Qua VB kết nối về chủ đề, củng cố và mở rộng hiểu biết về thể thơ song thất lục bát, đặc biệt là nhận biết được thế mạnh của thể thơ này trong việc miêu tả những cảm xúc, khát vọng của con người.

2. Năng lực

Năng lực chung

Năng lực giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.
Năng lực tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

Qua VB kết nối về chủ đề, củng cố và mở rộng hiểu biết về thể thơ song thất lục bát, đặc biệt là nhận biết được thế mạnh của thể thơ này trong việc miêu tả những cảm xúc, khát vọng của con người.

3. Phẩm chất

Yêu thương, đồng cảm với con người và trân trọng vẻ đẹp của cuộc sống.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

Giáo án;
SGK, SGV Ngữ văn 9;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

2. Đối với học sinh

SGK, SBT Ngữ văn 9.
Sách tham khảo, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học…
Bảng giao nhiệm vụ học tập đã chuẩn bị ở nhà.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, huy động tri thức nền, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập tạo tâm thế tích cực cho HS khi vào bài học.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS chia lớp thành 8 nhóm, tham gia trò chơi Rung chuông vàng.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS chia lớp thành 8 nhóm (4 – 5 HS/nhóm), tham gia trò chơi Rung chuông vàng.

- Luật chơi: Mỗi nhóm sẽ bốc thăm để nhận số thứ tự, các nhóm sẽ nhận bảng và bút dạ để viết câu trả lời. Sau 10 giây, các nhóm sẽ cùng giơ bảng chứa câu trả lời, trả lời đúng sẽ nhận điểm và đi tiếp, trả lời sai thì cả nhóm sẽ bị loại (câu 7 có 40 giây để ghi đáp án).

- Lưu ý: HS không được sử dụng SGK hoặc vở ghi.

- Câu hỏi:

Câu 1 (1 điểm): Thơ song thất lục bát có nguồn gốc từ đâu?

Câu 2 (1 điểm): Số câu trong mỗi khổ của thơ song thất lục bát được quy định như thế nào?

Câu 3 (1 điểm): Thơ song thất lục bát có hiện tượng gì tương tự như thể lục bát?

Câu 4 (1 điểm): Thơ song thất lục bát sử dụng vần gì?

Câu 5 (2 điểm): Vần chân chân của thơ song thất lục bát gieo ở vị trí nào?

Câu 6 (1 điểm): Câu 7 tiếng của thơ song thất lục bát ngắt nhịp như thế nào?

Câu 7 (3 điểm): Chỉ ra lỗi sai trong bảng thanh điệu của thơ song thất lục bát và sửa lại cho đúng:

Vị trí tiếng	1	2	3	4	5	6	7	8
Câu thất 1	-	-	-	-	T	-	B
Câu thất 2	-	-	B	-	T	-	B
Câu lục	-	T	-	B	-	B
Câu bát	-	T	-	B	-	B	-	T

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS huy động tri thức nền, trải nghiệm cá nhân thực hiện yêu cầu được giao.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá.

- Gợi mở:

Câu 1 (1 điểm): Nguồn gốc dân tộc.

Câu 2 (1 điểm): Số câu trong mỗi khổ không cố định.

Câu 3 (1 điểm): Biến thể.

Câu 4 (1 điểm): Vần lưng (yêu vận) và vần chân (cước vận).

Câu 5 (2 điểm): Vần chân được gieo ở tiếng cuối của tất cả các câu thơ.

Câu 6 (1 điểm): Câu 7 tiếng của thơ song thất lục bát ngắt nhịp lẻ trước chẵn sau (3/2/2 hay 3/4)

Câu 7 (3 điểm):

Vị trí tiếng	1	2	3	4	5	6	7	8
Câu thất 1	-	-	-	-	T	-	B
Câu thất 2	-	-	B	-	T	-	B
Câu lục	-	T	-	B	-	B
Câu bát	-	T	-	B	-	B	-	T

Sửa:

Vị trí tiếng	1	2	3	4	5	6	7	8
Câu thất 1	-	-	-	-	B	-	T
Câu thất 2	-	-	B	-	T	-	B
Câu lục	-	B	-	T	-	B
Câu bát	-	B	-	T	-	B	-	B

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Trong bài học hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu kiến thức về những nét hay và đặc sắc của thể thơ song thất lục bát qua văn bản Một thể thơ độc đáo của người Việt nhé!

B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung về văn bản

a. Mục tiêu: Đọc văn bản và thực hiện một số kĩ thuật đọc.

b. Nội dung: HS sử dụng SGK, quan sát, chắt lọc kiến thức trả lời những câu hỏi liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân thực hiện yêu cầu dưới đây:

+ GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc trực tiếp văn bản, kĩ năng suy luận khi đọc văn bản thuyết minh.

+ Xác định bố cục và nội dung từng phần của văn bản.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Tìm hiểu chung về văn bản

- Bố cục:

+ Phần 1 (chỉ gồm 1 câu): nêu ý khái quát của toàn VB.

