Giáo án và PPT Ngữ văn 12 chân trời bài 2: Hai đứa trẻ (Thạch Lam)

                                   TIẾT    : VĂN BẢN HAI ĐỨA TRẺ

A. KHỞI ĐỘNG

GV cho HS quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

Tìm hiểu về cuộc đời cũng như sự nghiệp của nhà văn Thạch Lam

Sản phẩm dự kiến:

Thạch Lam: (1910 - 1942), tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh, sau đổi là Nguyễn Tường Lân. Quê quán: quê nội ở Quảng Nam nhưng ông sinh ra tại Hà Nội có nhiều năm tháng tuổi thơ sống ở quê ngoại, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương. Ông là một trong những nhà văn quan trọng của nhóm Tự lực văn đoàn. Ông để lại những tac phẩm đặc sắc thuộc nhiều thể loại: truyện ngắn Gió đầu mùa, Nắng trong vườn, Sợi tóc, tiểu thuyết Ngày mới, tùy bút Hà Nội băm sáu phố phường, tiểu luận Theo giòng….

2. Văn bản “Hai đứa trẻ”

a. Xuất xứ

Trình bày xuất xứ của truyện ngắn Hai đứa trẻ?

Sản phẩm dự kiến:

Truyện ngắn Hai đứa trẻ in trong tập tuyển tập Thạch Lam.

b. Bố cục

Bố cục của văn bản và nội dung từng phần?

Sản phẩm dự kiến:

- 3 phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến “nhỏ dần về phía làng”: Cảnh phố huyện lúc chiều tàn.

+ Phần 2: Tiếp theo cho đến “có những cảm giac mơ hồ không hiểu”: Cuộc sống phố huyện khi về đêm.

+ Phần 3: Còn lại: Cảnh đoàn tàu chạy qua phố huyện.

c. Tóm tắt

Tóm tắt và nhận xét cốt truyện của truyện ngắn Hai đứa trẻ? Có thể hệ thống hóa bằng sơ đồ.

Sản phẩm dự kiến:

Hai đứa trẻ là xoay quanh nhân vật chính là Liên và An. Hai chị em đã từng có một cuộc sống đầy đủ vui vẻ ở Hà Nội. Do gia đình sa sút, hai đứa trẻ phải về sống nơi phố huyện – một cuộc sống nghèo khổ, đơn diệu. Xung quanh chị em Liên là cuộc sống tàn lụi của những kiếp người lay lắt nơi đây. Thế nhưng chừng ấy người sống trong bóng tối vẫn hy vọng cái gì đó tươi sáng hơn. Mong ước ấy được thể hiện qua việc chờ chuyến tàu đêm chạy qua phố huyện.

=> Có thể thấy đây là một truyện ngắn có cốt truyện đơn giản, ít tình tiết, cũng không có nhiều cao trào xung đột, chuỗi sự kiện cấu tạo nên cốt truyên thay vì tập trung vào diễn biến hành động của nhân vật chỉ tập trung vào diễn biến cảm xúc, tâm lí của nhân vật.

II. Khám phá văn bản

1. Điểm nhìn, ngôi kể và mối quan hệ trong chỉnh thể tác phẩm 

Xác định ngôi kể, điểm nhìn trong văn bản và cho biết tác dụng của ngôi kể, điểm nhìn ấy trong việc khắc họa nhân vật và thể hiện chủ đề tác phẩm?

Sản phẩm dự kiến:

Ngôi kể: Thứ ba.

Điểm nhìn: Ngôi thứ ba hạn tri.

Tác dụng:

+ Với điểm nhìn và ngôi kể như thế này giúp các sự kiện, chi tiết trong truyện hiện lên qua cái nhìn của nhân vật Liên một cách đầy chân thật và cảm xúc. 

