Giáo án và PPT Ngữ văn 7 chân trời Bài 7: Những kinh nghiệm dân gian về lao động sản xuất

VĂN BẢN 2. NHỮNG KINH NGHIỆM DÂN GIAN VỀ LAO ĐỘNG SẢN XUẤT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Theo em, để trồng trọt, chăn nuôi hiệu quả, người lao động thường đặc biệt chú ý đến những yếu tố nào?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Đọc hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: “Hoa đất” trong câu 5 được hiểu như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- “Hoa đất” trong câu 5 được hiểu là đất tốt tươi, màu mỡ.

Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu một số yếu tố của các câu tục ngữ

GV đặt vấn đề: Những dấu hiệu nào giúp em nhận ra những câu trên là tục ngữ?

- GV hướng dẫn HS thảo luận theo nhóm nhỏ và điền thông tin vào bảng sau để xác định số chữ, số dòng và số vế của các câu tục ngữ từ số 1 đến số 5:

- GV hướng dẫn HS xác định các cặp vần và nhận xét về tác dụng của vần trong các câu tục ngữ từ số 2 đến số 6 qua bảng sau:

+ GV đặt câu hỏi: Về hình thức, câu tục ngữ số 1 và số 6 có gì khác biệt so với các câu còn lại? Xác định biện pháp tu từ được sử dụng trong câu tục ngữ số 6 và nêu tác dụng của việc sử dụng biện pháp đó. 

Sản phẩm dự kiến:

1. Một số yếu tố của các câu tục ngữ

- Những câu trên là tục ngữ vì chúng ngắn gọn, có nhịp điệu, hình ảnh và hầu như đều có vần.   

- Số chữ, số dòng, số vế của câu tục ngữ số 2, 4, 6:

- Cặp vần từ câu tục ngữ số 2 đến số 6:

=> Tác dụng của vần trong các câu tục ngữ nêu trên là tạo nên sự hài hòa về âm thanh cho các câu tục ngữ. 

+ Về hình thức, câu tục ngữ số 1 rất ngắn chỉ gồm bốn chứ; câu tục ngữ số 6 là một câu lục bát. 

+ Câu tục ngữ số 6 dùng biện pháp tu từ nhân hóa. Việc sử dụng biện pháp tu từ này khiến cho việc miêu tả (lúa chiêm) trở nên sinh động, tăng sức biểu cảm. 

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu nội dung, chủ đề của các câu tục ngữ

- GV chia lớp thành 6 nhóm, yêu cầu mỗi nhóm tương ứng với một câu tục ngữ và cùng nhau thảo luận về nội dung, chủ đề của câu tục ngữ và bài học gửi gắm qua câu tục ngữ đó:

+ Nhóm 1: Tấc đấc tấc vàng

+ Nhóm 2: Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân

+ Nhóm 3: Nhai kỹ no lâu, cày sâu tốt lúa

+ Nhóm 4: Khoai ruộng lạ, mạ ruộng quen 

+ Nhóm 5: Mưa tháng Tư hư đất, mưa tháng Ba hoa đất   

+ Nhóm 6: Lúa chiêm nép ở đầu bờ / Hễ nghe tiếng sấm, phất cờ mà lên 

GV đưa ra câu hỏi: Em hãy nêu nhận xét chung về nội dung các câu tục ngữ trong VB?

Sản phẩm dự kiến:

2. Nội dung, chủ đề của các câu tục ngữ

a. Tấc đấc tấc vàng

- “Tấc” là đơn vị đo lường của ông bà ta khoảng bằng 1 gang tay.

- “đất” là chất rắn làm thành lớp trên cùng bề mặt Trái Đất, tạo thành khoảng không gian cho con người sinh sống và sản xuất.

- “vàng” là một kim loại quý giá.

=> Nói về sự quý hiếm của đất đai, khuyên nhủ mọi người phải biết quý trọng và bảo vệ đất đai.

b. Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân

- “Lụa” là một mảnh vải đẹp khi mặc lên tôn lên vẻ đẹp của con người.

- “Phân” là thứ ăn của cây lúa chứa nhiều chất dinh dưỡng để cây phát triển, sinh trưởng tốt.

