Đáp án Lịch sử 9 kết nối tri thức Bài 12: Khu Vực Mỹ La-Tinh Và Châu Á Từ Năm 1945 Đến Năm 1991

BÀI 12. KHU VỰC MỸ LA-TINH VÀ CHÂU Á TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

MỞ ĐẦU

Hai hình trên là các sự kiện lớn làm thay đổi tình hình của một số nước ở châu Á và khu vực Mỹ La-tinh từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Sự thay đổi đó là gì? Hãy chia sẻ hiểu biết của em về những sự kiện cũng như sự thay đổi đó.

Hướng dẫn chi tiết:

- Thiên hoàng Hi-rô-hi-tô công bố bản Hiến Pháp mới do Hoa Kỳ soạn thảo và được sự thông qua của Quốc Hội Nhật Bản. chủ quyền được chuyển giao hoàn toàn cho nhân dân, còn Thiên Hoàng chỉ là một biểu tượng của dân tộc

- Vào 1/1959, được sự phối hợp chặt chẽ của cuộc tổng bãi công chính trị của công nhân và nhân dân, nghĩa quân đã tiến vào chiếm lĩnh thủ đô mà không cần phải nổ súng. Chế độ độc tài đã bị lật đổ, cách mạng dân tộc dân chủ của nhân dân Cuba giành thắng lợi, chấm dứt 5 thế kỷ đô hộ của chủ nghĩa thực dân, giành độc lập đất nước

1. KHU VỰC MỸ LA-TINH TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

Câu hỏi: Hãy nêu nét chính về các nước Mỹ La-tinh từ năm 1945 đến năm 1991

Hướng dẫn chi tiết:

- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Mỹ đã tìm cách thiết lập các chế độ độc tài thân Mỹ ở Mỹ La-tinh nhằm biến khu vực này thành “sân sau” của mình

- Các nước Mỹ La-tinh phải tiến hành cách mạng dân tộc dân chủ, chống chế độ độc tài, mở đầu là cuộc cách mạng Cu-ba (1959), sau đó bùng phát mạnh mẽ với các cuộc đấu tranh vũ trang ở nhiều nước

- Kết quả là chính quyền độc tài phản động ở nhiều nước bị lật đổ; chính quyền dân chủ được thành lập, tiến hành các chính sách cải cách tiến bộ

Câu hỏi 1: Trình bày tóm tắt diễn biến chính của cách mạng Cu-ba

Hướng dẫn chi tiết:

- Tháng 3/1952: Chế độ độc tài quân sự của tướng Ba-ti-xta do Mỹ trợ giúp được thiết lập

- Tháng 7/1953: Luật sư Phi-đen Cát-xtơ-rô lãnh đạo 135 thanh niên yêu nước tấn công pháo đài Môn-ca-đa nhưng thất bại.

- Năm 1955: Phi-đen Cát-xtơ-rô bị trục xuất, phải chuyển sang Mê-hi-cô hoạt động. Tại đây, Phi-đen thành lập một tổ chức cách mạng lấy tên là Phong trào 26 – 7 để xây dựng lực lượng, huấn luyện quân sự

- Tháng 11/1956: Phi-đen Cát-xtơ-rô cùng 81 chiến sĩ yêu nước trên tàu Gran-ma trở về Cu-ba, lập căn cứ địa và phát triển lực lượng.

- Cuối năm 1958: Nghĩa quân tổng công kích xuống đồng bằng, giải phóng các đô thị và nhiều vùng ở nông thôn.

- Ngày 1/1/1959: Nghĩa quân tiến về Thủ đô La Ha-ba-na. Chế độ độc tài Ba-ti-xta bị lật đổ. Cách mạng giành thắng lợi, nước Cộng hòa Cu-ba được thành lập

Câu hỏi 2: Đánh giá kết quả của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Cu-ba (1961 – 1991)

Hướng dẫn chi tiết:

- Hiến pháp Cu-ba đã thể chế hoá quyền lợi của các tầng lớp nhân dân lao động và con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội.

