Giáo án Lịch sử và địa lí 5 Chân trời bài 9: Triều Lý và việc định đô ở Thăng Long

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Thông qua Hoạt động, HS: 

- Nhận biết được các mục tiêu của bài học.

- Tạo hứng thú trong học tập. 

b. Cách tiến hành

- GV trình chiếu hình ảnh Chùa Một Cột và yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Chùa Một Cột là công trình kiến trúc tiêu biểu của triều đại nào của nước ta? 

Chùa Một Cột – Hà Nội 

- GV mời 1 – 2 HS xung phong trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). 

- GV nhận xét, đánh giá và giới thiệu cho HS: Chùa Một Cột là công trình kiến trúc tiêu biểu của nhà Lý. Chùa được xây dựng từ thời cua Lý Thái Tông. Vào năm 1049, nhà vua Lý Thái Tông nằm mộng thấy Phật Bà Quan Âm ban cho ông một đóa sen tỏa sáng. Sau khi thức dậy, nhà vua đã thuật lại giấc mơ cho quần thần nghe và được khuyên xây dựng một ngôi chùa để tưởng nhớ ân đức của Quan Âm. Chùa Một Cột được khởi công xây dựng vào năm 1049.

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Triều đại nhà Lý là một trong những triều đại phong kiến của nước ta. Dưới triều đại nhà Lý có nhiều sự kiện quan trọng mở ra nhiều chương mới cho lịch sử Việt Nam. Để tìm hiểu sâu hơn, chúng ta sẽ cùng nhau đến với bài - Bài 9: Triều Lý và việc định đô ở Thăng Long 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu sự thành lập của Triều Lý và việc dời đô ra Đại La. 

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS trình bày được quá trình hình thành lập của triều Lý. 

b. Cách tiến hành

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác thông tin SGK tr.36 và thực hiện nhiệm vụ: Trình bày sự thành lập của triều Lý. 

-  GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày kết quả thảo luận. Các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). 

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

+ Năm 1009, khi Lê Long Đĩnh – vị vua cuối cùng của Triều Tiền Lê mất, Lý Công Uẩn đã được sư Vạn Hạnh và đại thần Đào Cam Mộc ủng hộ, suy tôn lên làm vua.

+ Trải qua các triều đại Ngô – Đinh – Tiền Lê thường kéo dài ngắn ngủi, Triều Lý kéo dài hơn 200 năm cho thấy được sự tài năng và đức độ của Lý Công Uẩn. 

- GV tổ chức cho HS xem video: 

 https://www.youtube.com/watch?v=JUTzQadKqAc

- GV cung cấp cho HS tư liệu về vị vua sáng lập triều Lý: 

Tư liệu 1: 

 Vào thời Tiền Lê, ở châu Cổ Pháp (Từ Sơn, Bắc Ninh) có đôi vợ chồng sinh được một cậu bé, đặt tên là Lý Công Uẩn. Lớn lên, Lý Công Uẩn được gửi theo học nhà sư Vạn hạnh: Vừa nhìn thấy Lý Công Uẩn, nhà sư đã đoán ngay: “Đứa bé này không phải là người thường, sau này lớn lên ắt có thể giải nguy, gỡ rối, làm bậc minh chủ trong thiên hạ”. Lý Công Uẩn làm quan đến chức Điện tiền chỉ huy sứ trong triều Tiền Lê. Khi vua Lê Long Đĩnh mất mà không có người nối dõi, ông được các quan tôn làm vua, lập ra triều Lý. Vua Lý Thái Tổ được ca ngợi là “ người khoan từ nhân thứ, tính ôn nhã, có lượng đế vương”

Tượng đài vua Lý Thái Tổ (Hà Nội)

Hoạt động 2: Tìm hiểu nội dung và ý nghĩa của Chiếu dời đô.

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HSnhận xét được nội dung và ý nghĩa của Chiếu dời đô. 

b. Cách tiến hành

- GV yêu cầu HS đọc đoạn tư liệu Chiều dời đô SGK tr.36 và trả lời câu hỏi: 

+ Hãy cho biết nội dung của Chiếu dời đô. 

