Nội dung chính Ngữ văn 12 kết nối Bài 5: Nhân vật quan trọng (Trích Quan thanh tra – Ni-cô-lai Gô-gôn – Nikolai Gogol)

NHÂN VẬT QUAN TRỌNG

(Trích Quan thanh tra)

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả

a. Tiểu sử

- Ni-cô-lai Gô-gôn: (1809 - 1852).

- Ông là một nhà văn, nhà soạn kịch lỗi lạc của văn học Nga nửa đầu thế kỉ XIX.

- Sinh ra trong một gia đình quý tộc ở tỉnh Pôn-ta-va thuộc U-crai-na.

- Năm 1828, ông tới Pê-téc-bua làm trợ lí vụ bất động sản hoàng gia. Bắt đầu dược dư luận chú ý với tập truyện đầu tay mang nhiều hương vị dân gian Những buổi tối ở thôn gần Đi-an-ka.

- Năm 1832, ông làm quen với Pu-skin và được nhà văn khơi gợi nhiều ý tưởng sáng tạo.

- Năm 1834, ông được bổ trợ làm trợ giảng về lịch sử thời trung cổ đại tại Trường Đại học tổng hợp Pê-téc-bua.

- Trong những năm 1836-1847 ông sống ở nhiều nước như: Đức, Thụy Sĩ, Pháp, Bỉ, Ý….

- Từ năm 1845, ông rơi vào một cuộc khủng hoảng tinh thần, sa vào khuynh hướng tôn giáo thần bí.

- Năm 1852, ông từ bỏ văn nghiệp và giam mình cầu nguyện, tuyệt thực rồi mất tại nhà một người bạn ở Mát-xcơ-va. 

b. Tác phẩm nổi tiếng

- Tác phẩm nổi tiếng của ông bao gồm có: Ta-rút Bun-ba (truyện -1835), Những điền chủ cổ xưa (truyện, 1835), Bức chân dung (truyện, 1835),…

c. Phong cách sáng tác

+ Phần nhiều các tác phẩm hiện thực của Gô-gôn thể hiện cơn mê sảng của thực tại đương thời với những hình tượng con người bị đồ vật hóa, thảm hại, trống rỗng, tồn tại như những bóng ma và luôn ám ảnh về sự báo ứng.

+ Giọng văn trào phúng của Gô-gôn một mặt thể hiện thái độ phủ nhận thực tại nhố nhăng đương thời “qua tiếng cười thế gian thấy rõ và những giọt nước mắt thế không trông thấy”. Mặt khác, lại đau đấu niềm hi vọng vào một thực tại khác xứng đáng hơn với cuộc sống con người.

2. Tác phẩm

- Hài kịch năm hồi Quan thanh tra được Gô-gôn sáng tác trên cơ sở một giai thoại do Pu-skin gợi ý. 

- Vở hài kịch là một đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của ông và ảnh hưởng đến sự phát triển của sân khấu hài kịch thế giới.

- Quan thanh tra không chỉ là vở kịch đả kích “tất cả những gì tệ hại của nước Nga” đầu thế kỉ XIX mà còn khơi dậy nỗi đau về sự tồn tại trống rỗng, phi lí của con người và niềm hi vọng vào cuộc sống tốt đẹp. 

- Nhân vật quan trọng là một trong những lớp kịch đặc sắc nhất của Quan thanh tra.

II. XÁC ĐỊNH BỐI CẢNH, TÌNH HUỐNG VÀ HÀNH ĐỘNG KỊCH

• Bối cảnh cụ thể: Khơ-lét-xta-cốp là nhân viên thư kí quèn, từng sống chui lủi để trốn tiền trọ, rời khỏi thủ đô về tỉnh lẻ. Đám quan chức nhận nhầm Khơ-lét-xta-cốp là quan thanh tra, đưa anh ta rời khỏi quán trọ, tới thăm thú, tiệc tùng ở viện tế bần. Sau đó, họ đưa anh ta chuyển tới ở tại nhà thị trưởng, tránh không cho tiếp xúc với dân chúng. Vợ và con gái thị trường sốt sắng thể hiện mình trước nhân vật quan trong từ thủ đô tới. Khơ-lét-xta-cốp vẫn chưa thật hiểu vì sao đám quan chức thị trận lại cung phụng mình, song anh ta không hề băn khoăn, chỉ tận hưởng mọi sự thết đãi, “khoe mẽ” với vợ và con gái thị trưởng, được đà khoác lác như thể mình thực sự là một nhân vật vô cùng quan trọng từ thủ đô tới. Lớp kịch diễn ra tại phòng khách nhà thị trưởng.

• Tình huống trào phúng: Nhận nhầm quan thanh tra.

Hành động kịch:  Từ mâu thuẫn giữa danh vị xã hội của các nhân vật tới thực chất cuộc sống tệ hại, trống rỗng của họ; từ nỗi lo sợ bị lật tẩy dẫn họ đến sự lầm lẫn. Cách ứng xử, hành động của các nhân vật chuyển hóa dần từ chỗ ứng phó, che đậy thực chất sang trạng thái say dưa ảo vọng, để cuối cùng vỡ mộng trong nỗi lo sợ khi quan thanh tra thật xuất hiện.

III. PHÂN TÍCH NHÂN VẬT TRONG HÀI KỊCH

a. Nhân vật Khơ-lét-xta-cốp

- Là một tên thư kí quèn “đoảng vị, không được việc gì” tại văn phòng của một vụ Pê-téc-bua, ham bài bạc. 

