Đáp án Lịch sử 9 cánh diều Bài 6.:Việt Nam Từ Năm 1930 Đến Năm 1945

BÀI 6. VIỆT NAM TỪ NĂM 1930 ĐẾN NĂM 1945

MỞ ĐẦU

Cuối tháng 8-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh rời Tân Trào về ở tại nhà số 48 phố Hàng Ngang (Hà Nội). Tại đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khỏi thảo bản Tuyên ngôn Độc lập. Sau này, nhà số 48 phố Hàng Ngang trở thành một trong những di tích lịch sử của phong trào cách mạng Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945.

Vậy từ năm 1930 đến năm 1945, phong trào cách mạng Việt Nam diễn ra như thế nào? Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 xuất phát từ những nguyên nhân nào và có ý nghĩa gì? Đảng Cộng sản Đông Dương có vai trò gì trong Cách mạng tháng Tám?

Hướng dẫn chi tiết:

Một số điểm quan trọng về vai trò của Đảng:

Đường lối đúng đắn: Đảng Cộng sản Đông Dương đã đề ra đường lối cách mạng phù hợp với tình hình lịch sử và điều kiện của Việt Nam. Đường lối này tập trung vào việc giải phóng đất nước từ thực dân Pháp, xóa bỏ chế độ phong kiến, xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng, và phát triển kinh tế, văn hóa của quốc gia.

Lãnh đạo nhân dân: Đảng đã có vai trò lãnh đạo quan trọng trong việc tập hợp và tổ chức lực lượng của nhân dân Việt Nam. Đảng đã thành lập Mặt trận Việt Minh nhằm tạo sự đoàn kết và sự kết hợp giữa các giai cấp và tầng lớp trong xã hội Việt Nam để đối đầu với thực dân và phát triển phong trào cách mạng.

Đại diện cho lợi ích của công nhân và nhân dân lao động: Đảng Cộng sản Đông Dương đã đứng ra bảo vệ và đấu tranh cho quyền lợi của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Đảng đã đề cao vai trò của công nhân trong cách mạng và tập trung vào việc xây dựng một xã hội công bằng và bình đẳng cho mọi công dân.

Tổ chức lực lượng và giành thắng lợi: Đảng Cộng sản Đông Dương đã tổ chức và lãnh đạo quân đội Việt Minh, đóng vai trò quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Sự lãnh đạo của Đảng đã giúp đẩy mạnh phong trào cách mạng, góp phần vào thắng lợi của cuộc kháng chiến và đưa Việt Nam từ một nước thuộc địa trở thành một quốc gia độc lập.

I. PHONG TRÀO CÁCH MẠNG VIỆT NAM TỪ NĂM 1930 ĐẾN NĂM 1945

Câu hỏi: Mô tả những nét chủ yếu về hoàn cảnh, diễn biến, kết quả, ý nghĩa của phong trào cách mạng 1930-1931.

Hướng dẫn chi tiết:

Trong hoàn cảnh đại suy thoái kinh tế tác động nặng nề tới Việt Nam, cả kinh tế nông nghiệp và công nghiệp đều sa sút, và giá các mặt hàng xuất khẩu giảm mạnh. Thực dân Pháp đã tăng thuế, sa thải, giảm lương và tăng giờ làm đối với công nhân và viên chức, khiến cuộc sống của đại đa số người dân Việt Nam trở nên bần cùng và cực khổ. Mâu thuẫn giữa dân tộc Việt Nam và thực dân Pháp cùng như mâu thuẫn giữa nông dân và địa chủ phong kiến ngày càng trở nên sâu sắc.

Sau cuộc khởi nghĩa Yên Bái, thực dân Pháp đã gia tăng sự đàn áp đối với phong trào yêu nước. Vào năm 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập và đã kịp thời tập hợp và lãnh đạo nhân dân trong cuộc đấu tranh.

Các diễn biến trong thời gian đó bao gồm các cuộc đấu tranh của công nhân tại nhiều địa phương, ví dụ như bãi công của 3.000 công nhân đồn điền cao su Phú Riềng (Bình Phước) và 4.000 công nhân nhà máy dệt Nam Định vào tháng 2 năm 1930. Phong trào đấu tranh cũng lan rộng trên toàn quốc trong tháng 5 năm 1930, đặc biệt là đấu tranh của công nhân nhà máy điện Chợ Quán (Sài Gòn) và mỏ than Hòn Gai (Quảng Ninh). Vào tháng 9 năm 1930, phong trào tiếp tục phát triển và đạt đỉnh cao ở hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, với việc thành lập chính quyền cách mạng được gọi là "Xô viết".

Tuy nhiên, trước sự phát triển của phong trào cách mạng, thực dân Pháp đã triển khai quân đội và sử dụng máy bay để đàn áp dã man các cuộc đấu tranh của nhân dân. Từ cuối năm 1930 đến đầu năm 1931, phong trào cách mạng gặp nhiều tổn thất và bước vào giai đoạn thoái trào.

Phong trào này đã khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, thể hiện tinh thần yêu nước và khả năng cách mạng của nhân dân Việt Nam. Nó cũng đã tạo ra khối liên minh công nông và chuẩn bị cho sự thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945. Phong trào này để lại nhiều bài học quý báu cho giai đoạn cách mạng sau này.