+ Nhận xét ý nghĩa của Chiếu dời đô. 

- GV gợi ý cho HS: Lưu ý vào các cụm từ “tầm nhìn của vua Lý Thái Tổ”, “ở vào nơi trung tâm trời đất”. “muôn vật cũng rất mực phong phú, tốt tươi”, “nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời”, “vùng đất tốt”, “có thể là chỗ dựa để phát triển đất nước”, “trung tâm quan trọng bậc nhất về chính trị, kinh tế, văn hóa”. 

-  GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày kết quả thảo luận. Các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). 

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

+ Nội dung của Chiếu dời đô cho biết quyết định dời đô từ Hoa Lư – một vùng đất chật hẹp và thấp trũng đến Đại La (sau đó đổi tên thành Thăng Long) – một nơi hội tụ nhiều điều kiện thuận lợi để đóng đô và phát triển về mọi mặt.  

+ Chiếu dời đô đã thể hiện ý được tầm nhìn xa trông rộng của vua Lý Thái Tổ trong việc lựa chọn kinh đô. Lựa chọn mang tính quyết định ấy đã mở ra một thời kì phát triển, hưng thịnh của quốc Đại Việt dưới Triều Lý và các triều đại sau đó.

- GV  yêu cầu HS đọc mẩu chuyện “Sự tích thành Thăng Long” và tổ chức xem video: 

https://www.youtube.com/watch?v=LzIh3145qFE

- GV cung cấp thêm một số tư liệu về việc dời đô ra Đại La: 

Tư liệu 2: 

Mặc dù dời đô về Thăng Long nhưng vua đầu tiên của triều Lý vẫn không quên công lao xây dựng nền móng cho buổi đầu độc lập của các triều Đinh – Tiền Lê nên đã xây dựng nhiều công trình kiến trúc giống như ở Hoa Lưa. 

Sách Đại Nam nhất thống chí, Quyển XIV chép: “Đô cũ nhà Đinh, nhà Lê, ở xã Trường Yên Thượng và Trường Yên Hạ, về phía tây bắc huyện Gia Viễn, có nội thành và ngoại thành, có cửa xây bằng đá, lại có các danh hiệu: cầu Đông, cầu Dền, cầu Muống, Tràng Tiền… nền cũ vẫn còn. Khí Lý Thái Tổ dời đô đến Thăng Long đều dùng theo các danh hiệu ấy….”

Tư liệu 3: 

Bản Chiếu dời đô trên bức bình phong tại Đền Đô (Bắc inh) cao 3,5m, rộng hơn 8m, được ghép lại từ 214 chữ Hán làm bằng gốm Bát Tràng. Bức cuốn thư Chiếu dời đô ở Đền Đô được coi là bức chiếu bằng gốm lớn nhất Việt Nam. Phần chính của bức cuốn thư là “Thiên đô chiếu” (Chiếu dời đô) do vua Lý Thái Tổ viết năm 2010 về việc chuyển kinh đô của nước Đại Cồ Việt từ Hoa Lư (Ninh Bình) ra thành Đại La (Hà Nội). 

Bản Chiếu dời đô trên bức bình phong tại Đền Đô (Bắc Ninh)

Hoạt động 3: Tìm hiểu một số nét chính về lịch sử Việt Nam dưới Triều Lý. 

………

- HS trình chiếu hình ảnh và lắng nghe câu hỏi. 

- HS trả lời câu hỏi. 

- HS lắng nghe, tiếp thu.

-  HS lắng nghe, chuẩn bị vào bài học mới.

- HS lắng nghe câu hỏi. 

- HS trả lời câu hỏi. 

- HS lắng nghe, tiếp thu. 

- HS xem video. 

- HS lắng nghe, tiếp th

- HS đọc tư liệu và lắng nghe câu hỏi. 

- HS chú ý lắng nghe gợi ý. 

- HS trả lời câu hỏi. 

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS đọc mẩu chuyển và xem video. 

- HS lắng nghe, tiếp thu.

……….