Đáp án Lịch sử 9 cánh diều Bài 4: Chiến Tranh Thế Giới Thứ Hai (1939 – 1945)

BÀI 4. CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI

(1939 – 1945)

MỞ ĐẦU

Hình bên là tranh biếm hoạ có tên “Vương quốc người tí hon mới", miêu tả Hít-le người khổng lồ đang nằm trên bãi cỏ với nhiều nhà lãnh đạo hàng đầu của các nước châu Âu là những người tí hon nhượng bộ phát xít Đức. Bức tranh được vẽ năm 1938, chỉ một năm trước khi Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ.

Vậy nguyên nhân nào dẫn đến sự bùng nổ của Chiến tranh thế giới thứ hai? Cuộc chiến tranh này diễn ra như thế nào và để lại những hậu quả gì đối với lịch sử nhân loại? Liên Xô và các nước khác trong phe Đồng minh có vai trò gì trong chiến thắng chủ nghĩa phát xít?

Hướng dẫn chi tiết:

Chiến tranh thế giới thứ hai nổ ra do một số nguyên nhân chính. Mâu thuẫn giữa các quốc gia để quốc về thị trường và thuộc địa, cùng với sự đối lập trong Trật tự Véc-xai - Oa-sinh-tơn, đã tạo ra một môi trường căng thẳng. Cuộc Đại suy thoái kinh tế từ năm 1929 đến 1933 cũng góp phần làm gia tăng căng thẳng và không ổn định trong thế giới.

Sự hình thành chủ nghĩa phát xít thẳng thể ở Đức và chủ nghĩa quân phiệt phục hồi ở Nhật Bản là những yếu tố quan trọng khác dẫn đến bùng nổ chiến tranh. Đức tấn công Ba Lan vào ngày 1 tháng 9 năm 1939 đã làm bùng nổ Chiến tranh thế giới thứ hai, lan rộng trên toàn thế giới.

Ngày 1 tháng 1 năm 1942, khối Đồng minh chống phát xít chính thức được thành lập, với sự tham gia của 26 quốc gia, với Liên Xô, Mỹ và Anh đứng đầu. Quân đội Liên Xô đã mở chiến dịch phản công Xta-lin-grát vào tháng 11 năm 1942 và giành chiến thắng vào tháng 2 năm 1943, tạo ra một bước ngoặt trong chiến tranh và chuyển quân Đồng minh từ giai đoạn phòng ngự sang giai đoạn phản công.

Chiến dịch Béc-lin của Hồng quân Liên Xô từ ngày 16 tháng 4 đến ngày 9 tháng 5 năm 1945 đã đánh bại Đức và buộc họ đầu hàng không điều kiện. Ngày 6 và 9 tháng 8 năm 1945, Mỹ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki của Nhật Bản. Sau đó, vào ngày 15 tháng 8 năm 1945, Nhật Bản đầu hàng không điều kiện, kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai.

Chiến tranh thế giới thứ hai đã để lại hậu quả nghiêm trọng. Hơn 1,7 tỷ người từ hơn 70 quốc gia đã bị cuốn vào cuộc chiến, với khoảng 60 triệu người thiệt mạng và 90 triệu người bị tàn phế. Hàng nghìn thành phố, làng mạc và cơ sở kinh tế trên toàn thế giới đã bị phá huỷ. Thiệt hại về vật chất là một trong những tổn thất lớn nhất trong lịch sử nhân loại.

Liên Xô, Mỹ và Anh đã đóng vai trò trụ cột và quyết định trong phong trào Đồng minh chống chủ nghĩa phát xít. Liên Xô đóng vai trò lãnh đạo và có đóng góp quan trọng nhất trong việc đánh bại phe phát xít. Ngoài ra, các lực lượng yêu chuộng hòa bình và các mặt trận đoàn kết chống phát xít trên toàn thế giới cũng đã đóng góp vào việc tiêu diệt một phần quân đội của phe phát xít.

I. NGUYÊN NHÂN BÙNG NỔ

Câu hỏi: Trình bày nguyên nhân dẫn đến sự bùng nổ của Chiến tranh thế giới thứ hai.

