Giáo án điện tử chuyên đề Lịch sử 12 chân trời CĐ 2 Phần 1: Nhật Bản sau Chiến tranh thế giới thứ hai (1945 – 1973)

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC MỚI!

KHỞI ĐỘNG

Quan sát các hình ảnh sau và trả lời câu hỏi:

Qua các hình ảnh, video vừa theo dõi, em có cảm nhận gì về những biểu tượng, dấu ấn và sự phát triển nổi bật của đất nước Nhật Bản?

Tàu cao tốc thế hệ mới – Sin-can-sen

Tàu cao tốc Sin-can-sen giúp Nhật Bản “thăng hoa”

• Là một biểu tượng văn hoá nổi tiếng của Nhật Bản.
• Thời gian ra mắt: năm 1964.
• Hoạt động: phục vụ người dân của xứ sở hoa anh đào, kết nối mọi miền đất nước và là cầu nối giữa 2 thành phố lớn Tô-ky-ô và Ô-xa-ca.

Tàu siêu tốc Sin-can-sen

• Làm thay đổi diện mới, sự phát triển và hiện đại của Nhật Bản.
• Trở thành quốc gia đầu tiên tại châu Á đăng cai Ô-lim-píc.
• Dành 5 năm thay đổi diện mạo Tô-ky-ô.

O-LIM-PÍC TÔ-KY-Ô (1964)

Là sự chuyển đổi đô thị vĩ đại nhất trong lịch sử

10 000 toà nhà mới được xây dựng

Các địa điểm thể thao mới được xây dựng

2 tuyến tàu điện ngầm

8 tuyến đường sắt trên cao

1 tuyến tàu điện nối sân bay Ha-nê-đa với trung tâm thành phố.

Chất lượng nước và hệ thống nhà vệ sinh được cải thiện theo kiểu phương Tây.

Người cầm đuốc Tokyo Yoshinori Sakai tiến về phía vạc để thắp ngọn lửa Olympic

Logo Thế vận hội Ô-lim-píc mùa hè 1964

Một đoàn tàu cao tốc Shinkansen chạy về phía ga Tokyo đang đi qua Ga vận chuyển hàng hóa Shiodome trong quá trình chạy thử nghiệm vào tháng 07/1964.

Nhà thi đấu quốc gia Yoyogi

SVĐ Thế vận hội chật kín khán giả tại lễ khai mạc Olympic 1964

Những người cầm đuốc chạy dưới mưa trên đường tới Sân vận động quốc gia ở Tokyo vào tháng 10 năm 1964.

NHẬT BẢN

CHUYÊN ĐỀ 2: NHẬT BẢN – HÀNH TRÌNH LỊCH SỬ

TỪ NĂM 1945 ĐẾN NAY

NỘI DUNG BÀI HỌC

Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ hai (1945 – 1973).

I

Nhật Bản từ năm 1973 đến nay.

II

Bài học thành công từ lịch sử Nhật Bản.

III

Lắng nghe lịch sử.

IV

I

NHẬT BẢN SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI (1945 – 1973).

1. Thời kì Nhật Bản bị quân đội Đồng minh chiếm đóng (1945 – 1952)

THẢO LUẬN CẶP ĐÔI

Em hãy khai thác Tư liệu bên và tìm hiểu Bối cảnh Nhật Bản sau chiến tranh.

Tuyên cáo Pốt-xđam ngày 26/7/1945:

Đây là văn bản quan trọng, đặt cơ sở pháp lí cho quân Đồng minh (trên thực tế chỉ là các lực lượng quân đội Mỹ), tiến vào chiếm đóng Nhật Bản trong bối cảnh nền kinh tế Nhật Bản hầu như hoàn toàn bị đình đốn do sự tàn phá trong chiến tranh với nạn thiếu lương thực gay gắt, lạm phát không thể kìm hãm, nạn thất nghiệp và buôn bán chợ đen lan tràn.

Theo quy định của Hội nghị Pốt-xđam, quân Đồng minh vào chiếm đóng Nhật Bản nhằm mục đích đảm bảo Nhật Bản không trở thành mối đe doạ cho nền hoà bình thế giới.

Khai thác Hình 2.2 – Hình 2.4, mục Em có biết, thông tin mục 1a SGK tr.21, 22 và trả lời câu hỏi: Nêu những chuyển biến chính về chính trị, kinh tế, xã hội của Nhật Bản trong thời kì bị chiếm đóng (1945 – 1952).