+ Thể hiện rõ tính cách cũng như tâm hồn của nhân vật Liên: ngây thơ, thuần hậu và trong sáng, nhân hậu cũng như thấu cảm với những cảnh đời nghèo khổ, tinh tế và nhạy cảm trước mọi biến động của cảnh vật.

+ Duy trì sự khách quan tương đối của lời kể.

2. Phân tích bức tranh phố huyện trong Hai đứa trẻ

a. Bức tranh phố huyện

b. Yếu tố tự sự miêu tả trong việc miêu tả bức tranh phố huyện

Bức tranh phố huyện được miêu tả qua những chi tiết nào và theo trình tự nào? Làm rõ ý nghĩa của việc miêu tả bức tranh ấy trong văn bản.

Sản phẩm dự kiến:

- Các câu văn đoạn văn có sử dụng kết hợp yếu tố miêu tả, tự sự và biểu cảm:

+ Liên ngồi yên lặng bên máy quả thuốc sơn đen; đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn của buổi chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của chị; Liên không hiểu sao, nhưng chị thấy lòng buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn….

+ An và Liên lặng ngước mắt lên .... ngọn đèn lay động trên chõng hàng của chị Tí.

+ Qua khe lá của cành bàng ngàn....cảm giác mơ hồ không hiểu.

+ Những cảm giac ban...đầy bóng tối.

=> Những câu văn đoạn văn này chứa đựng cả sự kiện, cảnh vật và cảm xúc. Trong các truyện ngắn thông thường, các câu/ đoạn thường tập trung kể lại những sự kiện và cảnh vật nhưng trong truyện ngắn này các câu đoạn không chỉ nói về sự kiện, cảnh vật mà chủ yếu tập trung vào cảm xúc của nhân vật trước sự kiến và cảnh vật đó.

+ Ngay cả các sự kiện cũng thiên về suy nghĩ tình cảm chứ không còn là hành động, biến cố. Vì thế diễn biến truyện chậm lại và hầu như không có xung đột, cao trào.

+ Bên cạnh đó sự kết hợp nhiều yếu tố trong một câu/ đoạn khiến cho diễn biến sự kiện và hành động mờ đi, nhường chỗ cho diễn biến tâm lí cũng như cảm xúc của nhân vật.

c. Những chi tiết lặp lại trong tác phẩm

Tìm những hình ảnh, chi tiết xuất hiện nhiều lần trong văn bản?

Sản phẩm dự kiến:

Từ đó có thể thấy chuỗi hình ảnh được tác giải xây dựng theo thủ pháp đôi lập: âm thanh – yên lặng, ánh sáng – bóng tối, quá khứ - hiện tại… đại diện cho sự đối lập giữa một bên là cuộc sống vật vờ, tối tăm, tù túng của người dân nghèo phố huyện và một bên là những khát khao ước mơ vươn đến một cuộc sống tốt đẹp. Là thủ pháp qua trọng của văn học lãng mạn.

Hình ảnh đoàn tàu mang thứ ánh sáng rực rỡ và âm thanh huyên náo nhất trong câu chuyện, nhưng cũng là thứ ánh sáng và âm thanh không thuộc về phố huyện nghèo mà nhanh chóng, vội vã đến và đi trong phút chốc. Nó như biểu tượng một Hà Nội lộng lẫy, cho quá khứ lung linh của An và Liên, cho một ước mơ khát khao của hai chị em về tương lai.

3. Phong cách nghệ thuật và giá trị nhận thức, giáo dục thẩm mỹ của tác phẩm

a. Phong cách nghệ thuật

Theo anh chị, truyện ngắn Hai đứa trẻ được viết theo phong cách sáng tác nào? Căn cứ nào để khẳng định như vậy?

Sản phẩm dự kiến:

- Hai đứa trẻ của Thạch Lam được viết theo phong cách lãng mạn và hiện thực bởi:

+ Đề tài và cảm hứng: Thạch Lam vừa miêu tả khách quan hình ảnh cuộc đời của những người dân phố huyện lầm than, vừa thể hiện hình ảnh cuộc đời của những người dân phố huyện với cái nhìn và cách cảm nhận mang tính chủ quan, thể hiện thế giới nội thâm và những cảm xúc trong trẻo trắc ẩn của Liên.