Hướng dẫn chi tiết:

Chiến tranh thế giới thứ hai nổ ra do một số nguyên nhân chính. Mâu thuẫn giữa các quốc gia để quốc về thị trường và thuộc địa, cùng với sự đối lập trong Trật tự Véc-xai - Oa-sinh-tơn, đã tạo ra một môi trường căng thẳng. Cuộc Đại suy thoái kinh tế từ năm 1929 đến 1933 cũng góp phần làm gia tăng căng thẳng và không ổn định trong thế giới.

Sự hình thành chủ nghĩa phát xít thẳng thể ở Đức và chủ nghĩa quân phiệt phục hồi ở Nhật Bản là những yếu tố quan trọng khác dẫn đến bùng nổ chiến tranh. Đức tấn công Ba Lan vào ngày 1 tháng 9 năm 1939 đã làm bùng nổ Chiến tranh thế giới thứ hai, lan rộng trên toàn thế giới.

II. DIỄN BIẾN CHÍNH

Câu hỏi: Trình bày diễn biến chính của chiến tranh thế giới thứ hai.

Giải chi tiết:

Giai đoạn 1: Chiến tranh bùng nổ và lan rộng ra toàn thế giới (1939 – 1941)

-  Ngày 1-9-1939, Đức tấn công Ba Lan, châm ngòi cho sự bùng nổ của Chiến tranh thế giới thứ hai.

+ Ở mặt trận Tây Âu, bằng chiến thuật chớp nhoáng, Đức tổ chức tổng tiến công, chiếm được hầu hết các nước châu Âu, ngoại trừ Anh và một vài nước trung lập. Tháng 6-1941, Đức tấn công và tiến sâu vào lãnh thổ Liên Xô.

+ Ở mặt trận Bắc Phi, tháng 9-1940, I-ta-li-a tấn công quân Anh ở Ai Cập.

+ Ở mặt trận châu Á – Thái Bình Dương, Nhật Bản tiếp tục xâm lược Trung Quốc, kéo quân vào Đông Dương (9-1940) và các nước Đông Nam Á khác. Ngày 7-12-1941, quân Nhật bất ngờ tấn công căn cứ quân sự của Mỹ tại Trân Châu Cảng trên biển Thái Bình Dương. Chiến tranh lan rộng ra toàn thế giới.

- Ngày 1-1-1942, khối Đồng minh chống phát xít chính thức được thành lập với sự tham gia của 26 nước, đứng đầu là Liên Xô, Mỹ và Anh.

Giai đoạn 2: Quân Đồng minh phản công, chiến tranh kết thúc (1942–1945)

- Tháng 11-1942, quân đội Liên Xô mở chiến dịch phản công Xta-lin-grát và giành thắng lợi (2-1943), tạo ra bước ngoặt, làm xoay chuyển cục diện chiến tranh, quân Đồng minh chuyển từ giai đoạn phòng ngự sang phản công

+ Ở châu Âu, tháng 9-1943, phát xit I-ta-li-a đầu hàng. Ngày 6-6-1944, quân Đồng minh mở mặt trận thứ hai ở Tây Âu, đổ bộ vào Noóc-măng-đi, giải phóng nước Pháp. Ở mặt trận phía đông, cuối năm 1944, quân đội Liên Xô đẩy lùi quân Đức ra khỏi lãnh thổ, tiến quân giải phóng các nước Đông Âu, rồi tiến vào Đức.

Từ ngày 16-4 đến ngày 9-5-1945, Hồng quân Liên Xô tiến hành chiến dịch Béc-lin, đánh bại và buộc Đức đầu hàng không điều kiện.

+ Ở mặt trận châu Á - Thái Bình Dương, ngày 8-8-1945, Liên Xô tiến đánh hơn 1 triệu quân Nhật tại vùng Đông Bắc Trung Quốc.

 Ngày 6 và 9-8-1945, Mỹ ném bom nguyên tử xuống Hi-rô-si-ma và Na-ga-xa-ki của Nhật Bản. Ngày 15-8-1945, Nhật Bản đầu hàng không điều kiện, Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc

III. HẬU QUẢ

Câu hỏi: Phân tích hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ hai đối với lịch sử nhân loại.