=> Phân được so sánh với lụa đại ý muốn nói để đánh giá vẻ đẹp của một người, ta nên chú trọng vẻ đẹp tâm hồn hơn là vẻ đẹp ngoại hình.

c. Nhai kỹ no lâu, cày sâu tốt lúa

- “Nhai kỹ” thì có thể hút được nhiều chất dinh dưỡng từ thức ăn.

- Những chất dinh dưỡng này nuôi cơ thể, ruột hấp thụ được nhiều.

- Cày sâu, bừa kĩ thì đất sẽ tươi xốp, nhiều dưỡng chất nuôi lúa.

=> Khuyên con người dù làm việc gì cũng phải làm cẩn thận, kỹ càng để công việc tốt đẹp.

d. Khoai ruộng lạ, mạ ruộng quen

- “Ruộng lạ” là chỉ việc luân canh

=> Kinh nghiệm trồng trọt: Khoai trồng ruộng lạ thì mới tốt, nhưng mạ muốn tươi tốt phải gieo ở ruộng quen.

e. Mưa tháng Tư hư đất, mưa tháng Ba hoa đất

- Mưa tháng Ba nhiều, lớn sẽ làm hư đất, hoa màu bị thiệt hại.

- Mưa tháng Tư làm cho cây cối tươi tốt, nảy nở.

=> Kinh nghiệm trồng trọt chú ý trong trồng cây hoa.

f. Lúa chiêm nép ở đầu bờ / Hễ nghe tiếng sấm, phất cờ mà lên

- “Lúa chiêm” là vụ lúa vào tháng Năm

=> Sấm và mưa đầu mùa đem lại đạm và nước cung cấp cho lúa chiêm nảy nở, tươi tốt.

=> Các câu tục ngữ trên giúp người nông dân hiểu thêm về giá trị của đất và của các yếu tố khác trong lao động sản xuất.

……………………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Tục ngữ là một thể loại của bộ phận văn học nào?

A. Văn học dân gian.

B. Văn học viết

C. Văn học thời kì kháng chiến chống Pháp

D. Văn học thời kì kháng chiến chống Mĩ.

Câu 2: Nội dung những câu tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất nói về điều gì? 

A. Các hiện tượng thuộc về quy luật tự nhiên

B. Công việc lao động sản xuất của nhà nông.

C. Mối quan hệ giữa thiên nhiên và con người

D. Những kinh nghiệm quý báu của nhân dân lao động trong việc quan sát các hiện tượng tự nhiên và trong lao động sản xuất.

Câu 3: Những kinh nghiệm được đúc kết trong các câu tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất có ý nghĩa gì?

A. Là bài học dân gian về khí tượng, là hành trang, “túi khôn” của nhân dân lao động, giúp cho họ chủ động dự đoán thời tiết và nâng cao năng suất lao động

B. Giúp nhân dân lao động chủ động đoán biết được cuộc sống và tương lai của mình.

C. Giúp nhân dân lao động có một cuộc sống vui vẻ, nhàn hạ và sung sướng hơn.

D. Giúp nhân dân lao động sống lạc quan, tin tưởng vào cuộc sống và công việc của mình.

Câu 4: Những câu tục ngữ đồng nghĩa là những câu tục ngữ như thế nào?

A. Có ý nghĩa gần giống nhau

B. Có ý nghĩa trái ngược nhau

C. Có ý nghĩa hoàn toàn giống nhau

D. Có ý nghĩa mâu thuẫn với nhau.

Câu 5: Ý nghĩa của câu tục ngữ: "Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng - Ngày tháng mười chưa cười đã tối" là gì?

A. Tính toán gieo trồng các giống cây, con cho phù hợp với thời vụ.

B. Giúp con người chủ động sử dụng thời gian để sắp xếp, tính toán công việc trong những mùa khác nhau trong năm.

C. Chủ động đối phó với những thiên tai trong các mùa khác nhau trong năm.

D. Nhắc nhở con người phải biết quý trọng thời gian.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1. Lập bảng tổng kết lại nội dung và nghệ thuật của từng câu tục ngữ trong văn bản.

Câu 2. Trong những câu tục ngữ về kinh nghiệm dân gian về lao động sản xuất trong văn bản, em thích nhất câu tục ngữ nào? Hãy viết đoạn văn ngắn (5 – 7 câu) nêu cảm nhận của em về câu tục ngữ đó.