- Sau 30 năm, từ một nền nông nghiệp độc canh (trồng mía), nền công nghiệp đơn nhất (khai thác mỏ) với kĩ thuật lạc hậu, Cu-ba đã xây dựng được công nghiệp chế tạo máy móc, năng lượng; nền nông nghiệp đa canh (trồng rau quả thuốc lá, chăn nuôi,...) từng bước cơ giới hoá.

- Đời sống của người dân không ngừng được cải thiện. Giáo dục phát triển đạt mức cao nhất khu vực Mỹ La-tinh. Mạng lưới chăm sóc y tế, số lượng bác sĩ... phát triển vượt bậc, tuổi thọ trung bình của người dân tăng cao

2. CÁC NƯỚC NHẬT BẢN, TRUNG QUỐC VÀ ẤN ĐỘ TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

Câu hỏi: Trình bày những nét chính về tình hình Nhật Bản từ năm 1945 đến năm 1991

Hướng dẫn chi tiết:

- Về chính trị:

+ Nhật Bản bị quân đội Mỹ dưới danh nghĩa lực lượng Đồng minh chiếm đóng từ năm 1945 đến năm 1952, hoàn toàn lệ thuộc vào Mỹ về chính trị và an ninh.

+ Từ năm 1955 - 1991, Đảng Dân chủ Tự do mặc dù vẫn tiếp tục duy trì liên minh chặt chẽ với Mỹ, nhưng Nhật Bản dần đa dạng hoá quan hệ đối ngoại nhằm nâng cao vị thế quốc tế

- Về kinh tế:

+ Sau thời gian tiến hành cải cách, nền kinh tế Nhật Bản đã được khôi phục và phát triển nhanh

+ Tận dụng cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam của Mỹ những năm 60, nền kinh tế Nhật Bản có cơ hội mới để đạt được sự tăng trưởng "thần kì", trở thành một trong ba trung tâm kinh tế – tài chính của thế giới

- Về khoa học - công nghệ:

+ Là đòn bẩy để phát triển kinh tế - xã hội

+ Ngoài việc khuyến khích các phát minh trong nước, Nhật Bản đẩy mạnh việc mua bằng sáng chế của nước ngoài, tập trung chủ yếu trong lĩnh vực ứng dụng dân dụng

Câu hỏi 1: Trình bày những nét chính về tình hình Trung Quốc từ năm 1945 đến năm 1991

Hướng dẫn chi tiết:

- Tiếp tục tiến hành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ và xây dựng chế độ mới (1945 – 1952)

+ Ở Trung Quốc diễn ra cuộc nổi chiến giữa Quốc dân đảng và Đảng Cộng sản

+ Ngày 1/10/1949, nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập

+ Trung Quốc bắt tay vào xây dựng và phát triển kinh tế, xã hội, thực hiện đường lối đối ngoại tích cực, góp phần củng cố hoà bình, thúc đẩy phong trào cách mạng thế giới

- Bước đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội (1953 – 1978):

+ Được sự giúp đỡ của Liên Xô, Trung Quốc đã hoàn thành kế hoạch 5 năm lần thứ nhất, góp phần làm thay đổi bộ mặt đất nước

+ Sau đó Trung Quốc đã để ra và thực hiện các đường lối không phù hợp, dẫn đến tình trạng kinh tế khủng hoảng, chính trị bất ổn và xã hội rối loạn

+ Trung Quốc tiếp tục ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc, nhưng xảy ra xung đột biên giới với Ấn Độ, Liên Xô, trong khi hoà dịu quan hệ với Mỹ

Câu hỏi 2: Nêu nét chính của công cuộc cải cách, mở cửa ở Trung Quốc (1978 – 1991)

Giải chi tiết

- Tháng 12/1978, Đảng Cộng sản Trung Quốc bắt đầu đề ra Đường lối mới lấy phát triển kinh tế làm trung tâm, thực hiện cải cách, mở cửa nhằm hiện đại hoá, đưa Trung Quốc trở thành quốc gia giàu mạnh, văn minh

- Đến năm 1991, Trung Quốc không chỉ đầy lùi được cuộc khủng hoảng kinh tế, chính trị, xã hội mà đã đạt được những thành tựu bước đầu, nhất là về kinh tế