Hướng dẫn chi tiết:

- Hơn 1,7 tỉ người của hơn 70 quốc gia bị lôi kéo vào cuộc chiến, trong đó có khoảng 60 triệu người chết, 90 triệu người bị tàn phế. Riêng Liên Xô có hơn 27 triệu người chết.

- Hàng nghìn thành phố, làng mạc, cơ sở kinh tế trên thế giới bị phá huỷ. Thiệt hại về vật chất bằng tất cả các cuộc chiến tranh của 1000 năm trước cộng lại

IV. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI, Ý NGHĨA LỊCH SỬ, VAI TRÒ CỦA LIÊN XÔ VÀ CÁC NƯỚC THUỘC PHE ĐỒNG MINH TRONG CHIẾN THẮNG CHỦ NGHĨA PHÁT XÍT

Câu hỏi: Nêu nguyên nhân thẳng lại, ý nghĩa lịch sử, vai trò của Liên Xô và các nước khác thuộc phe Đồng minh trong chiến thắng chủ nghĩa phát xít

Hướng dẫn chi tiết:

- Nguyên nhân thắng lợi:

+ Chủ nghĩa phát xít bị đánh bại là nhờ có sự đoàn kết trong phe Đồng minh, đặc biệt là sự phối hợp chiến đấu của quân đội Liên Xô, Mỹ và Anh.

+ Chiến thắng này còn có sự đóng góp của nhân dân các nước bị quân phát xít chiếm đóng.

- Ý nghĩa lịch sử:

+ Đây cũng là thắng lợi của tỉnh chính nghĩa, chống lại cuộc chiến tranh phi nghĩa do Đức, I-ta-li-a, Nhật Bản phát động.

+ Chiến thắng chống chủ nghĩa phát xít của Liên Xô và các nước khác trong phe Đồng minh giúp nhân loại tránh khỏi thảm hoạ bị diệt vong bởi chủ nghĩa phát xít, tạo ra thời cơ cho các nước thuộc địa và phụ thuộc đứng lên đấu tranh giành độc lập dân tộc, tiêu biểu là In-đô-nê-xi-a, Việt Nam, Lào,.... đồng thời thúc đẩy sự phát triển của chủ nghĩa xã hội, tạo điều kiện cho sự hình thành của hệ thống xã hội chủ nghĩa do Liên Xô đứng đầu.

- Vai trò của Liên Xô và các nước khác thuộc phe Đồng minh:

+ Liên Xô, Mỹ, Anh giữ vai trò trụ cột, quyết định đối với chiến thắng chống chủ nghĩa phát xít, trong đó Liên Xô là nước đi đầu.

+ Bên cạnh đó, các lực lượng yêu chuộng hoà bình, các mặt trận đoàn kết chống phát xít trên thế giới cũng góp phần vào tiêu diệt một bộ phận quân đội của phe phát xít.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Lập bảng tóm tắt về nguyên nhân bùng nổ, diễn biến và hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ hai vào vở ghi.

Hướng dẫn chi tiết:

Câu 2: Sưu tầm tư liệu (bài viết, phim, tranh ảnh, câu chuyện nhân chứng,...) về một trong những chiến thắng tiêu biểu của phe Đồng minh trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Giới thiệu tư liệu đó với thầy cô và bạn học

Hướng dẫn chi tiết:

Tư liệu về chiến thắng Xtalingrat của Hồng quân Liên Xô

Mùa Hè năm 1942, tranh thủ thời cơ chưa phải đối phó với mặt trận phía tây, phát xít Đức mở cuộc tiến công lớn ở cánh phía nam mặt trận Xô - Đức hòng nhanh chóng đánh chiếm vùng dầu lửa Capcadơ và các dải đất phì nhiêu của sông Đông, Cuban và Hạ Vonga.

Ngày 17-7-1942, chiến dịch phòng ngự bắt đầu. Quân đội phát xít cố gắng tiến công thọc hậu từ hai bên sườn bao vây quân đội Liên Xô ở Calaxơ, rồi từ đó tiếp tục tiến công vào Xtalingrat. Các tập đoàn quân 62 và 64 Hồng quân đã phòng ngự rất ngoan cường và cùng các tập đoàn quân T4 và 4 liên tục phản kích, làm phá sản ý định ban đầu của địch.