Câu hỏi: Đọc thông tin tư liệu và quan sát các hình 6.4, 6.5, mô tả những nét chủ yếu về hoàn cảnh lịch sử, diễn biến, kết quả, ý nghĩa của phong trào dân chủ 1936-1939.

Hướng dẫn chi tiết:

Phong trào dân chủ 1936-1939 có ý nghĩa quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương và Mặt trận Dân chủ Thống nhất Đông Dương, phong trào này đã tập hợp và tổ chức nhân dân Việt Nam trong cuộc đấu tranh chống lại chính quyền thuộc địa Pháp và phát xít.

Phong trào dân chủ 1936-1939 đã góp phần buộc chính quyền Pháp thực hiện một số cải cách dân chủ, nhưng sau đó bị đàn áp mạnh mẽ do sự bùng nổ của Chiến tranh thế giới thứ hai. Mặc dù không đạt được mục tiêu tự do và độc lập, phong trào này đã thể hiện sự quyết tâm và ý chí của nhân dân Việt Nam trong cuộc đấu tranh cho quyền tự do, dân chủ và cải cách xã hội.

Phong trào này đã đóng góp quan trọng vào việc tập hợp và tổ chức lực lượng cách mạng. Nó củng cố lòng yêu nước và khối đoàn kết dân tộc, đồng thời giúp nhân dân hiểu rõ về chính trị và tình hình xã hội, từ đó nâng cao ý thức và sự tham gia của họ trong cuộc đấu tranh.

Phong trào dân chủ 1936-1939 còn để lại nhiều bài học quý báu cho cách mạng Việt Nam. Nó đã khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, sự quan trọng của việc xây dựng mặt trận thống nhất và tổ chức lãnh đạo đấu tranh công khai và hợp pháp. Những bài học này đã được áp dụng và phát triển trong các giai đoạn cách mạng sau này, đặc biệt là trong Cách mạng tháng Tám năm 1945.

II. CUỘC VẬN ĐỘNG TIẾN TỚI KHỞI NGHĨA GIÀNH CHÍNH QUYỀN.

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 6.6, nêu tình hình Việt Nam dưới ách thống trị của Pháp – Nhật.

Hướng dẫn chi tiết:

Trong giai đoạn này, Việt Nam trải qua những thách thức và khó khăn đáng kể trong các lĩnh vực chính trị, xã hội, kinh tế và văn hoá - tư tưởng:

- Chính trị: Vào năm 1940, Nhật Bản xâm chiếm Việt Nam và thiết lập chính quyền đồng minh với Pháp. Việt Nam trở thành một bộ phận của sự cai trị đôi của Pháp - Nhật, khiến nhân dân Việt Nam rơi vào tình trạng "một cổ hai tròng". Chính quyền này không đảm bảo quyền tự do và dân chủ cho người dân.

- Xã hội: Chính quyền Pháp - Nhật tăng cường việc bắt giữ lính và đàn áp nhân dân Việt Nam. Đồng thời, nạn đói đã xảy ra do việc tăng thuế và vơ vét tài nguyên của Pháp - Nhật nhằm phục vụ cho chiến tranh. Nạn đói này đã gây ra cái chết của hơn 2 triệu người.

- Kinh tế: Chính quyền Pháp - Nhật áp đặt các biện pháp tăng thuế và khai thác tài nguyên như lúa gạo và thóc để phục vụ cho chiến tranh, làm tăng sự khan hiếm lương thực và làm gia tăng giá cả.

- Văn hoá - tư tưởng: Chính quyền Pháp - Nhật cấm mọi hoạt động tuyên truyền về chủ nghĩa cộng sản và cấm in ấn, tàng trữ các tài liệu cách mạng. Ngoài ra, các toà soạn báo yêu nước và tiến bộ cũng bị đóng cửa.

Câu hỏi: Trình bày sự chuẩn bị của nhân dân Việt Nam tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền.

Hướng dẫn chi tiết:

- Từ cuối năm 1939, trước những thay đổi của tỉnh hình thế giới và trong nước, Đảng Cộng sản Đông Đương đã lãnh đạo nhân dân Việt Nam tích cực chuẩn bị mọi mặt để tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền.

- Chuyển hướng chiến lược của Đảng Cộng sản Đông Dương: chủ trương chuyển hướng chiến lược cách mạng của Đảng bắt đầu được đề ra trong Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 6 tháng 11-1939 tại Bà Điểm (Hóc Môn – Gia Định), được bổ sung trong Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 7 tháng 11-1940 tại Đình Bảng (Từ Sơn Bắc Ninh), hoàn chỉnh trong Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 8 tháng 5-1941 tại Pác Bó (Cao Bằng)

- Sự ra đời của Mặt trận Việt Minh: tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 8 (5-1941), Đảng Cộng sản Đông Dương quyết định thành lập Việt Nam Độc lập Đồng minh (gọi tắt là Mặt trận Việt Minh). Sau khi ra đời, Mặt trận Việt Minh công bố Tuyên ngôn, Chương trình và Điều lệ, xác định rõ mục đích là tập hợp, đoàn kết toàn thể nhân dân Việt Nam cùng nhau đánh đuổi Nhật – Pháp, giành độc lập dân tộc. Chương trình cứu nước của Mặt trận Việt Minh được đông đảo các tầng lớp nhân dân Việt Nam hưởng ứng.

