BÀI 9: NHỮNG CHÂN TRỜI KÍ ỨC (TRUYỆN VÀ TRUYỆN KÍ)

VĂN BẢN 1: NGÔI NHÀ TRANH CỦA CỤ PHAN BỘI CHÂU Ở BẾN NGỰ

(11 CÂU)

1. NHẬN BIẾT (04 CÂU)

Câu 1: em hãy nêu một số nét về tác giả của Nguyễn Vỹ?

Trả lời:

Nguyễn Vỹ (1912 – 1917) quê ở làng Tân Hội (sau đổi là Tân Phong rồi Phổ Phong), thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. Nguyễn Vỹ vừa làm báo vừa sáng tác văn học. Về thơ, ông có tập Hoang vu (1962), trong đó có những bài thơ tưng gây tiếng vang thời Thơ mới như Gởi Trương Tửu và Sương rơi. Về văn xuôi, ông đã in một số tiểu thuyết, truyện danh nhân thế giới, truyện viết cho thiếu nhi và một số tập nghiên cứu phê bình văn học. Tuấn – chàng trai nước Việt (tập một và tập hai) là một trong những tác phẩm nổi tiếng của ông.

Câu 2: Tóm tắt nội dung văn bản Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở bến ngự.

Trả lời:

  Phan Bội Châu là một nhà cách mạng lỗi lạc được bao nhiêu người Việt Nam ngưỡng mộ. Cả cuộc đời của ông sống vì nước vì dân, minh bạch và tao nhã. Chính vì thế, một người thanh niên như Tuấn rất muốn được đến thăm nhà cụ Phan và có thể gặp được cụ. Khi cậu đến gặp cụ Phan thì thấy cụ đang bán gạo cho các bà các cô trong xóm. Được tận mắt thấy cụ Phan, tâm trạng của Tuấn vừa hồi hộp vừa vui mừng. Cụ Phan hiện lên với dáng vẻ nho nhã và giản dị với cây gậy ba toong và bộ quần áo màu trắng. Cụ ung dung bước đến và trò chuyện cùng với Tuấn và Quỳnh, hỏi han hai cậu về nơi học. Sau đó thì chỉ dạy cho hai cậu về tinh thần yêu nước của dân tộc ta và cho xem những cuốn sách do chính cụ soạn. Khi nói xong cụ lại đi bán gạo cho người khác, thì Tuấn mới có dịp ngắm căn nhà mà cụ Phan ở. Căn nhà cụ Phan ở là một căn nhà ở xóm Bến Ngự, do những người dân yêu quý cụ đóng góp để xây tặng. Đó là một căn nhà tranh đơn sơ, có ba gian và xung quanh có rất nhiều cây. Bên trong có phòng tắm và phòng đọc sách của cụ và được treo rất nhiều tranh. Không khí xung quanh căn nhà rất yên tĩnh và thoáng đãng, thi thoảng mới nghe thấy tiếng bước chân qua lại. Căn nhà đơn sơ, giản dị nhưng Tuấn lại nhìn thấy rất nhiều sự đầm ấm thân thuộc như chính con người cụ Phan vậy. Hàng ngày cụ Phan sống trong căn nhà đơn sơ của mình, không vương khói bụi nhân gian. Sống cuộc sống tự do tự tại, rồi lại đi giao du kết bạn với những người thanh niên yêu nước ở khắp mọi miền tổ quốc. Chính lối sống cởi mở, tự tại mà uyên bác đó khiến cho rất nhiều thế hệ thanh niên Việt Nam ngưỡng mộ và noi theo gương của cụ. Họ trân trọng những cuốn sách cụ để lại, học tập theo những gì mà cụ chỉ bảo.

Câu 3: Nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà của cụ được miêu tả qua ngôi kể nào và điểm nhìn của ai? Ngôi kể và điểm nhìn ấy có ưu thế gì so với việc sử dụng các ngôi kể, điểm nhìn khác?

Trả lời: 

- Nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà của cụ được miêu tả qua ngôi kể thứ ba và điểm nhìn của tác giả.

- Việc sử dụng ngôi kể thứ ba và điểm nhìn của tác giả mang đến ưu điểm là giúp độc giả có cái nhìn tổng quan và khách quan hơn về nhân vật và không gian sống của ông. Nó cũng mang đến cho tác giả sự tự do trong việc diễn tả chi tiết và cảm nhận về nhân vật và không gian, đồng thời giúp xây dựng được tình tiết và nội dung cho tác phẩm.

Câu 4: Trong văn bản Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự, tìm những chi tiết miêu tả ngôi nhà của cụ Phan Bội Châu và tâm trạng của hai chàng học sinh Tuấn, Quỳnh lúc mới bước vào ngôi nhà?

Trả lời:

- Các chi tiết miêu tả ngôi nhà cụ Phan Bội Châu:

+ Chiếc cổng dựng ngay ở giữa một hàng rào cây; và luôn luôn mở rộng

+ Nhà có ba gian rộng rãi, để trống.

+ Cảnh nhà thanh vắng, không một tiếng động.

