Câu hỏi tự luận ngữ văn 10 kết nối Bài 3: Văn bản. Hiền tài là nguyên khí quốc gia

VĂN BẢN. HIỀN TÀI LÀ NGUYÊN KHÍ QUỐC GIA

( 15 câu)

1.    NHẬN BIẾT (7 câu)

Câu 1: Trình bày bố cục của văn bản. Nêu nội dung chính của từng phần

Trả lời:

- Bố cục: 2 phần

+ Phần 1 (từ đầu đến “mức cao nhất”): Tầm quan trọng của hiền tài đối với quốc gia

+ Phần 2 (còn lại): Ý nghĩa, tác dụng của việc khắc bia ghi tên tiến sĩ

Câu 2: Giải thích ý nghĩa câu nỏi: Hiền tài là nguyên khí quốc gia

Trả lời:

- Hiền tài là người tài cao, học rộng và có đạo đức.

- Nguyên khí là chất làm nên sự sống còn và phát triển của đất nước, xã hội.

⇒ Hiền tài là nguyên khí quốc gia có nghĩa là: Hiền tài, chính là phần cốt lõi, chất ban đầu để làm nên sự sống còn và phát triển của đất nước. Quốc gia có nhiều người tài giỏi và biết sử dụng họ thì sẽ phát triển vững mạnh. Câu nói này nhằm đề cao giáo dục là quốc sách hàng đầu để cho một đất nước phát triển phồn thịnh.

Câu 3: Văn bản thuộc thể loại gì? Trình bày những hiểu biết của em về thể loại này

Trả lời:

- Văn bản thuộc thể loại văn bia

- Đây là loại văn khắc trên bia đá.

- Phân loại:

+ Văn bia ghi công đức

+ Bia ghi việc xây dựng các công trình kiến trúc

+ Bia lăng mộ

- Mục đích: ghi chép những sự việc trọng đại hoặc tên tuổi, cuộc đời của những người có công đức lớn để lưu truyền cho đời sau.

Câu 4: Tóm tắt nội dung của tác phẩm Hiền tài là nguyên khí quốc gia bằng một đoạn văn ngắn

Trả lời:

Hiền tài là nguyên khí của một quốc gia. Nếu nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, còn nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp. Đồng thời việc khắc bia ghi tên tiến sĩ còn mang lại ý nghĩa to lớn. Đất nước có thể khuyến khích kẻ sĩ trông vào mà phấn chấn hâm mộ, rèn luyện danh tiết, gắng sức giúp vua. Đồng thời ngăn ngừa kẻ ác, người thiện lấy đó làm điều cố gắng, chỉ lối tương lai vừa để rèn giũa danh tiếng cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước.

Câu 5: Giải thích một số từ khó xuất hiện trong văn bản: ‘thánh minh, mệnh mạch, cửa Hiền Quan, đề danh tiến sĩ”.

Trả lời:

-       Thánh minh: bậc cai trị tài giỏi, sáng suốt

-       Mệnh mạch: tính mệnh và huyết mạch, hai thứ quan trọng nhất của con người. Mệnh mạch ở đây dùng để chỉ vận mệnh đất nước.

-       Cừa Hiền Quan: cửa của người hiền, ở đây chỉ nhà Thái học của trường Quốc Tử Giám

-       Đề danh tiến sĩ: ghi tên họ người đỗ Tiến sĩ

Câu 6: Trình bày ngắn gọn về tác giả, tác phẩm.

Trả lời:

• a. Tác giả
• b. Tác phẩm

Câu 7: Nêu giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm

Trả lời:

a, Giá trị nội dung

- Văn bản chỉ ra và khẳng định sự quan trọng của nhân tài đối với đất nước ở nhiều khía cạnh

- Văn bản cho thấy sự đãi ngộ, ưu ái của đất nước đối với người hiền tài

- Ca ngợi các tấm gương người hiền tài đã tô điểm, giúp ích cho đất nước, đồng thời thể hiện niềm tiếc nuối đối với những người sa ngã, hư hỏng, mong mọi người hãy lấy đó làm bài học cho mình.

b, Giá trị nghệ thuật

- Giọng văn rõ ràng, mạch lạc, giàu sức thuyết phục

- Ngôn từ dễ hiểu, khúc chiết

- Bài viết được triển khai các ý logic, tương trợ lẫn nhau, tập trung vào nội dung chính của toàn bài văn

2.    THÔNG HIỂU (3 câu)

Câu 1: Việc dựng bia có ý nghĩa như thế nào đối với người đương thời và người đời sau?Tìm và gạch chân những chi tiết nói lên điều đó.

Trả lời:

- Với người đương thời:

+ Khuyến khích hiền tài: kẻ sĩ trông vào mà phấn chấn, hâm mộ, ra sức rèn luyện danh tiết, gắng sức giúp vua, giúp nước.

+ Noi gương hiền tài, ngăn ngừa điều ác: “kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó mà gắng”.

+ Làm cho nước nhà hưng thịnh bền vững lâu dài.

- Với người đời sau:

+ Tôn vinh quá khứ, làm gương cho thế hệ mai sau.

+ Tạo dựng truyền thống hiếu học của dân tộc.

Câu 2: Theo em, bài học lịch sử rút ra từ việc khắc bia ghi tên tiến sĩ là gì?