- Trung Quốc đã điều chỉnh chính sách đối ngoại bình thường hoá và mở rộng quan hệ ngoại giao với nhiều nước

Câu hỏi: Trình bày những nét chính về tình hình Ấn Độ từ năm 1945 đến năm 1991

Giải chi tiết

- Từ năm 1945, cuộc đấu tranh chống thực dân Anh của nhân dân Ấn Độ dưới sự lãnh đạo của Đảng Quốc đại bùng phát mạnh mẽ

- Ấn Độ được chia thành hai quốc gia trên cơ sở tôn giáo: Ấn Độ của người theo Hin-đu giáo và Pa-ki-xtan của người theo Hồi giáo

- Không thoả mãn quy chế tự trị, từ năm 1947 - 1950, nhân dân Ấn Độ tiếp tục cuộc đấu tranh để giành độc lập hoàn toàn

- Ngày 26/1/1950, Ấn Độ tuyên bố độc lập và thành lập nước cộng hoà, là sự kiện trọng đại, mở ra thời kì độc lập của nhân dân Ấn Độ và có ảnh hưởng sâu sắc đến phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới

3. CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

Câu hỏi: Trình bày cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc của các nước Đông Nam Á từ năm 1945

Hướng dẫn chi tiết:

- Chớp thời cơ Nhật đầu hàng Đồng minh, nhân dân nhiều nước Đông Nam Á nổi dậy và đã giành được độc lập như: In-đô-nê-xi-a, Việt Nam

- Khi các nước thực dân quay trở lại tái chiếm Đông Nam Á, nhân dân các nước trong khu vực lại phải tiếp tục đấu tranh chống xâm lược và giành được thắng lợi vào những thời điểm khác nhau, được các nước đô hộ trao trả độc lập

Câu hỏi: Trình bày nét chính về quá trình phát triển của các nước Đông Nam Á từ sau khi giành được độc lập đến năm 1991

Hướng dẫn chi tiết:

- Thái Lan, In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-líp-pin, Xin-ga-po:

+ Những năm 50, 60 của thế kỉ XX: thực hiện công nghiệp hoá hướng nội, đáp ứng được nhu cầu cơ bản của đất nước, sản phẩm quốc dân tăng, nhưng còn những bất cập: thiếu vốn, nguyên liệu, kĩ thuật

+ Những năm 70, 80 của thế kỉ XX: thực hiện công nghiệp hoá hướng ngoại, đẩy mạnh sản xuất công nghiệp hướng vào xuất khẩu, tạo ra biến đổi to lớn về kinh tế – xã hội

- Việt Nam, Lào:

+ 1945 – 1975: Vừa kháng chiến, vừa kiến quốc, tiến hành cuộc kháng chiến chống Pháp thắng lợi (1954), tiếp tục kháng chiến chống Mỹ và giải phóng hoàn toàn (1975)

+ 1975 – 1986: xây dựng chủ nghĩa xã hội trên phạm vi cả nước, ổn định về chính trị, song còn nghèo nàn, kém phát triển về kinh tế

+ 1986 – 1991: tiến hành công cuộc đổi mới, kinh tế – xã hội đạt được những thành tựu bước đầu

- Cam-pu-chia:

+ 1953 – 1970:  Thành lập Chính phủ, thi hành chính sách hoà bình, trung lập

+ 1970 – 1975: Tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ

+ 1975 – 1979: Rơi vào thảm họa diệt chủng dưới sự thống trị của tập đoàn Pôn Pốt.

- 1979 – 1991:

+ Năm 1979: các lực lượng cách mạng Cam-pu-chia được sự giúp đỡ của quân tình nguyện Việt Nam đã lật đổ tập đoàn phản động Pôn Pốt.