Hình 2.2. Lời nói đầu Hiến pháp 1946 của Nhật Bản

Hình 2.3. Hình ảnh một cuộc diễu hành ủng hộ Hiến pháp mới (năm 1947) của người dân ở Nhật Bản, 2014

Hình 2.4. Trụ sở của Dai-bát-xư Mít-xu-bi-si trước năm 1923

THẢO LUẬN NHÓM ĐÔI

• Nhật Bản bị quân đội Đồng minh chiếm đóng trong thời gian nào? Quốc gia nào đóng vai trò chủ yếu đem quân vào Nhật Bản?
• Mỹ đã thực hiện những chính sách chủ yếu nào ở Nhật Bản? Mục tiêu của những chính sách đó là gì?

TƯ LIỆU MỞ RỘNG:

1.2. “Theo điều tra của cơ quan ổn định kinh tế sau chiến tranh thì 80% tàu bè, 34 % máy móc trong công nghiệp bị phá huỷ, 21% nhà cửa và tài sản riêng của gia đình bị thiệt hại, tài sản của nhà nước bị tôn thất 25 % so với thời kì trước chiến tranh (1934 - 1936). Tổng thiệt hại về vật chất lên tới 64,3 tỉ yên, bằng 2 lần tổng thu nhập quốc dân năm tài chính 1948 - 1949. Như vậy là toàn bộ của cải tích lũy được trong 10 năm (1935 - 1945) đã bị tiêu huỷ hoàn toàn. Sản lượng công nghiệp năm 1946 giảm sút đến mức chưa bằng 1/3 tổng sản lượng năm 1930 và chỉ bằng 1/7 mức sản lượng năm 1941”.

(Lê Văn Sang, Lưu Ngọc Trịnh, Nhật Bản: Đường đi tới một siêu cường kinh tế, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1991, tr.84)

TƯ LIỆU MỞ RỘNG:

1.2. “Nhân dân Nhật Bản thành thật mong muốn một nền hoà bình quốc tế dựa trên chính nghĩa và trật tự, cam kết vĩnh viễn không phát động chiến tranh như là một phương tiện giải quyết xung đột quốc tế bao gồm chiến tranh xâm phạm chủ quyền dân tộc và các hành vì vũ lực hoặc các hành vi đe dọa bằng vũ lực. Để thực hiện các mục tiêu của Khoản trước, lục quân, hải quân và không quân cũng như các tiềm lực chiến tranh khác sẽ không bao giờ được duy trì. Quyền tham chiến của đất nước sẽ không được công nhận”.

(Điều 9, Hiến pháp Nhật Bản, năm 1946)

a

Quá trình dân chủ hóa

Bộ Chỉ huy tối cao lực lượng Đồng minh (SCAP) tiến hành:

Giải tán lực lượng vũ trang, xét xử tội phạm chiến tranh.

Ban hành Hiến pháp mới.

Thiên hoàng có vai trò tượng trưng.

Cam kết vĩnh viễn từ bỏ chiến tranh.

Không duy trì quân đội thường trực, không đưa các lực lượng vũ trang ra nuớc ngoài.

Các bị cáo trong Tòa án tội phạm chiến tranh Tokyo

Chính phủ Nhật Bản thả các thành viên của Đảng Cộng sản Nhật Bản vào 10/10/1945

Tòa nhà Dai-Ichi Seimei từng là trụ sở của SCAP, khoảng năm 1950

Cử tri đi bỏ phiếu trong cuộc tổng tuyển cử đầu tiên sau chiến tranh cho các thành viên Hạ viện

Hiến pháp Nhật Bản được ký bởi Thiên hoàng Showa và các Bộ trưởng Nhà nước

Thiên hoàng Showa ký Hiến pháp Nhật Bản ngày 3 tháng 11 năm 1946

Mác A-thơ – nhà lãnh đạo lâm thời của Nhật Bản từ năm 1945 đến năm 1948

Tướng MacArthur và Thiên hoàng Hirohito.

Cửa tiệm Goa-kô với tháp đồng hồ tại khu Gin-da, To-ky-o, 1950

b

Những chuyển biến về kinh tế, xã hội

SCAP thực hiện chính sách:

Về kinh tế

Giải thể Dai-bát-xư.

Thực hiện cải cách ruộng đất.

Xóa bỏ chế độ địa chủ ở nông thôn.

Ruộng đất chuyển vào tay người canh tác.

Các sản phẩm của Nhật Bản được dán nhãn "Sản xuất tại Nhật Bản bị chiếm đóng"

Nihonbashi, Tokyo, năm 1946

Trung tâm thương mại tại khu phố Meguro bị bom tàn phá nên năm 1948, các cửa hàng được dựng lên bằng tre lá.

Sau 1945, vì thiếu lương thực nên thực phẩm được phân phối theo tiêu chuẩn. Người dân xếp hàng chờ mua thực phẩm

Về xã hội

• Dân chủ hoá quyền lợi người lao động thông qua các đạo luật về lao động.
• Năm 1947, ban hành Luật Giáo dục.

