Giáo án và PPT Ngữ văn 12 chân trời bài 2: Lá Diêu Bông (Hoàng Cầm)

                   TIẾT    : ĐỌC KẾT NỐI CHỦ ĐIỂM LÁ DIÊU BÔNG

A. KHỞI ĐỘNG

GV cho HS xem video và trả lời câu hỏi. 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

Trình bày hiểu biết của em về nhà thơ Hoàng Cầm?

Sản phẩm dự kiến:

Hoàng Cầm (1922 – 2010). Tên khai sinh là Bùi Tằng Việt. Quê quán: Quê gốc ở Bắc Ninh nhưng sinh ra ở Bắc Giang. Một số tác phẩm nổi tiếng của ông có thể kể đến như: Kịch thơ Kiều Loan (1945), tập thơ Mưa Thuận Thành (1987).

 2. Tác phẩm

Xuất xứ của bài thơ Lá Diêu Bông?

Sản phẩm dự kiến:

Lá Diêu Bông là tác phẩm nổi tiếng của ông được sáng tác vào năm 1959, trích trong tập Mưa Thuận Thành. Bài thơ là lời tự thuật của tác giả về mối tình thầm kín với người chị hàng xóm thời thơ ấu. Sau này nhạc sĩ Trần Tiến đã dựa vào tứ thơ và câu nói của nhân vật chị “Đứa nào tìm được lá Diêu Bông/Từ nay chị gọi là chồng” trong bài thơ này để viết bài hát được nhiều người yêu thích: Sao em nỡ vội lấy chồng.

II. Khám phá văn bản

1. Tình cảm của chủ thể trữ tình trong bài thơ

Những hình ảnh trong hai đoạn thơ đầu cho bạn biết điều gì về tâm tư của người chị và cảm xúc của chủ thể trữ tình đối với chị?

Sản phẩm dự kiến:

Hai đoạn thơ đầu có các hình ảnh:

+ Váy Đình Bảng, đồng chiều, cuống rạ, chị thẩn thơ đi tìm, lá Diêu Bông… và những từ chỉ trạng thái như (thẩn thơ, chau mày) của “chị” cho thấy tâm tư khao khát tìm kiếm tình yêu cũng như hạnh phúc của người “chị”.

=> Những hình ảnh này hiện lên qua đôi mắt của chủ thể trữ tình là “em” cho ta thấy được cái nhìn chăm chú theo dõi không rời của chủ thể trữ tình với người chị => Thể hiện tình cảm ngây thơ trong sáng của cậu bé mới lớn đối với người chị duyên dáng vùng Kinh Bắc quê nhà. Vì câu nói bâng qươ của chị mà em đã mải miết tìm kiếm chiếc lá Diêu bông – một chiếc lá không có thực. Chị đố em tìm kiếm tình yêu còn em tìm lá cũng là theo đuổi tình yêu.

2. Các biện pháp tu từ sử dụng trong bài

Phân tich tác dụng của biện pháp tu từ điệp ngữ trong bán đoạn thơ tiếp theo. Liệt kê hình ảnh chi tiết đáng chú ý trong bốn đoạn thơ này và nhận xét về sự khác biệt trong phản ứng và cảm xúc của người chị qua các đoạn thơ? 

Sản phẩm dự kiến:

- Biện pháp điệp cáu trúc: “… Em tìm thấy lá” kết hợp với sự liệt kê hàng loạt mốc thời gian cho thấy tuy thời gian thay đổi nhưng hành động không thay đổi => Đó là hành trình kiên trì, nhẫn nại theo đuổi tình yêu của chủ thể trữ tình, mặc dù chỉ là một hi vọng mong manh.

- Phép điệp cấu trúc: Chị + “chau mày”/ “lắc đầu” chủ thể không thay đổi nhưng hành động thay đổi cho thấy những phản ứng của chị tăng tiến dần, ban đầu là từ chối chiếc lá của em, sau đó từ chối trả lời, từ chôi cả câu đó năm nào và cuối cùng từ chối cả tiếp xúc với chủ thể trữ tình.

