Giáo án Lịch sử và địa lí 5 Chân trời bài 10: Triều Trần và kháng chiến chống Mông - Nguyên

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Thông qua Hoạt động, HS: 

- Nhận biết được các mục tiêu của bài học.

- Tạo hứng thú trong học tập. 

b. Cách tiến hành

- GV tổ chức cho HS xem video nhà Trần thành lập và đặt câu hỏi: Em hãy kể tên một số nhân vật lịch sử tiêu biểu dưới triều Trần và mà em biết. 

https://www.youtube.com/watch?v=hhetbsZ16Rg

- GV mời 1 – 2 HS xung phong trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). 

- GV nhận xét, đánh giá và giới thiệu cho HS: Một số nhân vật tiêu biểu dưới triều nhà Trần em có thể biết: 

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Triều đại nhà Trần là một triều đại quân chủ cai trị nước Đại Việt với những chiến công hiển hách. Để tìm hiểu sâu hơn, chúng ta sẽ cùng nhau đến với bài - Bài 10: Triều Trần và kháng chiến chống Mông – Nguyên. 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu một số nét chính về công cuộc xây dựng đất nước dưới triều Trần. 

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS trình bày được một số nét chính về công cuộc xây dựng đất nước dưới Triều Trần. 

b. Cách tiến hành

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác thông tin mục 1 và hình 1 – hình 3 SGK tr.40 và trả lời câu hỏi:  

+ Nêu hoàn cảnh thành lập nhà Trần. 

+ Nêu những nét chính về công cuộc xây dựng đất nước dưới triều Trần. 

-  GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày kết quả thảo luận. Các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). 

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

+ Hoàn cảnh thành lập nhà Trần: 

• Cuối thể kí XII, nhà Lý suy yếu, phải dựa vào họ Trần để dẹp các thế lực chống đối. Nhờ đó, họ Trần đã từng bước thâu tóm được quyền lực. Đầu năm 1226, Lý Chiêu Hoàng – vị vua triều Lý nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh. Triều Trần được thành lập, xây dựng và ổn định đất nước. 

• Nhờ đó, triều Trần đã chuẩn bị chu toàn về nhân lực, tài lực để đương đầu với quân đội Mông – Nguyên trong 3 lần kháng chiến. 

+ Một số nét chính về công cuộc xây dựng đất nước dưới Triều Trần: 

• Công cuộc dựng nước: Triều Trần thành lập năm 1226, sau khi thành lập vua Trần đã bắt tay vào công cuộc xây dựng và củng cố bộ máy chính quyền. Nét độc đáo của chính quyền Triều Trần là sau khi trị vì trong khoảng thời gian, các vua Trần nhường ngôi cho con, trở thành Thái thượng hoàng, cùng vua con chăm lo việc nước. 

• Phát triển kinh tế: đắp đê, khuyến khích sản xuất. 

• Văn hóa: thi cử đặt lệ lấy đỗ Tam Khôi (Trạng nguyên, Bảng nhân, Thám hoa), tuyển được nhiều người tài ra giúp vua cai trị nước. 

- GV cung cấp cho HS một số hình ảnh về công cuộc xây dựng đất nước dưới triều đại nhà Trần: 

Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh

Lều chõng nơi thí sinh ngồi làm bài

Thạp gốm thời Trần trang trí cảnh chiến binh luyện tập võ

Tư liệu 1: 

Yết Kiêu và Dã Tượng là hai gia nô tài giỏi, có đống góp lớn trong công cuộc kháng chiến chống ngoại xâm. Yết Kiêu có tài về thủy chiến, còn Dã Tượng có tài thuần phục voi và là chỉ huy đội tượng binh.

https://www.youtube.com/watch?v=S2DkqwIAwqI

 Hoạt động 2: Tìm hiểu kể lại câu chuyện về một nhân vật Triều Trần mà em ấn tượng. 

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HSkể lại được câu chuyện về một nhân vật Triều Trần mà em ấn tượng. 

b. Cách tiến hành

- GV chia lớp thành các nhóm nhỏ ( 3 – 6 HS/nhóm).

- GV yêu cầu HS đọc các mẩu chuyện “Phật hoàng Trần Nhân Tông” và “Thầy giáo lỗi lạc Chu Văn An” trong 3 phút. 

- GV yêu cầu HS lên bảng kể tóm tắt lại câu chuyện đó. 

- GV hỗ trợ HS cách kể câu chuyện bằng cách đưa ra các câu hỏi gợi ý: 

+ Câu chuyện “Phật hoàng Trần Nhân Tông”: 

• Trần Nhân Tông là vị vua thứ mấy của Triều Trần? 

• Ông có công lao gì trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ hai và lần thứ ba? 

• Sau khi nhường ngôi, ông vẫn hỗ trợ vua Trần Anh Tông điều gì? 

• Sau khi xuất gia, Trần Nhân Tông trở thành vị tổ tông của dòng Phật giáo nào ở nước ta? 

+ Câu chuyện “Thầy giáo lỗi lạc Chu Văn An”: 

• Quê quán của Chu Văn An ở đâu? 

• Tính tình của ông như thế nào? 

• Vì sao ông được vua Trần Minh Tông mời về làm Tư nghiệp ở Quốc Tử Giám và dạy học cho thái tử? 

• Dưới thời Trần Dụ Tông, triều chính đất nước như thế nào? 

• Vì sao ông viết Thất trảm sớ. 

• Sau khi từ quan, ông đã chọn sống như thế nào? 

- GV mời đại diện 1 – 2  nhóm HS lên kể lại câu chuyện theo ý của mình. Các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). 

- GV yêu cầu HS có thể những câu chuyện khác về nhà Trần nếu em biết hoặc đọc qua sách báo, truyền hình như: Lý Chiêu Hoàng (vị hoàng đế cuối cùng của Triều Lý, vị hoàng hậu đầu tiên của triều Trần), Trần Thủ Độ (Thái sư đầu tiên của triều Trần, có công lớn trong việc sáng lập triều đại này), Nguyễn Hiền (Trạng nguyên nhỏ tuổi nhất Triều Trần và lích sử), Mạc Đĩnh Chi (Trạng nguyên nổi tiếng thanh liêm)…

- GV cung cấp thêm cho HS 1 số mẩu chuyện nhỏ về nhà Trần:  

Tư liệu 2: 

Hoạt động 3: Tìm hiểu những chiến thắng và nhân vật lịch sử tiêu biểu trong công cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên. 

……………

- HS xem video và lắng nghe câu hỏi. 

- HS trả lời câu hỏi. 

- HS lắng nghe, tiếp thu.

-  HS lắng nghe, chuẩn bị vào bài học mới.

- HS lắng nghe câu hỏi. 

- HS trả lời câu hỏi. 

- HS lắng nghe, tiếp thu. 

- HS quan sát hình ảnh.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS đọc tư liệu và lắng nghe nhiệm vụ.  

- HS chú ý lắng nghe gợi ý. 

- HS kể lại câu chuyện. 

- HS lắng nghe, tiếp thu.

………….