Học sinh trung học trong chuyến tham quan của trường

b

Những chuyển biến về kinh tế, xã hội

Em có biết?

4 Đai-bát-xư lớn ở Nhật Bản gồm:

Mít-su-bi-si

Mít-xưi

Su-mi-tô-mô

Y-a-su-đa

“Đai-bát-xư” là thuật ngữ chỉ các tập đoàn kinh doanh tài chính và công nghiệp ở đế quốc Nhật. Sức ảnh hưởng và tầm vóc của các đai-bát-xư cho phép chúng kiểm soát các phần quan trọng của nền kinh tế Nhật Bản từ thời Minh Trị cho đến khi kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai.

Sức ảnh hưởng của các Đai-bát-xư

30% ngành công nghiệp khai khoáng, hóa chất, luyện kim.

50% thị trường máy móc, thiết bị.

Một phần đáng kể đội tàu buôn nước ngoài.

70% thị trường chứng khoán.

Các trụ sở ở Ma-ru-nô-chi

của Dai-bát-xư Mít-su-bi-si trước 1923

Câu hỏi mở rộng kiến thức: Những chuyển biến của Nhật Bản trong quá trình bị chiếm đóng (1945 – 1952) có ý nghĩa gì?

Về an ninh – chính trị: xây dựng được nền chính trị dân chủ, chủ quyền của toàn dân, tôn trọng những quyền cơ bản của con người.

Về kinh tế:

• Tạo điều kiện cạnh tranh mạnh mẽ, mở rộng sở hữu tư bản.
• Năng suất nông nghiệp tăng nhanh, tạo sự ổn định trong xã hội nông thôn.

Ý nghĩa

Về văn hóa, giáo dục: xây dựng nền giáo dục mới khoa học và tiến bộ, đáp ứng mục tiêu dân chủ hóa nước Nhật.

Tạo nền tảng quan trọng cho sự phục hồi mạnh mẽ của Nhật Bản trong giai đoạn tiếp theo.

Nhật Bản năm 1946

• Trong quá trình bị chiếm đóng, quá trình dân chủ hóa ở Nhật Bản được tiến hành trên các lĩnh vực an ninh - chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục.
• Những chuyển biến về kinh tế - xã hội trong thời kì bị chiếm đóng tạo nền tảng quan trọng cho việc mở rộng dân chủ tự do và sự phục hồi mạnh mẽ về kinh tế của Nhật Bản trong giai đoạn tiếp theo.

2. Thời kì tăng trưởng cao về kinh tế (1952 – 1973)

1952 - 1960

Kinh tế tăng trưởng nhanh.

Dòng thời gian về thời kì tăng trưởng của Nhật Bản

1960 - 1973

Thời kì phát triển “thần kì”. Tốc độ tăng trưởng cao (> 10%).

1968

Trở thành cường quốc thứ hai, là 1 trong 3 trung tâm kinh tế - tài chính thế giới.

Luật chơi:

• Chia lớp thành 2 đội.
• Khai thác Hình 2.6 – 2.7, thông tin mục 1b SGK tr.23, 24 và thực hiện nội dung tranh luận.
• Một nhóm sẽ thu thập những luận cứ ủng hộ, nhóm đối lập sẽ thu thập những luận cứ để phản đối.

Chọn một nguyên nhân mang tính quyết định hoặc quan trọng nhất cho sự phát triển “thần kì” của nền kinh tế Nhật Bản.

TRANH LUẬN

• Tính chất quyết định: con người.
• Bởi con người Nhật Bản:
• Có lòng tự hào dân tộc.
• Tính cần cù, ý thức tiết kiệm, vươn lên.
• Có khả năng tiếp cận khoa học - kĩ thuật.
• Nhanh chóng thích nghi với hoàn cảnh mới (chấp nhận những cải cách dân chủ của Mỹ).

a

Nguyên nhân của “sự phát triển thần kì” về kinh tế

Giải thích nguyên nhân phát triển của nền kinh tế ở Nhật Bản.

Hình 2.6. Một lớp bồi dưỡng kĩ năng quản trị tại Tô-ky-ô, năm 1961

Hình 2.7. Đoàn xe lửa cao tốc (Sin-can-sen) đầu tiên của thế giới khai trương ngày 1/10/1964 ở Nhật Bản

BẢNG: CÁC CHỈ SỐ KINH TẾ CỦA NHẬT BẢN (1950 – 1975)

TƯ LIỆU MỞ RỘNG: Thành tựu “thần kì” của kinh tế Nhật Bản và nguyên nhân dẫn đến sự phát triển “thần kì”.

--------------- Còn tiếp ---------------