=> Dù có nhiều cách hiểu khác nhau tuy nhiên có thể thấy những cung bậc cảm xúc khác nhau của chị và hành trình tìm kiếm tình yêu của em đã được Hoàng Cầm thể hiện vô cùng khéo léo và tinh tế. Bằng cách đặt “chị” và “em” vào các tình huống, cảnh ngộ giao tiếp, bày tỏ thái độ cảm xúc khác nhau từ đó cho thấy các hành vi, ngôn ngữ tự cất lên tiếng nói. Nhờ thế các đoạn thơ giàu tính gợi mở, đa nghĩa không dễ nắm bắt.

3. Lá Diêu Bông và ý nghĩa

Theo bạn, hình ảnh lá diêu bông tượng trưng cho điều gì?

Sản phẩm dự kiến:

Là hình ảnh gắn kết mọi sự việc cũng như mối quan hệ, mọi nhân vật vào một câu chuyện và được xem là một biểu tượng đa nghĩa. Có thể hiểu lá Diêu Bông tượng trưng cho một tình yêu và hạnh phúc mà cả chị và em điều khát khao. Khi đối mặt với hiện thực phũ phàng của tuổi trưởng thành và của đời sống hôn nhân “chị” dần tan vỡ và buông bỏ ảo vọng về tình yêu lí tưởng đó trong khi chủ thể trữ tình “em” từ chối buông bỏ và dùng cả cuộc đời để bảo vệ tình yêu này, dù có thể không phải dành cho “chị” nữa.

Hành trình đi tìm kiếm chiếc lá là hành trình người em tìm kiếm không chỉ tình yêu mà còn là bản ngã của chính bản thân cũng như người chị, thông qua người em cũng là hành trình cô trưởng thành và hiểu thêm ý nghĩa của tình yêu, cuộc đời và sự bất toàn của cuộc sống.

III. Tổng kết

Nhận xét những đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của văn bản Lá Diêu Bông?

Sản phẩm dự kiến:

Nội dung: Hình ảnh tượng trưng Lá Diêu Bông cho mối tình đơn phương của chủ thể trữ tình cho chị gái hàng xóm. Đồng thời là những chiêm nghiệm về tình yêu, cuộc đời và sự bất toàn trong cuộc sống

Nghệ thuật: Ngôn từ mộc mạc, giản dị giàu cảm xúc. Sử dụng thể thơ tự do để diễn tả cảm xúc của chủ thể.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Bài thơ Lá Diêu Bông trích trong tập thơ nào?

A. Kiều Loan.

B. Một cõi đi về.

C. Tự thuật.

D. Mưa Thuận Thành.

Câu 2: Tâm trạng chủ thể trữ tình trong khổ cuối là gì?

A. Đau buồn và hụt hẫng.

B. Đau đớn tuyệt vọng.

C. Hy vọng vào 1 ngày mai Chị sẽ thay đổi suy nghĩ.

D. Căm hờn và uất ức.

Câu 3: Nhân vật nào được nhắc đến trong bài thơ Lá Diêu Bông?

A. “Tôi” và “Em”.

B. “Em” và “Chị”

C. “Em” và “Anh”.

D. “Anh” và “Tôi”

Câu 4: Phương thức biểu đạt chính của bài thơ Lá Diêu Bông là:

A. Tự sự.

B. Nghị luận.

C. Biểu cảm.

D. Tự sự kết hợp biểu cảm.

Câu 5: Hình tượng Lá Diêu Bông có ý nghĩa gì?

A. Là biểu tượng cho cái đẹp tiêu biểu của tình yêu đơn phương.

B. Là biểu tượng của sự chung thủy.

C. Là biểu tượng của sự chờ đợi. 

D. Là biểu tượng của tình yêu đôi lứa nồng cháy.

Đáp án gợi ý:

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

HS vận dụng kiến thức đã học về văn bản Lá Diêu Bông để viết đoạn văn phát biểu cảm nhận ở nhà.