+ Cách tổ chức hình ảnh, chi tiết cũng như nhân vật: Có những hình ảnh rực rỡ, bay bổng đại diện cho ước mơ, khát vọng như đòn tàu đem, có cả những hình ảnh chân thực, điển hình cho những cảnh đời có thực như hàng nước chị Tí, bà cụ Thi hơi điên,….

b. Giá trị nhận thức, giáo dục và thẩm mĩ của tác phẩm

Trình bày giá trị nhận thức và giáo dục thẩm mỹ của văn bản Hai đứa trẻ?

Sản phẩm dự kiến:

+ Giá trị nhân văn: Tác phẩm khơi gợi sự thấu cảm và đồng cảm với những kiếp người nghèo khổ, lầm than cơ cực và khơi gợi sự sẻ chia với ước mơ vươn ra ánh sáng tìm kiếm một tương lai tốt đẹp hơn của họ.

+ Giá trị thẩm mĩ: Tác phẩm đánh thức cảm xúc thẩm mĩ bằng những trang văn dịu êm, nhẹ nhàng, giàu sức khơi gợi, những ngôn từ đẹp đẽ, tinh tế, giàu hình tượng, những bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp và những hình tượng nhân vật được xây dựng công phu với thế giới nội thâm sâu sắc. 

III. Tổng kết

Nhận xét những đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của bài thơ?

Sản phẩm dự kiến:

Nội dung: Cuộc sống quẩn quanh bế tắc của những kiếp người nhỏ bé, nghèo khổ như chị em Liên, mẹ con chị Tí, bác phở Siêu, bà cụ Thi…nơi phố huyện buồn tẻ. Xót thương đối với những kiếp người nghèo khổ quẩn quanh. Đồng thời ca ngợi khát vọng về cuộc sống mới mẻ, đủ đầy qua hành động đợi tàu đêm của những gương mặt quen thuộc nơi phố huyện. 

Nghệ thuật: Là truyện ngắn trữ tình đặc trưng phong cách của Thạch Lam với những câu chuyện không có cốt truyện. Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật độc đáo với điểm nhìn hạn tri của nhân vật Liên. Ngôn ngữ giàu cảm xúc.  

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Thạch Lam là thành viên của nhóm văn học nào sau đây:

A. Nhân văn giai phẩm.

B. Tự lực văn đoàn.

C. Phong trào thơ mới.

D. Hội Tao Đàn.

Câu 2: Thạch Lam thành công nhất với thể loại văn học nào?

A. Thơ.

B. Tiểu thuyết.

C. Truyện ngắn.

D. Tùy bút.

Câu 3: Dòng nào nói đúng nhất về phong cách nghệ thuật của Thạch Lam:

A. Sáng tác thường hướng vào cuộc sống cơ cực của những người dân thành thị nghèo và vẻ đẹp nên thơ của cuộc sống thường nhật.

B. Truyện li kì xen lẫn nhiều yếu tố hoang đường kì ảo.

C. Ngôn ngữ góc cạnh, giàu tính tạo hình.

D. Chủ yếu miêu tả hành động nhân vật.

Câu 4: Đâu không phải là sáng tác của Thạch Lam?

A. Gió đầu mùa.

B. Nắng trong vườn.

C. Nửa chừng xuân.

D. Hà Nội băm sáu phố phường.

Câu 5: Truyện ngắn Hai đứa trẻ được in từ tập nào?

A. Hà Nội băm sáu phố phường.

B. Nắng trong vườn.

C. Gió đầu mùa.

D. Theo dòng.

Đáp án gợi ý:

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Hãy sưu tầm hay vẽ một bức tranh về tác phẩm Hai đứa trẻ của Thạch Lam.