Giáo án và PPT Ngữ văn 10 kết nối Bài 6: Tác gia Nguyễn Trãi

VĂN BẢN 1: TÁC GIA NGUYỄN TRÃI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Em có biết gì về tác gia Nguyễn Trãi hoặc 1 tác phẩm nào đã học của ông không? Hãy chia sẻ một số điều em biết cho cả lớp cùng nghe?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

+ Hãy trình bày một số hiểu biết của em về tác gia Nguyễn Trãi?

+ Kể tên một số tác phẩm của ông mà em đã học trước đó?

+ Em có nhận xét gì về tác gia Nguyễn Trãi cũng như tài năng văn học của ông?

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác gia Nguyễn Trãi

+ Nguyễn Trãi là tác giả văn học, danh nhân văn hóa lớn của dân tộc. Ông là người có những đóng góp vô cùng to lớn cho nền văn học trung đại của Việt Nam và có ảnh hưởng sâu sắc đến văn học sau này.

+ Một số tác phẩm của ông đã học trước đó là: Bài ca Côn Sơn, Cảnh ngày hè.

2. Đọc văn bản

+ Sự nghiệp và cuộc đời của Nguyễn Trãi có ảnh hưởng sâu sắc tới nền văn học trung đại Việt Nam. Tư tưởng nhân văn nhân đạo của ông có tác động không chỉ văn học thời bấy giờ mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến văn học nước nhà sau này.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Phân nhóm để tìm hiểu tiểu sử, sự nghiệp của tác gia Nguyễn Trãi

GV đưa ra câu hỏi:

+ Giới thiệu về tiểu sử của tác gia Nguyễn Trãi?

+ Nguyễn Trãi đã có đóng góp thế nào cho sự nghiệp yêu nước cũng như văn học của dân tộc?

Sản phẩm dự kiến:

1. Tiểu sử

- Tên: Nguyễn Trãi hiệu Ức Trai

- Năm sinh năm mất: 1380 – 1442

- Quê quán:  Làng Chi Ngại nay thuộc huyện Chí Linh – tỉnh Hải Dương nhưng lớn lên  cùng gia đình ở làng Nhị Khê huyện Thường Tín, Hà Tây nay thuộc thành phố Hà Nội.

- Thân phụ của Nguyễn Trãi là cụ Nguyễn Phi Khanh, đỗ thái học sinh dưới triều Trần, thân mẫu là bà Trần Thị Thái con quan Tư đồ Trần Nguyên Đán.

- Năm 1400, Nguyễn Trãi đỗ Thái học sinh và làm quan dưới triều Hồ

- Năm 1407, triều Hồ sụp đổ, cha ông bị bắt về Trung Quốc, ông bị giam lỏng ở Đông Quan.

- Năm 1423, Nguyễn Trãi theo nghĩa quân Lam Sơn phò tá Lê Lợi để chống quân Minh và dâng Bình Ngô sách

- Năm 1427, Nguyễn Trãi viết Bình Ngô Đại Cáo

- Dưới thời Lê Thái Tổ triều đình xung đột. Năm 1437 ông xin  về ở ẩn tại Côn Sơn ( HẢi Dương).

- Năm 1440, Nguyễn Trãi được Vua Lê Thái Tông mời ra giúp việc nước

- Năm 1442, Nguyễn Trãi bị hãm hại vu cho tội giết Vua và chịu án “tru di tam tộc”

- Năm 1464 ông được minh oan và 1467 được tìm và khắc in di cảo của ông.

- Năm 1980 ông được tổ chức UNESCO vinh danh “ Danh nhân văn hóa thế giới”.

Nhiệm vụ 2: Giá trị nội dung trong các tác phẩm của Nguyễn Trãi

GV đưa ra câu hỏi:

+ Sáng tác của Nguyễn Trãi bao gồm những gì? Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của ông?

+ Điểm nổi bật về nội dung trong thơ ca Nguyễn Trãi là gì? Nó được thể hiện ra sao trong các tác phẩm của ông? Hãy tìm các dẫn chứng cụ thể?