- Các chi tiết miêu tả tâm trạng của hai chàng học sinh Tuấn, Quỳnh lúc mới bước vào ngôi nhà:

+ Không do dự, Quỳnh và Tuấn bước vào, đi rón rén, giữ lễ phép, qua một sân hẹp rồi bước lên thềm nhà tô xi măng.

+ Tuấn hồi hộp tưởng sắp sửa được trông thấy cụ Phan.

+ Tuấn và Quỳnh đứng yên trên thềm, đợi xen có ai ra thì xin yết kiến cụ.

2. THÔNG HIỂU (03 CÂU)

Câu 1: Trong bài Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự,  Vì sao Tuấn “hoàn toàn thỏa mãn” trong ngày đầu tiên đến Huế?

Trả lời:

Tuấn "hoàn toàn thỏa mãn" trong ngày đầu tiên đến Huế bởi vì:

- Được chiêm ngưỡng dung nhan của cụ

- Được vinh dự hầu chuyện trên ba tiếng đồng hồ với cụ

- Được cụ hỏi han, khuyên bảo

=> Cụ là tấm gương, là đấng chí tôn mà Tuấn vô cùng ngưỡng mộ và kính trọng. Vì vậy gặp được cụ, được nói chuyện và được cụ hỏi han khuyên bảo là niềm vui, niềm vinh dự nhất của Tuấn.

Câu 2: Em hãy nêu tác dụng của việc kết hợp giữa phi hư cấu với hư cấu trong bài Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự?

Trả lời:

Sự kết hợp giữa phi hư cấu và hư cấu trong văn bản có thể mang lại nhiều tác dụng đáng kể như:

- Kết hợp các yếu tố phi hư cấu như các số liệu thống kê, thông tin chính thức cùng các yếu tố hư cấu như câu chuyện, hoàn cảnh, nội dung sẽ tăng tính thuyết phục của văn bản.

- Một văn bản kể về những câu chuyện và hoàn cảnh có thật có thể tạo ra một sự chân thực và động viên đối với độc giả.

- Việc kết hợp giữa phi hư cấu và hư cấu có thể tạo ra một bức tranh hoàn chỉnh, đa dạng về cảm xúc và sự phong phú về hình ảnh, giúp nâng cao tính thẩm mỹ của văn bản.

- Kết hợp giữa hai yếu tố phi hư cấu và hư cấu trong văn bản có thể tạo ra những ý tưởng và cách tiếp cận mới, mang đến cho độc giả một trải nghiệm đọc khác biệt và độc đáo.

- Kết hợp văn học và khoa học có thể cho phép tác giả đưa ra các suy nghĩ sâu sắc hơn về các vấn đề cụ thể và mang lại nhiều giá trị ý nghĩa cho độc giả.

Câu 3: Theo em, có thể xem nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của cụ ở Bến Ngự trong văn bản là “chứng tích thời đại thế kỉ XX” hay không? Vì sao?

Trả lời:

Xem nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của cụ ở Bến Ngự là "chứng tích thời đại đầu thế kỉ XX" là đúng vì lý do sau đây:

- Phan Bội Châu là một nhà cách mạng, nhà văn, nhà báo, một trong những nhân vật lãnh đạo của phong trào Đông Du. Cụ cũng là người sáng lập và tham gia hoạt động của nhiều tổ chức cách mạng, đấu tranh cho độc lập, tự do và dân chủ cho Việt Nam. Vì vậy, cụ là một trong những nhân vật quan trọng của các sự kiện lịch sử trong thời kì đầu của thế kỉ XX.

- Ngôi nhà tranh của Phan Bội Châu ở Bến Ngự là nơi cụ sống và làm việc trong những năm đầu của thế kỉ XX. Nếu so sánh với các kiến trúc và công trình khác trong thời kì đó, ngôi nhà tranh này có giá trị phong cách văn hoa svaf kiến trúc lớn. Nó cũng là mộ chứng tích đáng chú ý của thời đại trong lịch sử Việt Nam,

- Vì thế, việc xem nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của cuh ở Bến Ngự là “chứng tích thời đại đầu  thế kỉ XX” là hợp lý và phù hợp với tầm quan trọng của những cá nhân và công trình này trong lịch sử Việt Nam.

3. VẬN DỤNG (03 CÂU)

Câu 1: Phan Bội Châu được biết đến là một chí sĩ yêu nước thế kỉ XX nhưng trong bài Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự, cụ được mệnh danh là “ông già Bến Ngự” sống ở Bến Ngự. Dựa vào vốn hiểu biết cá nhân em hãy giải thích sự đối lập trên.

Trả lời: 

- Sau bao tháng năm dọc ngang bôn ba đấu tranh, tìm đường cứu nước, những ngày cuối đời của chí sĩ Phan Bội Châu gắn liền với Huế trong hình ảnh khó quên “Ông già Bến Ngự”. Đó là vào năm 1925, cụ Phan bị bắt tại Thượng Hải (Trung Quốc), ngay lập tức bị thực dân Pháp đưa về Hà Nội. Và rồi, trước phong trào đấu tranh của nhân dân cả nước đòi ân xá, thực dân Pháp buộc phải đưa cụ về giam lỏng tại Huế cho đến ngày mất, ròng rã 15 năm trời.

