Giáo án dạy thêm Ngữ văn 9 Kết nối bài 1: Dế chọi (Bồ Tùng Linh)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung về tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, dựa vào kiến thức đã học về văn bản Dế chọi, thực hiện nhiệm vụ: Trình bày thông tin cơ bản về tác giả Bồ Tùng Linh và xuất xứ văn bản “Dế chọi”.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức bài học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS chia thành 4 nhóm lớn, đọc văn bản Dế chọi sau đó thảo luận và lần lượt hoàn thành các nhiệm vụ sau:

+ Nhiệm vụ 1: Sắp xếp các sự kiện trong bảng ở Phiếu học tập số 1 theo đúng các diễn biến trong văn bản Dế chọi. Thời gian thực hiện: 3 phút.

+ Nhiệm vụ 2: Trả lời các câu hỏi trong Phiếu học tập số 2 về đặc điểm của truyện truyền kì (không gian, thời gian, ngôn ngữ, các yếu tố kì ảo…) trong văn bản Dế chọi. Thời gian thực hiện: 10 phút.

+ Nhiệm vụ 3: Xác định chủ đề của văn bản Dế chọi và cho biết những yếu tố nghệ thuật nào đã làm nên thành công của truyện? Thời gian thực hiện: 7 phút.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá theo Bảng tiêu chí đánh giá ở phần Phụ lục, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Hiểu biết chung về tác phẩm

1. Tác giả Bồ Tùng Linh

- Bồ Tùng Linh (1640 – 1715) là nhà văn nổi tiếng Trung Quốc thời nhà Thanh. 

- Lớn lên trong cảnh nghèo hèn, túng quẩn.

- Ông để lại một khối lượng lớn tác phẩm thuộc nhiều thể loại, tiêu biểu nhất là Liêu Trai chí dị.

2. Xuất xứ văn bản

- Dế chọi là tác phẩm trong số 500 truyện thuộc Liêu Trai chí dị, mượn chuyện li kì, loài vật để phê phán mạnh mẽ nền chính trị và những thói hư tật xấu của xã hội Trung Quốc.

II. Nhắc lại kiến thức bài học

1. Cốt truyện

- Phụ lục đáp án Phiếu học tập số 1.

2. Đặc điểm của truyện truyền kì trong văn bản Dế chọi.

- Phụ lục đáp án Phiếu học tập số 2.

3. Chủ đề và thành công nghệ thuật của văn bản

- Tác phẩm gồm hai chủ đề lớn: 

+ Phê phán nền chính trị tàn bạo, suy thoái.

+ Phê phán chế độ khoa cử hủ lậu.

- Nghệ thuật: 

+ Truyện có kết cấu hết sức chặt chẽ. Chặt chẽ mà vẫn có những biến hoá khôn lường, hợp lí và lôgíc chứ không đơn điệu, cứng nhắc.

+ Không sử dụng hình ảnh ma quái, biến hóa li kì những bằng bút pháp tài hoa, sắc sảo, tác phẩm đã mang giá trị tố cáo đanh thép.

+ Truyện còn thành công bởi tấm lòng của nhà văn đối với con người và cuộc sống.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Sắp xếp các sự kiện chính của văn bản Dế chọi  theo đúng thứ tự diễn biến.

Cốt truyện

Trong cung, vua rất mê trò chọi dế, khiến từ lí dịch đến quan lại đua nhau tìm dễ hay để nộp lên trên; dân đen là những người phải chịu cái hoạ nộp dễ chọi

Ban đầu nghe tin mất dễ quý, Thành tức giận, nhưng thấy con chết, vợ chồng Thành rất đau xót, đêm định liệm xác con đem chôn thì chợt phát hiện con vẫn còn sống, mặc dù thần thái đờ đẫn, ngây ngốc, ngủ mê mệt.

Thành mừng rỡ đưa dễ lên nộp quan, quả đúng như lời Thành nói, con dế tuy nhỏ, nhưng có thể thắng bất cứ con nào, do đó Thành được quan thưởng.

Hơn một năm sau, con trai Thành bình phục, kể rằng chính mình đã hoá thành con dế chọi giỏi kia, nay mới sống lại; biết chuyện, quan tiếp tục thưởng cho Thành, chỉ vài năm, nhà Thành trở nên giàu sang phú quý.

Theo sự chỉ dẫn của bà đồng gù làm nghề bói toán, Thành đã bắt được một con dế quý.

Các quan sau khi được vua trọng thưởng đã nâng đỡ để Thành đỗ được tú tài.

Nghe tiếng gáy của một con dế trong nhà, Thành đuổi theo, bắt được, hoá ra là một con dế nhỏ, không đủ tiêu chuẩn nộp quan. Có người đem dế tốt đến thách, Thành đưa dễ ra chọi, không ngờ nó thắng con dế kia, lại còn thắng luôn cả con gà lao vào mổ nó.

Cha mẹ đi vắng, đứa con trai của Thành tò mò mở lồng xem, để dể nhảy mất; sợ bị cha đánh, nó bỏ trốn, rơi xuống giếng.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Sắp xếp các sự kiện chính của văn bản Dế chọi  theo đúng thứ tự diễn biến.

Cốt truyện

Trong cung, vua rất mê trò chọi dế, khiến từ lí dịch đến quan lại đua nhau tìm dễ hay để nộp lên trên; dân đen là những người phải chịu cái hoạ nộp dễ chọi

Theo sự chỉ dẫn của bà đồng gù làm nghề bói toán, Thành đã bắt được một con dế quý.

Cha mẹ đi vắng, đứa con trai của Thành tò mò mở lồng xem, để dể nhảy mất; sợ bị cha đánh, nó bỏ trốn, rơi xuống giếng.

Ban đầu nghe tin mất dễ quý, Thành tức giận, nhưng thấy con chết, vợ chồng Thành rất đau xót, đêm định liệm xác con đem chôn thì chợt phát hiện con vẫn còn sống, mặc dù thần thái đờ đẫn, ngây ngốc, ngủ mê mệt.

Nghe tiếng gáy của một con dế trong nhà, Thành đuổi theo, bắt được, hoá ra là một con dế nhỏ, không đủ tiêu chuẩn nộp quan. Có người đem dế tốt đến thách, Thành đưa dễ ra chọi, không ngờ nó thắng con dế kia, lại còn thắng luôn cả con gà lao vào mổ nó.

Thành mừng rỡ đưa dễ lên nộp quan, quả đúng như lời Thành nói, con dế tuy nhỏ, nhưng có thể thắng bất cứ con nào, do đó Thành được quan thưởng.

Các quan sau khi được vua trọng thưởng đã nâng đỡ để Thành đỗ được tú tài.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Trả lời các câu hỏi trong bảng dưới đây về đặc điểm của truyện truyền kì (không gian, thời gian, ngôn ngữ, các yếu tố kì ảo…) trong tác phẩm Dế chọi.

Những không gian nào xuất hiện trong truyện? Thời gian có mối liên hệ như thế nào với không gian?

Liệt kê một số chi tiết kì ảo nổi bật trong văn bản và cho biết tác dụng của những chi tiết kì ảo đó.

Nhân vật trong Dế chọi có những loại nào? Nhân vật đặc điểm nào mang đặc trưng của nhân vật truyện kì hay không?

Phần lời bình cuối truyện có ý nghĩa như thế nào?

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Trả lời các câu hỏi trong bảng dưới đây về đặc điểm của truyện truyền kì (không gian, thời gian, ngôn ngữ, các yếu tố kì ảo…) trong tác phẩm Dế chọi.

Những không gian nào xuất hiện trong truyện? Thời gian có mối liên hệ như thế nào với không gian?

- Không gian: không gian thực gắn với sinh hoạt của các nhân vật.

+ Ngôi nhà của Thành.

+ Điện thờ của bà đồng gù.

+ Ngôi chùa.

+ Cá thôn nhỏ nơi Thành sống…

+ Các từ chỉ địa danh: Hoa Âm, Thiểm Tây, gác Đại Phật,…

- Thời gian: thời gian thực, có sự tương ứng với đặc điểm của không gian, gắn với sinh hoạt đời thường. Các từ chỉ thời gian: hơn một năm, sau vài năm, đời Tuyên Đức nhà Minh….

Liệt kê một số chi tiết kì ảo nổi bật trong văn bản và cho biết có mối quan hệ với nhau như thế nào?

- Một số chi tiết kì ảo của văn bản:

+ Mảnh giấy được bà đồng ném ra sau ghi dẫn giúp Thành bắt con dế quý. 

+ Con trai của Thành sau khi làm chết con dế quý đã hóa thân thành con dế nhỏ và có khả năng đánh thắng bất cứ con dế nào.

- Hai chi tiết này đều có liên quan đến nhau, cùng tập trung tháo gỡ những bế tắc của nhân vật, đẩy câu chuyện theo chủ ý sáng tạo của tác giả.

Nhân vật trong Dế chọi có những loại nào? Nhân vật có mang đặc trưng của nhân vật truyện kì hay không?

- Chủ yếu là con người, không xuất hiện nhân vật thần tiên hay ma quỷ:

+ Gia đình Thành.

+ Bà đồng gù.

+ Tri huyện, lí dịch, tuần phủ, vua…

+ Dân làng.

- Nhân vật con trai của Thành hóa thân thành con dế có liên quan đến yếu tố kì ảo hiếm hoi trong câu chuyện.

Phần lời bàn cuối truyện có ý nghĩa như thế nào?

- Thẳng thắn phê phán đích danh những kẻ thuộc giai cấp thống trị, nêu bật bản chất của chúng. 

- Giọng điệu mỉa mai rằng nhờ “phúc ấm” của dế chọi mà được sung sướng, coi loài côn trùng (dế) cũng đáng làm ông bà tổ tiên. 

Tiêu chí

Diễn giải

Điểm

Sắp xếp các sự việc trong cốt truyện.

Sắp xếp chính xác thứ tự của các sự việc.

1

Không gian và thời gian trong truyện.

- Chỉ ra được chính xác không gian cùng các chi tiết chỉ không gian trong văn bản.

- Nêu được mối liên hệ giữa thời gian với không gian trong văn bản.

1,5

Chi tiết kì ảo trong truyện.

- Liệt kê chính xác những chi tiết kì ảo trong văn bản.

- Chỉ ra được mối liên hệ giữa những chi tiết kì ảo đó.

2,5

Nhân vật

Chỉ ra được đặc điểm của nhân vật truyền kì trong văn bản Dế chọi.

3

Lời bàn cuối truyện

Nhận xét được ý nghĩa, thông điệp mà người viết muốn truyền tải đến người đọc.

1

Hoạt động nhóm

- Các thành viên được chia nhiệm vụ và cùng tham gia thảo luận.

- Các nhóm trình bày kết quả rõ ràng, khoa học.

1