=> Hoàn cảnh này khiến anh ta biết nhiều đào hát lắm, có biết bập bõm vài tên nhà báo, nhà văn dù lẫn lộn các tác phẩm thuộc các thể loại khác nhau với tên các tờ báo, tạp chí.

- Ảo tưởng về “cuộc sống thượng lưu”

=> Người đọc buồn cười trước lời bốc phét, khoác lác của nhân vật. Từ đó các nhân vật khác cũng hòa theo thành một chuỗi hài.

+ Thái độ sống: Khinh bỉ cuộc sống ở tỉnh lẻ, cuộc sống ở tầng lớp dưới của chính mình và cả “dân đen ngu dốt, tối tăm”; khinh bỉ thân phận thư kí quèn của chính mình, phải sống chui lủi, luôn bị truy đuổi, xiết nợ; khát khao trở nên bằng vai phải lứa với nhà văn danh tiếng, khát khao có cơ ngơi hoành tráng, có kẻ hầu người hạ, có nhiều người cầu cạnh; được tiệc tùng ăn chơi sang trọng, đánh bài đánh bạc công khai cùng những nhân vật tai to mặt lớn.

b. Tầng lớp quan chức

- Công khai hà hiếp dân chúng, nhận hối lộ, bê trễ công việc, dò xét, đe dọa lẫn nhau…; ăn chơi, trống rỗng “Đốt đuốc giữa ban ngày” cũng không thấy có việc gì trong thị trấn có thể coi là tử tế”;….

- Thái độ trước sự khoác lác của Khơ-lét-xta-cốp

- Vỡ mộng trong nỗi khiếp sợ bị báo ứng.

c. Nhân vật An-na An-đrê-ép-na và Ma-ri-a An-tô-nốp-na – vợ và con gái thị trưởng.

- An-na An-đrê-ép-na và Ma-ri-a An-tô-nốp-na đã không chỉ đóng vai trò những nhân vật phụ họa gây cười, mà còn trở thành nguồn cảm hứng cho Khơ-lét-xta-cốp khoe mẽ, khoác lác, các tình tiết kịch nảy sinh.

- Thái độ trước sự khoác lác của Khơ-lét-xta-cốp

+ Nhận lầm Khơ-lét-xta-cốp là nhân vật quyền thế, sang trọng, đong đưa cầu thân để làm sang.

+ Ngỡ ngàng vỡ mộng được kết thân với người quyền thế để làm sang, bước vào giới thượng lưu ở thủ đô.

IV. XUNG ĐỘT VÀ KẾT CẤU KỊCH 

a. Kết cấu hài kịch 

- Phần 1: Mở đầu: Thị trưởng thông báo về việc quan thanh tra có thể đã tới thị trấn và nỗi lo sợ của cả đám quan chức trước tin này (hồi I).

- Phần 2: Thắt nút: Đám quan chức nhận lầm Khơ-lét-xta-cốp là quan thanh tra (hồi II).

- Phần 3: Triển khai: Khơ-lét-xta-cốp hồn nhiên nhập vai quan thanh tra (hồi III). Thoạt đầu còn sượng sùng vay tiền đám quan chức, tiến tới đòi hỏi, quát nạt để ăn hối lộ công khai cả của người bị hiếp đáp, tận dụng cơ hội để tán tỉnh cả vợ lẫn con gái thị trưởng, câu fhoon với con gái thị trường, rồi cao chạy xa bay (hồi IV).

- Phần 4: Đỉnh điểm: Thị trưởng vênh cáo, ra oai với đám dưới quyền, say sưa trong ảo tưởng con gái mình sẽ kết hôn với “quan lớn” thanh tra (lớp I -VII, hồi V).

- Phần 5: Kết thúc: Chủ sự bưu vụ đọc trộm thư, phát hiện Khơ-lét-xta-cốp không phải là quan thanh tra, một viên hiến binh thình lình xuất hiện tuyên bố: quan thanh tra đích thực vừa mới đến thành phố, cả bọn đờ ra như hóa đá. (lớp VIII – lớp Câm, hồi V).

b. Xung đột kịch

Nét đặc sắc của kết cấu và xung đột trong hài kịch chính là tổ chức vở kịch xoay quanh thói khoác lác, ảo tưởng của Khơ-lét-xta-cốp (xuất hiện từ hồi II, biến mất ở cuối hồi IV). Nó trở thành điểm hội tụ tất cả những sự tệ hại của toàn bộ đám quan chức, trưởng giả trong thị trấn.

4. Thủ pháp trào phúng và ngôn từ

- Các thủ pháp trào phúng được sử dụng trong đoạn trích

+ Tạo tình huống hiểu lầm 

+ Phóng đại cử chỉ, điệu bộ, thói tật.

+ Tạo tương phản gây cười 

+ Ngôn từ tăng cường tính trào phúng.

 III. TỔNG KẾT

1. Nội dung

+ Phê phán thói khoác lác, ảo tưởng về của nhân vật Khơ-lét-xta-cốp. bên cạnh đó là phê phán xã hội Nga đầy rẫy sự thối nát với đại diện là tầng lớp quan lại.

2. Nghệ thuật

+ Sử dụng kết hợp thủ pháp trào phúng đặc sắc trong hài kịch, qua đó tạo nên tiếng cười đả kích sâu cay cho người đọc.

+ Sử dụng ngôn ngữ tăng cường để làm nổi bật tính trào phúng của vở kịch.