- Nhà sử học Đào Duy Anh từng kể lại trong hồi ức: “... Để thoát khỏi cảnh cô liêu tù túng trong ngôi nhà Bến Ngự, cụ đã mua một chiếc đò và thuê người chèo để có thể sống trôi nổi trên sông Hương tìm cảnh nước rộng trời cao... Cụ đã quen sống trên mặt nước cho nên mỗi khi có khách xa muốn thăm thì phải hẹn trước để người nhà đem xuống đò đúng khi cụ cho ghé đò vào bến”.

- Cả trăm năm rồi người xưa khuất bóng nhưng cảnh cũ như vẫn còn đó. Không chỉ là bến đò nơi Bến Ngự và dòng sông An Cựu thấp thoáng bóng hình người chí sĩ nuôi giấc mộng lớn không thành, mà chính ở Huế cùng với quê hương Nghệ An là nơi lưu giữ nhiều nhất những di tích liên quan đến nhà cách mạng Phan Bội Châu. Từ cầu Bến Ngự, ngược dốc Bến Ngự là ngôi nhà của cụ Phan, do cụ tự thiết kế. Cùng với nhà ở, là nhà thờ, khu lăng mộ cụ Phan Bội Châu, từ đường…

Câu 2: Theo em, câu chuyện “Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự” có ý nghĩa như thế nào trong việc thực hiện ý đồ, mục đích viết tác phẩm “Tuấn – chàng trai nước Việt” của Nguyễn Vỹ.

Trả lời:

- Câu chuyện "Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự" là một câu chuyện lịch sử về một trong những nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc Việt Nam. Cụ Phan Bội Châu được coi là một trong những nhà cách mạng đầu tiên của Việt Nam, có những đóng góp to lớn trong việc khai phá và phát triển trí tuệ, văn hóa, giáo dục Việt Nam.

- "Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự" đã giúp người đọc hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của cụ Phan Bội Châu đối với dân tộc Việt Nam, cũng như sự nỗ lực của ông trong việc giáo dục, truyền đạt tinh thần đấu tranh cho thế hệ sau.

- Tác phẩm "Tuấn - chàng trai nước Việt" của Nguyễn Vỹ kể về câu chuyện cuộc đời của nhân vật chính là Tuấn, một chàng trai Việt Nam đầy nhiệt huyết và tràn đầy tình yêu đối với đất nước. Tuy nhiên, để hoàn thành mục đích của mình, Tuấn phải trải qua nhiều khó khăn và gian nan. Câu chuyện "Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự" có thể thể hiện ý nghĩa trong việc khơi dậy tinh thần đấu tranh, tự hào dân tộc và tình yêu quê hương cho nhân vật trong truyện, đồng thời nhấn mạnh sự quan trọng của sự hy sinh cho đất nước.

Câu 3: Em có nhận xét gì về hoàn cảnh sống của “ông già Bến Ngự” trong những năm tháng cuối đời?

Trả lời:

- Cụ sống bình yên bên căn nhà tranh vách đất ba gian tại dốc Bến Ngự, tượng trưng cho ba kỳ (Bắc – Trung – Nam)

- Ngôi nhà này được cụ dùng làm nơi ăn ở, diễn thuyết, dạy học trò, sáng tác văn thơ và gặp gỡ bạn hữu cuối đời. Năm 1925 cụ Phan Bội Châu bị bắt ở Thượng Hải (Trung Quốc). Thực dân Pháp lén lút đưa về Hà Nội. Nhân dân cả nước đấu tranh đòi ân xá cho cụ. Cụ bị giam lỏng ở Huế 15 năm.

4. VẬN DỤNG CAO (01 CÂU)

Câu 1: Đoạn trích trên có nhắc đến nhân vật trong lịch sử là cụ Phan Bội Châu – Cụ là một nhà chí sĩ yêu nước nhưng cũng đồng thời là một thi sĩ. Em sưu tầm những câu thơ hoặc bài thơ của cụ Phan Bội Châu sáng tác.

Trả lời:

1.                                     Sinh ra năm tử yếu hy kỳ, 

Khẳng hứa càn khôn tự chuyển đi

Ư bách niên trung tu hữu ngã, 

Khởi thiên tải hậu cánh vô thùy.

Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế,

Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si.

(trích thơ Xuất dương lưu biệt)

2.                                     Dậy! Dậy! Dậy!

Bên án một tiếng gà vừa gáy

Chim trên cây liền ngỏ ý chào mừng

Xuân ơi xuân, xuân có biết hay chăng?

Buồn cùng sông, thẹn cùng núi, tủi cùng trăng

Hai mươi năm lẻ đã từng chua với xót

Trời đất may còn thân sống sót

Thánh ngày khuây khảo đầu xanh

Thưa các cô các cậu lại các anh

Trời đã mới ngày càng nên đổi mới

Mở mắt thấy rõ ràng tân vận hội

Ghé vai vào gánh vác cứu giang san

(trích Bài ca chúc tết thanh niên)