- Cao trào kháng Nhật cứu nước: Đêm 9-3-1945, quân Nhật bất ngờ tấn công quân Pháp và độc chiếm cai trị Đông Dương. Ngày 12-3-1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương ra Chỉ thị “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta. Chỉ thị xác định kẻ thù chính của nhân dân Đông Dương là quân Nhật và phát động cao trảo kháng Nhật cứu nước làm tiền đề cho tổng khởi nghĩa.

Câu hỏi: Trình bày diễn biến chính của Cách mạng tháng Tám năm 1945 và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

Hướng dẫn chi tiết:

- Tháng 8-1945, Nhật Bản tuyên bố đầu hàng quân Đồng minh không điều kiện. Quân Nhật ở Đông Dương hoang mang rệu rã. Đảng Cộng sản Đông Dương và Mặt trận Việt Minh đã kịp thời lãnh đạo nhân dân Việt Nam tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên cả nước.

- Ngày 13-8-1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh quyết định thành lập Uỷ ban Khởi nghĩa toàn quốc. Cùng ngày, Uỷ ban Khởi nghĩa toàn quốc ban bố Quân lệnh số 1, phát lệnh tổng khởi nghĩa trong cả nước.

- Từ ngày 14 đến ngày 15-8-1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp và xác định thời cơ, thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân tổng khởi nghĩa. Từ ngày 16 đến ngày 17-8-1945, Đại hội Quốc dân họp và tán thành chủ trương tổng khởi nghĩa của Đảng, cử ra Uỷ ban dân tộc giải phóng do Hồ Chí Minh làm chủ tịch.

- Diễn biến các cuộc khởi nghĩa:

+ 14-8-1945: Khởi nghĩa nổ ra tại nhiều xã, huyện ở Quảng Ngãi, Thanh Hoá,...

+ 16-8-1945: Võ Nguyên Giáp chỉ huy lực lượng vũ trang tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên.

+ 18-8-1945: Bốn tỉnh: Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh và Quảng Nam giành được chính quyền ở tỉnh lị sớm nhất cả nước.

+ 19-8-1945: Khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội.

+ 23-8-1945: Khởi nghĩa thắng lợi ở Huế.

+ 25-8-1945: Khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn

+ 28-8-1945: Đồng Nai Thượng và Hà Tiên là hai tỉnh cuối cùng giành được chính quyền.

- Ngày 30-8-1945, tại Huế, vua Bảo Đại đọc chiếu thoái vị, đánh dấu sự sụp đổ của chế độ quân chủ. Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đọc Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố với toàn thể nhân dân Việt Nam và thế giới về sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

Câu hỏi:

– Nêu nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

– Đánh giá vai trò của Đảng Cộng sản Đông Dương trong Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Hướng dẫn chi tiết:

Đánh giá vai trò của Đảng Cộng sản Đông Dương trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 là rất quan trọng và tích cực. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Cách mạng tháng Tám đã đạt được thắng lợi và có những đóng góp quan trọng như sau:

- Đường lối đúng đắn: Đảng Cộng sản Đông Dương, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã đề ra đường lối cách mạng đúng đắn và phù hợp với tình hình lịch sử của Việt Nam. Đường lối này tập trung vào việc chống lại thực dân Pháp và quân phiệt Nhật, giành độc lập và tự do cho dân tộc Việt Nam.

- Lãnh đạo nhân dân: Đảng đã lãnh đạo và tập hợp lực lượng rộng lớn của nhân dân Việt Nam. Đảng đã tổ chức và lãnh đạo Mặt trận Việt Minh, nơi tập hợp các tầng lớp và giai cấp trong xã hội Việt Nam, từ công nhân, nông dân đến công chức, trí thức và giới trẻ. Sự đoàn kết và lãnh đạo của Đảng đã góp phần quan trọng vào thành công của Cách mạng tháng Tám.

- Phát triển lực lượng cách mạng: Đảng đã phát triển mạnh lực lượng cách mạng trong quá trình chuẩn bị và tiến hành Cách mạng tháng Tám. Đặc biệt, Đảng đã thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam và lực lượng Tổ quốc an ninh, tạo nền tảng vững chắc cho việc giành độc lập và tự do của dân tộc.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Lập bảng tóm tắt những sự kiện chính của phong trào cách mạng Việt Nam trong giai đoạn 1930 – 1945 theo mẫu sau vào vở ghi.

Hướng dẫn chi tiết:

Câu 2: Sưu tầm tư liệu về tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám năm 1945. Giới thiệu tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

Hướng dẫn chi tiết:

- "Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam" (Tập 1).

- "Cách mạng tháng Tám năm 1945" của Giáo sư Giáp Văn Cương.

- "Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945" của Viện Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam.

- Tuyên ngôn độc lập.