Giáo án và PPT Ngữ văn 10 kết nối Bài 6: Dục Thúy sơn (Núi Dục Thuý – Nguyễn Trãi)

VĂN BẢN 4: DỤC THÚY SƠN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Dựa vào nhan đề Dục Thúy sơn bạn thử suy đoán xem tác phẩm viết về câu chuyện gì?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

+ Tác phẩm Dục Thúy sơn thuộc tập thơ nào?

+ Bố cục gồm có mấy phần? Nội dung chính của mỗi phần là gì?

+ Dục Thúy Sơn thuộc thể loại thơ  nào? 

Sản phẩm dự kiến:

- Dục Thúy Sơn được rút từ tập Ức Trai thi tập.

- Được viết vào sau cuộc kháng chiến chống quân Minh và trước khi Nguyễn Trãi lui về ở ẩn tại Côn Sơn.

- Bố cục được chia thành 2 phần:

+ Phần 1: 6 câu đầu: Vẻ đẹp thiên nhiên núi Dục Thúy

+ Phần 2: 2 câu cuối: Cảm hoài man mác

- Bên cạnh đó nó cũng có thể chia làm cấu trúc đề - thực – luận – kết hoặc kết cấu 2/4/2 trong đó 2 câu đầu là giới thiệu về cảnh vật, bốn câu sau là bức tranh sơn thủy hữu tình và 2 câu kết là tâm sự hoài niệm của nhà thơ.

- Dục Thúy Sơn được viết theo thể ngũ ngôn 

Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về cảnh vật thiên nhiên núi Dục Thúy

GV đưa ra câu hỏi:

+ Cảnh thiên nhiên núi Dục Thúy được miêu tả thế nào?

+ Bức tranh cận cảnh núi Dục thúy có gì đặc biệt? Những liên tưởng xuất hiện khi say đắm ngắm thiên nhiên cho thấy nét đẹp nào của tâm hồn Nguyễn Trãi?

Sản phẩm dự kiến:

- Vẻ đẹp toàn cảnh của núi Dục Thúy hiện lên vô cùng rõ nét qua câu 3 và 4:

“Cảnh tiên nơi cõi tục

Mặt nước nổi hoa sen”

Cảnh núi Dục Thúy hiện lên như cảnh thần tiên trên cõi tục. Được ví như một bông hoa sen nổi trên mặt nước. không so sánh  mà trực tiếp biểu thị núi Dục Thúy với đóa sen.

+ Hình ảnh hoa sen biểu trưng cho sự thoát tục cõi tiên rơi xuống trần gian.

+ Ngôn ngữ tinh xác, tạo ấn tượng sâu đậm cho người đọc ngươi nghe. Từ “phù” nghĩa là nổi nhưng lay động tại chỗ, từ “trụy” có nghĩa là rơi rớt từ trên cao xuống => thể hiện sự sống động trong miêu tả.

- Câu 5 và câu 6 thể hiện dấu ấn riêng mạnh mẽ của tâm hồn Nguyễn Trãi

“ Bóng tháp hình trâm ngọc

Gương sông ánh tóc huyền”

+ Tác giả so sánh bóng tháp như chiếc trâm ngọc màu xanh, ánh sáng sóng nước như đang soi chiếu vào mái tóc biếc… Hai hình ảnh trẻ trung, trong sáng, trữ tình và nên thơ thường được dùng để miêu tả vẻ đẹp của người con gái. Thiên nhiên được so sánh với vẻ đẹp của con người. Lấy vẻ đẹp của người con gái để hình dung bóng núi trên sóng biếc.

=> Sự liên tưởng vô cùng hiện đại, đặc biệt và hiếm gặp trong thơ cổ. Nếu như thơ cổ dùng vẻ đẹp thiên nhiên làm chuẩn mực thì Nguyễn Trãi lại lấy vẻ đẹp con người là thước đo. Điều đó cho thấy tâm hồn trong sáng, nhạy cảm, tinh tế của nhà thơ.

Nhiệm vụ 2: Nỗi niềm hoài niệm của tác giả

GV đưa ra câu hỏi:

- Hai câu cuối của bài thơ nhắc đến hình ảnh của nhân vật nào?

- Nó thể hiện điều gì ở tâm hồn nhà thơ?

Sản phẩm dự kiến:

- 2 câu cuối bài thơ là nỗi niềm hoài niệm của nhà thơ:

“ Nhớ xưa Trương Thiếu bảo

Bia khắc dấu rêu hoen”

+ Nhân vật Trương Thiếu ở đây là hình ảnh của bậc danh sĩ cao khiết Trương Hán Siêu dưới triều Trần người đã đã được Vua Trần ban cho danh vị cao quý Thiếu bảo. Tên tuổi của ông gắn liền với Dục thúy sơn.

+ Nguyễn Trãi không gọi đích danh tên của Trương Hán Siêu mà  gọi dnh vị của ông thể hiện sự tôn kính, trọng vọng với người xưa.

+ Tác giả đứng trên núi Dục Thúy nhìn núi ngắm tháp mà bùi ngùi thương nhớ người xưa, hình ảnh Trương Thiếu bảo còn phảng phất đâu đây.

=> Lời thơ hàm súc, nỗi niềm hoài cảm sâu lắng mênh mông. 

………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Bài thơ Dục Thúy sơn được sáng tác vào thời điểm nào?

A. Sau cuộc kháng chiến chống giặc Minh và trước khi Nguyễn Trãi lui về ở ẩn tại Côn Sơn.

B. Khi cuộc kháng chiến chống giặc Minh nổ ra rộng rãi.

C. Khi cuộc kháng chiến chống Tống kết thúc.

D. Khi Nguyễn Trãi đang làm quan cho nhà Lê.

Câu 2: Bài thơ Dục Thúy sơn thuộc thể loại nào?

A. Ngũ ngôn luật thi.

B. Thất ngôn bát cú Đường luật.

C. Song thất lục bát.

D. Lục bát.

Câu 3: Sáu câu thơ đầu bài thơ Dục Thúy sơn viết về nội dung gì?

A. Tình cảm yêu mến của Nguyễn Trãi dành cho thiên nhiên.

B. Nỗi lo lắng của Nguyễn Trãi trước thời thế.

C. Vẻ đẹp của thiên nhiên vùng núi Hương Sơn.

D. Nỗi nhớ của tác giả về thiên nhiên đã xa.

Câu 4: Nội dung chính trong văn bản Dục Thúy sơn là gì?

A. Vẻ đẹp thiên nhiên và nỗi nhớ của tác giả trước thiên nhiên đã xa.

B. Vẻ đẹp của thiên nhiên và tình yêu thiên nhiên của tác giả.

C. Vẻ đẹp của thiên nhiên và sự bất lực của tác giả trước thời đại.

D. Tất cả các đáp án trên

Câu 5: Đâu là giá trị nghệ thuật của văn bản Dục Thúy sơn?

Chọn đáp án không đúng:

A. Từ ngữ giản dị, giàu sức biểu cảm.

B. Hình ảnh thơ mĩ lệ.

C. Sử dụng câu thơ ngũ ngôn, dồn nén cảm xúc.

D. Xây dựng nhân vật độc đáo.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Viết đoạn văn khoảng 150 chữ để phân tích một nét đẹp của tâm hồn Nguyễn Trãi thể hiện trong bài Dục Thúy Sơn.

Câu 2. Viết đoạn văn phân tích những đặc sắc của nghệ thuật trong tác phẩm Dục Thúy sơn.