Trả lời:

- Ở thời đại nào, hiền tài cũng là nguyên khí của quốc gia.

=> Phải biết quý trọng hiền tài.

- Hiền tài có mối quan hệ sống còn đối với sự thịnh - suy của đất nước

- Quan điểm của nhà nước ta hiện nay: Giáo dục là quốc sách hàng đầu.

Câu 3: Qua văn bản, em thấy hiền tài có vai trò quan trọng đối với đất nước như thế nào? Liên hệ với  đất nước ta hiện nay.

Trả lời:

• Vai trò của "Hiền tài" đối với đất nước:

- Là người làm nên đất nước.

- Là người đưa đất nước sánh vai với các cường quốc năm châu, đưa đất nước vượt qua những thách thức to lớn mà cuộc sống mang lại.

- Họ chính là người quyết định vận mệnh của đất nước. Nước có mạnh, có phát triển đều bắt nguồn từ chính sự nỗ lực, phấn đấu, sáng tạo của những con người ấy.

- Họ là người đồng hành cùng với Tổ quốc trong chặng đường phát triển, đánh bại mọi thế lực xâm lăng. 

• Liên hệ: 

- Việt Nam hiện nay là một nước phát triển, và tình trạng làm lãng phí một nguồn chất xám lớn, tạo khoảng cách giàu nghèo rõ rệt giữa nước ta với các cường quốc khác.

Một lực lượng lớn trí thức trẻ đang tìm kiếm cơ hội cho bản thân ở những quốc gia khác có điều kiện sống và phát triển năng lực bản thân mạnh mẽ hơn. Nhiều người sau một thời gian học tập và làm việc tại một số quốc gia phát triển như Anh, Pháp, Mĩ,... đã quyết định định cư lâu dài, không quay trở lại làm việc trong nước.
- Đất nước muốn giữ được người hiền tài thì phải có những phương án lâu dài và hợp lý trọng dụng người tài. Nhà nước phải có chính sách đào tạo và sử dụng đúng đắn cùng chính sách đãi ngộ trân trọng, hợp lí. Tạo điều kiện thuận lợi để hiền tài phát triển tài năng và cống hiến có hiệu quả nhất cho sự nghiệp phát triển đất nước giàu mạnh, tạo được nhiều môi trường làm việc xứng đáng, phù hợp.
- Mỗi cá nhân không ngừng phát triển, bồi dưỡng kiến thức và đạo đức để trở thành hiền tài đất nước, góp phần vào sự nghiệp phát triển chung của đất nước.

3.    VẬN DỤNG (3 câu)

Câu 1: Tìm thêm tư liệu về việc Đảng và nhà nước ta đang coi giáo dục là quốc sách hàng đầu

Trả lời:

Chủ tịch Hồ Chí Minh Từng nói “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu.” Để nói lên vai trò của giáo dục. Năm 1945, sau khi đánh đuổi thực dân Pháp, Người đã nêu lên ba việc cần làm cho nhân dân là diệt giắc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm. Thấm nhuần quan điểm của Bác, nhà nước ta hiện nay luôn coi Giáo dục là quốc sách hàng đầu.

Câu 2: Vẽ sơ đồ tư duy để khái quát tác phẩm Hiền tài là nguyên khí quốc gia

Trả lời:

Câu 3: Trong Hiền tài là nguyên khí quốc gia tại sao nói các thánh đế minh vương khuyến khích hiền tài thế vẫn chưa đủ? 

Trả lời:

Chưa đủ vì danh tiếng của hiền tài mới chỉ được vang danh ngắn ngủi, lẫy lừng một thời mà ko lưu truyền được lâu dài.

4.    VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 1: Bạn có thể làm gì để cùng cộng đồng nâng cao ý thức bảo vệ nguồn chất xám trí tuệ của đất nước?...

Trả lời:

-       Đầu tư vào việc giáo dục, tuyên truyền để nâng cao nhận thức về vai trò cuả giáo dục

-       Có những khuyến khích, ghi nhận thành tích của nhân tài để họ tiếp tục cống hiến cho đất nước. Ngoài ra còn giúp lưu danh để lại cho con cháu đời sau noi theo

Câu 2: Phân tích tác phẩm: Hiền tài là nguyên khí quốc gia

Trả lời:

Vị vua anh minh, lỗi lạc của dân tộc - Nguyễn Huệ - đã từng nói: "Dựng nước lấy việc học làm đầu. Muốn thịnh trị lấy nhân tài làm gốc." Cùng chung quan điểm với Nguyễn Huệ là Mặc Tự. Ông khẳng định: "Đất nước có nhiều người tài, đất nước càng hưng thịnh". Không phải tự nhiên những vị vua, những vị quan của đất nước trong các triều đại đi trước đưa ra lời khẳng định này, mà bởi vì nó chính là một yếu tố cốt lõi trong quá trình dựng nước, giữ nước họ đúc kết ra được.

Mặc dù còn có rất nhiều người cùng chung quan điểm với Mặc Tự và Nguyễn Huệ nhưng khi nhắc đến vấn đề này, ta không thể không nói đến Trần Nhân Tông với câu nói: "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia". Lời tóm lược vừa hay, vừa rõ ràng, thâu đủ các ý từ những người đi trước. Thông qua đó mà ta có thể hiểu rõ được tầm quan trọng của người tài đối với mỗi quốc gia, dân tộc.