+ 1991: Kí kết Hiệp định Hòa bình về Cam-pu-chia, tạo điều kiện cho quá trình khôi phục và phát triển đất nước

- Bru-nây: từ 1948 – 1988: chuyển từ nền kinh tế hoàn toàn dựa vào nguồn dầu mỏ và khí tự nhiên sang nền kinh tế đa dạng hoá, phát triển công nghiệp tiêu dùng và xuất khẩu

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 2 và thông tin trong mục, hãy trình bày bối cảnh, sự thành lập và quá trình phát triển của tổ chức ASEAN từ năm 1967 đến năm 1991

Hướng dẫn chi tiết:

- Bối cảnh: chiến tranh lạnh căng thẳng, hai hệ thống tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa do hai siêu cường Mỹ và Liên Xô đứng đầu đang chạy đua vũ trang tranh giành ảnh hưởng; khu vực Đông Nam Á cũng trở thành vũ đài đấu tranh giữa hai hệ thống chính trị thế giới

- Quá trình phát triển:

+ 8/1967: Thành lập ASEAN

+ 2/1976: Tuyên bố Ba-li về sự hoà hợp ASEAN

+ 1984: Bru-nây gia nhập ASEAN

+ 7/1991: Tuyên bố Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN về vấn đề Cam-pu-chia

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu hỏi: Hãy hoàn thành bảng (theo gợi ý dưới đây vào vở) về những nét chính của các nước Mỹ La-tinh và Cu-ba từ năm 1945 đến năm 1991

Hướng dẫn chi tiết:

Câu hỏi: Hãy lập bảng tóm tắt về tình hình chính trị, kinh tế và khoa học – công nghệ của Nhật Bản từ năm 1945 đến năm 1991

Hướng dẫn chi tiết:

Câu hỏi 1: Tìm hiểu thông tin từ sách, báo và internet, hãy viết bài giới thiệu về một sự kiện tiêu biểu trong cuộc đấu tranh giành độc lập hoặc thành tựu của công cuộc xây dựng, phát triển đất nước ở một nước Đông Nam Á từ năm 1945 đến năm 1991 mà em có ấn tượng nhất.

Hướng dẫn chi tiết:

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là một sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Điều kiện bùng nổ cuộc cách mạng tháng Tám gồm hai yếu tố là khách quan và chủ quan. Về khách quan, vào 15/8/1945: Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện, quân Nhật ở Đông Dương rệu rã, chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang và quân Đồng minh chưa kịp tiến vào Đông Dương, do vậy thời cơ cách mạng xuất hiện, nhưng nguy cơ luôn đan xen. Về yếu tố chủ quan, tầng lớp trung gian đã ngả hẳn về phía cách mạng, lực lượng cách mạng Việt Nam có sự chuẩn bị đầy đủ về đường lối, phương pháp đấu tranh trong 15 năm. Đảng nhận thấy, đây chính là thời cơ “ngàn năm có một” và chỉ tồn tại trong khoảng nửa tháng.

Ngày 13/8/1945 Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc được thành lập và ban bố “Quân lệnh số 1”, phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước. Cùng với đó là những cuộc biểu tình giành chính quyền ở cả nước diễn ra thành công. Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Từ đó, hai nhiệm vụ chiến lược chống đế quốc, chống phong kiến do Đảng đề ra đã hoàn thành.

Câu hỏi 2: Tìm hiểu thêm thông tin qua sách, báo, internet và chia sẻ với bạn về ảnh hưởng của cuộc cách mạng lật đổ chế độ độc tài bằng đấu tranh vũ trang và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Cu-ba đối với khu vực Mỹ La-tinh.

- Chiến thắng ngày 1/1/1959 là một trong những sự kiện chính trị có sức ảnh hưởng lớn nhất ở Mỹ La-tinh trong thế kỷ 20

- Cu-ba là nước đầu tiên trong khu vực đã lật đổ chế độ độc tài thân Mỹ, chính quyền độc tài phản động ở nhiều nước bị lật đổ; chính quyền dân chủ được thành lập, tiến hành các chính sách cải cách tiến bộ

- Sau khi hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ, các nước Mỹ La-tinh bắt tay vào xây dựng đất nước và đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng

+ Độc lập, chủ quyền được củng cố, nền chính trị được dân chủ hoá

+ Kinh tế được cải cách

+ Quá trình liên kết khu vực cũng được đẩy mạnh