Sản phẩm dự kiến:

1. Giá trị nội dung

- Sáng tác của Nguyễn Trãi bao gồm nhiều thể loại thuộc nhiều lĩnh vực như: quân sự, chính trị, lịch sử, địa lí, văn học. Tác phẩm tiêu biểu gồm có: Ức Trai thi tập, Quân Trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo, Lam Sơn thực lục, Dư địa chí, Chí Linh sơn phú và Băng Hồ di sự lục. Sáng tác chữ Nôm có quốc âm thi tập

- Điểm nổi bật của nội dung thơ văn của Nguyễn Trãi là:tư tưởng nhân nghĩa, tình yêu thiên nhiên và những ưu tư thế sự.

+ Tư tưởng nhân nghĩa: Bắt nguồn từ Nho giáo song đã được tiếp thu một cách chọn lọc và sáng tạo. Nhân nghĩa là thương dân, lấy cuộc sống ấm no, bình yên của nhân dân làm mục tiêu cao cả. Đặc biệt với ông thì còn biết trọng dân và ơn dân “ Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân/ Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”. Ông cũng luôn đề cao sức mạnh của nhân dân “ lật thuyền mới biết dân như nước”.

Xuyên suốt các tác phẩm của ông tình yêu nước gắn liền với lí tưởng trung quân. Song xét cho cùng thì nội dung cốt lõi trong tình yêu nước của ông chính là tình yêu dành cho nhân dân.

+ Tình yêu thiên nhiên:  Đây được xem là một nguồn cảm hứng lớn trong các sáng tác của Nguyễn Trãi, chứa đựng cả một thế giới thiên nhiên đa dạng vừa mỹ lệ lại bình dị và gần gũi.

Điều này được thể hiện vô cùng mạnh mẽ qua tập Ức Trai thi tập  và Quốc Âm thi tập….

=> Một tâm hồn mở rộng, tinh tế, lãng mạn nâng niu từng vẻ đẹp khoảnh khắc giao hòa của thiên nhiên.

+ Ưu tư về thế sự: Hồn thơ của ông nặng trĩu suy tư và sự đen bạc. Nó là chiêm nghiệm buồn về nhân tình thế thái, cay đắng thất vọng về đau đớn trước thực tại bất công, ngang trái

“Phượng những tiếc cao, diều hãy liệng

Hoa thì hay héo, cỏ thường tươi”

( Tự thuật - Quốc âm thi tập)

Song tác giả vẫn đối diện với nó với một tâm thế hiên ngang sừng sững, băng cốt cách hoa cúc hoa sen

“ Trừ đọc, trừ tham, trừ bạo ngược

Có nhân, có trí, có anh hùng”

       ( Bảo kính cảnh giới – Quốc âm thi tập)

………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Nguyễn Trãi có hiệu là gì?

A. Thanh Hiên

B. Ức Trai

C. Yên Đỗ

D. Bạch Vân

Câu 2: Nguyễn Trãi đỗ Thái học sinh năm nào?

A. 1385

B. 1390

C. 1395

D. 1400

Câu 3: Dòng nào sau đây khái quát không đúng về số phận, con người Nguyễn Trãi?

A. Đắc chí bao nhiêu thì bất đắc chí bấy nhiêu.

B. Đắc chí nhiều mà bất đắc chí cũng nhiều.

C. Vừa đắc chí vừa bất đắc chí.

D. Bất đắc chí nhiều hơn đắc chí.

Câu 4: Mục đích sáng tác Đại cáo bình Ngô là:

A. Ca ngợi Lê Lợi, chủ soái của khởi nghĩa Lam Sơn.

B. Tố cáo tội ác của quân xâm lược.

C. Tổng kết toàn diện cuộc kháng chiến chống quân Minh.

D. Biểu dương sức mạnh công trạng của nghĩa quân Lam Sơn. 

Câu 5: Tác phẩm nào của Nguyễn Trãi được đánh giá là “Có sức mạnh của 10 vạn quân” (Phan Huy Chú)

A. Đại cáo bình Ngô

B. Băng Hồ di sự lục

C. Ức Trai thi tập

D. Quân trung từ mệnh tập

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Viết đoạn văn ngắn khoảng 300 chữ phân tích về một giá trị nội dung trong các sáng tác của Nguyễn Trãi.

Câu 2. Hãy viết một đoạn văn ngắn nói về những thành tựu nội dung nghệ thuật trong sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Trãi.