+ Phần 2 (từ Những tác phẩm đầu tiên đến trước sau không lâu): cung cấp thông tin về thời điểm ra đời của thể thơ song thất lục bát và khẳng định thể thơ này do người Việt sáng tạo nên.

+ Phần 3 (từ Thể thơ song thất lục bát và thể thơ lục bát tương đồng đến trên đầu chứng cho): nêu nét đặc sắc về hình thức khiến thơ song thất lục bát giàu nhạc tính, có khả năng truyển tải cảm xúc mạnh mẽ.

+ Phần 4 (từ Ngoài ngâm khúc đến tôi bác cùng nhau): thông tin về các thể loại có sử dụng thể thơ song thất lục bát.

+ Phần cuối cùng (còn lại): khẳng định thể thơ này được các thế hệ nhà thơ từ xưa tới nay sử dụng trong sáng tác văn chương.

Hoạt động 2: Khám phá văn bản

a. Mục tiêu: Mở rộng hiểu biết về thể thơ song thất lục bát, đặc biệt là nhận biết được thế mạnh của thể thơ này trong việc miêu tả những cảm xúc, khát vọng của con người.

b. Nội dung: Sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Một thể thơ độc đáo của người Việt.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và kiến thức HS tiếp thu được liên quan đến văn bản Một thể thơ độc đáo của người Việt và chuẩn kiến thức GV.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu đặc điểm của thể thơ song thất lục bát

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS chia lớp thành 8 nhóm (4 – 5 HS/ nhóm), thực hiện nhiệm vụ:

+ Nhiệm vụ 1: Theo thông tin trong văn bản, thể thơ song thất lục bát ra đời khi nào? Đặc điểm hình thức nào giúp thơ song thất lục bát giàu nhạc tính?

+ Nhiệm vụ 2: Văn bản để cập những điểm tương đồng và khác biệt nào giữa thể thơ song thất lục bát và thể thơ lục bát?

+ Nhiệm vụ 3: Theo văn bản, vì sao thể thơ song thất lục bát vẫn được sử dụng để sáng tác trong thời kì hiện đại?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân: Tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản “Một thể thơ độc đáo của người Việt”.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

II. Khám phá văn bản

1. Đặc điểm của thể thơ song thất lục bát

a. Thời điểm ra đời của thể thơ song thất lục bát

- Là một sáng tạo văn học độc đáo của người Việt Nam trong thời gian khoảng thế kỉ XV – XVI, xuất hiện trước sau không lâu.

- Căn cứ: Những tác phẩm đầu tiên sáng tác bằng thể song thất lục bát là Chỉ Nam ngọc âm giải nghĩa (chưa rõ tác giả, có thể được sáng tác trong thế kỉ XV) và Đại nghĩ bát giáp thưởng đào giải văn (Bài văn làm hộ tám giáp thưởng cho cô đào được giải, do Lê Đức Mao sáng tác trước khi đỗ tiến sĩ năm 1505).

b. Nhạc tính

Về cơ bản, những nét đặc sắc về hình thức của thơ song thất lục bát như thanh điệu, vẫn, sự đa dạng về số chữ trong một câu thơ, nhịp điệu,... giúp thơ song thất lục bát giàu nhạc tính.

c. Điểm tương đồng và khác biệt giữa thể thơ song thất lục bát và thể thơ lục bát

- Điểm tương đồng: quy luật dùng thanh điệu và cách gieo vần ở cặp câu lục bát.

- Điểm khác biệt:

+ Thơ lục bát: cứ 28 tiếng sẽ chỉ có sáu tiếng gieo vần, không có cặp câu song thất.

+ Thơ song thất lục bát: có thêm cặp câu song thất đan xen với cặp câu lục bát, chú trọng quy chuẩn thanh điệu của các tiếng ở vị trí lẻ trong câu thơ. Về vần, mỗi câu thất đều có cả vần chân và vần lưng, cứ 28 tiếng sẽ có bảy tiếng gieo vần.

d. Ảnh hưởng của thơ song thất lục bát

- Lí do: thơ song thất lục bát vẫn được sáng tác trong thời kì hiện đại như: vẻ đẹp, sức truyền cảm đặc biệt, mang hơi thở của thời đại mới, truyền tải những tâm trạng, xúc cảm mới mẻ, đem lại ấn tượng về những tình cảm thân thương, có thể gửi gắm vào trong đó tâm hồn sâu lắng...

2. Tổng kết

a. Nội dung

Văn bản đã cung cấp thông tin và tri thức mở rộng cho người đọc về tính sáng tạo và sự độc đáo của thể thơ song thất lục bát trong nền văn học Việt Nam.

b. Nghệ thuật

- Thể loại: văn bản thuyết minh.

- Ngôn ngữ giàu hình ảnh.

- Hệ thống thông tin được triển khai phong phú, bao gồm tri thức về văn học và văn hóa, lịch sử,…

----------------Còn tiếp -----------------

Trên chỉ là 1 phần của giáo án. Giáo án khi tải về có đầy đủ nội dung của bài. Đủ nội dung của học kì I + học kì II