, sức sống, ảnh hưởng của nhân vật trong truyền thống văn hoá của cộng đồng.

Câu 2: Tìm các chi tiết thể hiện thái độ của người kể chuyện với nhân vật và câu chuyện được kể. So  sánh thái độ của người kể chuyện trong đoạn trích Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời và thái độ  của người kể chuyện trong đoạn trích Hecto từ biệt Ăng-đrô-mác

Trả lời:

Thái độ của người kể chuyện được miêu tả một cách gián tiếp thông qua các lời kể, lời miêu tả về nhân vật, bằng thủ pháp khoa trương, phóng đại như đã phân tích ở trên, đồng thời cũng được thể hiện một cách trực tiếp qua các ngữ cố định, qua những lời bình luận trực tiếp. Thông qua các chi tiết này, có thể nhận thấy sự ngưỡng mộ, thành kính của người kể chuyện với nhân vật và câu chuyện được kể. Trong trích đoạn Hecto từ biệt Ăng-đrô-mác, ta cũng dễ dàng nhận ra giọng điệu trang nghiêm, thành kính của người kể chuyện thông qua các ngữ cố định. Có sự tương đồng này là bởi sử thi là câu chuyện về quá khứ thiêng liêng, có một khoảng cách tuyệt đối với thế giới hiện tại. Người kể chuyện sử thi là người có nghĩa vụ nuôi dưỡng những giá trị truyền thống và truyền thụ nó cho đời sau.

Câu 3: Phân tích tác phẩm Đăm Săn đi đi bắt Nữ Thần Mặt Trời.

Trả lời:

Văn học từ bao đời nay, là bản trường ca hát về những mảnh đất xa xôi ngoài chân trời, nơi mà những vẻ đẹp và lí tưởng con người luôn hướng đến. Con người sáng tác ra văn chương để vẽ về những vẻ đẹp của đời sống, nơi con người thực sự thăng hoa và được tôn vinh trong chính bức tranh nghệ thuật mà họ tạo nên . Nghệ thuật luôn là tấm gương chân thật nhất luôn hướng đời mình đến con người, họ là trung tâm của những sức mạnh trên thế giới này, họ có thể làm ra những điều phi thường, họ là những người có lí tưởng cao đẹp. Bởi vì vậy hình tượng con người trong vũ trụ luôn đi đôi với nghệ thuật sáng tạo, đặc biệt là những tác phẩm văn chương chân chính, thứ đã nuôi dưỡng và tạo ra những vẻ đẹp ấy. Không phải từ đời sống mà có thể tạo ra những giá trị hay, mà phải trải qua một quá trình gạn lọc, chưng cất từ trên những trang giấy để từ đó mới xuất hiện những điểm sáng của nghệ thuật được. Lí tưởng sống của con người luôn được đề cao, bởi nó mang tầm vóc của những điều phi thường, là yếu tố cơ bản để kiến tạo nên những điều kì diệu. Phải có lí tưởng, phải có khao khát, ước vọng mới có thể làm nên những việc lớn, chính vì vậy đây là yếu tố được khai thác nhiều trong sáng tạo nghệ thuật. Những lí tưởng bước ra từ bức màn của nghệ thuật luôn là những gì đẹp nhất, không chỉ hình thành từ một cá nhân trong cộng đồng mà nó còn là của tập thể chung. Đăm Săn vượt qua bao nhiêu là khó khăn cách trở, sự can ngăn của vợ, …