Đáp án Lịch sử 9 cánh diều Bài 16: Trật tự thế giới mới từ năm 1991 đến nay

BÀI 16. TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI TỪ NĂM 1991 ĐẾN NAY

MỞ ĐẦU

Đêm ngày 25-12-1991, M. Goóc-ba-chốp tuyên bố từ chức Tổng thống, Liên Xô tan rã, Trật tự hai cực l-an-ta sụp đổ. Tình trạng đối đầu căng thẳng trên thế giới được thay thế bằng những xu hướng mới.

Vậy từ năm 1991 đến nay, thế giới phát triển theo những xu hướng nào? Trật tự thế giới mới được hình thành ra sao?

Hướng dẫn chi tiết:

Trong giai đoạn từ năm 1991 đến nay, có một số xu hướng quan trọng trong phát triển thế giới:

- Hợp tác phát triển kinh tế: Các quốc gia đã thay đổi chiến lược và tập trung vào hợp tác phát triển kinh tế. Cạnh tranh quyền lực đã được thay thế bằng cạnh tranh về kinh tế, khoa học kỹ thuật. Điều này đánh dấu sự kết thúc của cuộc Chiến tranh Lạnh.

- Xây dựng quan hệ ổn định: Các quốc gia lớn đã điều chỉnh quan hệ với nhau theo hướng xây dựng quan hệ chiến lược ổn định và cân bằng, tránh xung đột. Mối quan hệ giữa các quốc gia như Tây Âu, Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Nga... tồn tại song song giữa hợp tác và cạnh tranh, giao lưu và kiềm chế, mâu thuẫn và đồng thuận.

- Toàn cầu hóa: Sự toàn cầu hóa và hội nhập đã diễn ra mạnh mẽ. Điều này được thể hiện qua sự phát triển nhanh chóng của thương mại quốc tế, sự xuất hiện của các công ty đa quốc gia, và sự hình thành các tổ chức liên kết kinh tế, thương mại, tài chính quốc tế và khu vực.

- Xung đột và bất ổn: Mặc dù có những nỗ lực hòa giải và hợp tác, vẫn có nhiều cuộc xung đột, xung đột nội chiến và bất ổn diễn ra trên thế giới. Ví dụ như bán đảo Balkan, khu vực Trung Đông, một số quốc gia châu Phi, xung đột giữa Nga và Ukraine. Cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu từ năm 2001 đến nay cũng tạo ra những tác động không ổn định toàn cầu.

- Trật tự thế giới mới đã hình thành sau sự sụp đổ của Liên Xô vào tháng 12 năm 1991 và trật tự hai cực I-an-ta. Sự biến đổi trong tình hình thế giới, đặc biệt là sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng khoa học kỹ thuật và xu hướng toàn cầu hóa, đã tác động mạnh mẽ đến sự hình thành của trật tự thế giới mới.

I. XU HƯỚNG CỦA THẾ GIỚI MỚI TỪ NĂM 1991 ĐẾN NAY

Câu hỏi: Nêu xu hướng của thế giới từ năm 1991 đến nay.

Hướng dẫn chi tiết:

- Hợp tác phát triển kinh tế: Từ những năm 1990 trở đi, các quốc gia đã thay đổi chiến lược và tập trung vào hợp tác phát triển kinh tế. Thay vì chạy đua vũ trang trong Chiến tranh Lạnh, cạnh tranh sức mạnh tổng thể, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế, khoa học và kỹ thuật.

- Xây dựng quan hệ ổn định: Các quốc gia lớn đã điều chỉnh quan hệ với nhau theo hướng xây dựng quan hệ chiến lược ổn định và cân bằng, tránh xung đột trực tiếp. Mối quan hệ giữa các quốc gia như Tây Âu, Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Nga... tồn tại song song giữa hợp tác và cạnh tranh, giao lưu và kiềm chế, mâu thuẫn và đồng thuận.

- Toàn cầu hóa: Sự phát triển nhanh chóng của toàn cầu hóa và hội nhập đã diễn ra. Điều này được thể hiện qua sự gia tăng của thương mại quốc tế, sự ra đời của các công ty đa quốc gia, và sự hình thành các tổ chức kinh tế, thương mại, tài chính quốc tế và khu vực.

- Xung đột và bất ổn: Mặc dù có sự điều chỉnh và nỗ lực hòa giải, vẫn có nhiều cuộc xung đột, xung đột nội chiến và bất ổn diễn ra trên thế giới. Ví dụ, xung đột ở bán đảo Balkan, khu vực Trung Đông, một số quốc gia châu Phi, xung đột giữa Nga và Ukraine. Cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu từ năm 2001 đến nay cũng đã tạo ra những tác động không ổn định toàn cầu.

II. SỰ HÌNH THÀNH TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI TỪ NĂM 1991 ĐẾN NAY

Câu hỏi: Nêu những nét chính về sự hình thành trật tự thế giới mới từ năm 1991 đến nay.

Hướng dẫn chi tiết:

Vào tháng 12 năm 1991, Liên Xô tan rã và trật tự hai cực I-an-ta sụp đổ. Sự biến động của tình hình thế giới trong giai đoạn này, đặc biệt là sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng khoa học-kỹ thuật và xu thế toàn cầu hoá, đã tác động mạnh mẽ đến sự hình thành trật tự thế giới mới.

Trong những năm cuối thế kỷ XX, Mỹ thể hiện tham vọng trở thành siêu cường duy nhất và xây dựng trật tự đơn cực, lãnh đạo thế giới một mình. Mỹ thúc đẩy chính sách "Từ ngăn chặn đến lãnh đạo toàn cầu", áp đặt "giá trị Mỹ" và "mô hình phát triển kiểu Mỹ" lên thế giới.

Tuy nhiên, đầu thế kỷ XXI, sự trỗi dậy của Trung Quốc và sự phụchồi của Nga đã làm thất bại tham vọng của Mỹ trong việc thiết lập trật tự đơn cực. Các quốc gia như Tây Âu, Nga, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ và nhiều quốc gia khác đã trở thành những đối thủ cạnh tranh của Mỹ, dẫn đến sự hình thành trật tự thế giới đa cực. Trong trật tự thế giới đa cực, không có siêu cường duy nhất mà có sự phân cấp và cạnh tranh về quyền lực và ảnh hưởng giữa các quốc gia lớn.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Vẽ sơ đồ tư duy về xu hướng phát triển và sự hình thành của trật tự thế giới từ năm 1991 đến nay.

Hướng dẫn chi tiết:

Câu 2: Phân tích tác động của các xu hướng phát triển của thế giới đối với Việt Nam.

Hướng dẫn chi tiết: