Câu hỏi tự luận Ngữ văn 12 chân trời Bài 7: Thực hành tiếng Việt

BÀI 7: TRONG ÁNH ĐÈN THÀNH THỊ (TIỂU THUYẾT HIỆN ĐẠI)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT
(14 câu)

1. NHẬN BIẾT (4 câu)

Câu 1: Biện pháp tu từ nói mỉa là gì? Hãy nêu định nghĩa?

Trả lời:

Biện pháp tu từ nói mỉa (hay còn gọi là châm biếm) là một hình thức diễn đạt mà trong đó người nói dùng từ ngữ để diễn tả ý nghĩa ngược lại hoặc trái ngược với ý nghĩa thực sự của chúng. Mục đích của nói mỉa thường là để chỉ trích, châm biếm hoặc làm nổi bật một vấn đề nào đó một cách tinh tế, nhằm tạo ra sự hài hước hoặc khơi gợi suy nghĩ.

Câu 2: Hãy đưa ra một ví dụ về biện pháp tu từ nói mỉa trong văn học hoặc trong đời sống?

Trả lời:

Ví dụ trong văn học: Trong tác phẩm "Chí Phèo" của Nam Cao, nhân vật Chí Phèo được miêu tả như một "con quỷ dữ" trong làng, nhưng thực chất lại là nạn nhân của xã hội phong kiến. Cách gọi này là một hình thức nói mỉa, nhằm chỉ trích sự tha hóa và bất công trong xã hội.

Ví dụ trong đời sống: Khi một người bạn luôn đến muộn mà bạn nói: "Chắc hôm nay cậu lại muốn được mọi người chờ đợi thêm chút nữa để thấy giá trị của bản thân!" Đây là một cách nói mỉa, thể hiện sự châm biếm về thói quen đến muộn của người bạn đó.

Câu 3: Biện pháp tu từ nghịch ngữ là gì? Hãy nêu định nghĩa?

Trả lời:

Câu 4: Cho một ví dụ về biện pháp tu từ nghịch ngữ trong tên truyện, thơ,...?

Trả lời:

2. THÔNG HIỂU (5 câu)

Câu 1: So sánh biện pháp tu từ nói mỉa và biện pháp tu từ nghịch ngữ. Điểm giống và khác nhau của chúng là gì?

Trả lời:

*Điểm giống nhau:

- Cả hai đều là biện pháp tu từ: Chúng đều được sử dụng để tạo ra hiệu ứng nghệ thuật trong ngôn ngữ, giúp làm nổi bật ý nghĩa và cảm xúc của tác phẩm.

- Tác động đến người đọc: Cả hai biện pháp đều có khả năng gây ấn tượng mạnh và tạo ra sự chú ý từ phía người đọc.

*Điểm khác nhau:

- Nói mỉa: Là biện pháp tu từ sử dụng ngôn ngữ để châm biếm, chế nhạo một điều gì đó một cách gián tiếp. Ví dụ: "Thật là một thiên tài khi không biết làm bài tập."

- Nghịch ngữ: Là biện pháp tu từ sử dụng cấu trúc ngữ pháp trái ngược để thể hiện ý nghĩa sâu sắc hơn. Ví dụ: "Người ta không chết vì thiếu ăn, mà chết vì thiếu tình thương."

Câu 2: Tại sao biện pháp tu từ nói mỉa thường được sử dụng trong các tác phẩm văn học? Hãy giải thích?

Trả lời:

- Tạo sự châm biếm: Nói mỉa giúp tác giả thể hiện sự châm biếm, chỉ trích những thói hư tật xấu của con người hoặc xã hội một cách tinh tế mà không trực tiếp.

- Khơi gợi suy nghĩ: Biện pháp này khuyến khích người đọc suy ngẫm về những vấn đề xã hội, những bất công hoặc những điều phi lý trong cuộc sống.

- Tăng tính hài hước: Nói mỉa thường mang lại yếu tố hài hước, làm cho tác phẩm trở nên sinh động và thú vị hơn.

Câu 3: Biện pháp tu từ nghịch ngữ có tác dụng gì trong việc thể hiện ý nghĩa của câu? Hãy nêu ví dụ minh họa?

Trả lời:

Câu 4: Chọn những từ ngữ / cụm từ thể hiện biện pháp tu từ nói mỉa trong đoạn văn dưới đây:

“Ngày nay, cứ mỗi lần ra khỏi cửa, thật tôi không sao che giấu nổi niềm tự hào được là một người An Nam và sự kiêu hãnh được có một vị hoàng đế.”

(Trích "Vi hành", Nguyễn Ái Quốc)

Trả lời:

Câu 5: Tìm biện pháp tu từ nghịch ngữ trong câu sau: “Chưa quen cung ngựa, đâu tới trường nhung; chỉ biết ruộng trâu, ở trong làng bộ.”

Trả lời:

3. VẬN DỤNG (3 câu)

Câu 1: Tìm những từ ngữ thể hiện biện pháp tu từ nói mỉa trong các ngữ liệu sau (trích từ truyện “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc).

“Tôi nhớ chuyện vua Thuấn, vì muốn đích thân tai nghe mắt thấy dân có bằng lòng mình không, nên cải trang làm dân cày đi dò la khắp xứ. [...] Bên cạnh những bậc cải trang vĩ đại ấy muốn đi sâu vào cuộc sống của nhân dân, ngày nay còn có những ông hoàng, ông chúa, để tiện việc riêng và vì những lí do không cao thượng bằng, cũng “vi hành” đấy.”

Trả lời:

Trong đoạn văn này, biện pháp tu từ nói mỉa được thể hiện ở từ ngữ "vi hành" bởi nó thể hiện sự châm biếm đối với những ông vua cũng thực hiện việc vi hành nhưng với lí do không hề cao thượng. 

Câu 2: Từ ngữ nào thể hiện biện pháp tu từ nói mỉa trong đoạn văn dưới đây:

"Tôi không được rõ ý đồ của nhà “vi hành” của chúng ta ra sao. Phải chăng là ngài muốn biết dân Pháp, dưới quyền ngự trị của bạn ngài là A-lếch-xăng Đệ nhất, có được sung sướng, có được uống nhiều rượu và được hút nhiều thuốc phiện bằng dân Nam dưới quyền ngự trị của ngài, hay không?" (Trích  “Vi hành”, Nguyễn Ái Quốc)

Trả lời:

Câu 3: Phân tích tác dụng của nghịch ngữ trong các ngữ liệu sau.

“Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức.”

(Xuân Quỳnh)

Trả lời:

4. VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 1: Tìm và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nói mỉa trong những câu ca dao dưới đây.

“Làm trai cho đáng nên trai
Một trăm đám cỗ chẳng sai đám nào.”

Trả lời:

Biện pháp tu từ nói mỉa trong câu ca dao trên được thể hiện qua cụm từ đáng nên trai có tác dụng thể hiện thái độ mỉa mai, châm biếm đối với nhân vật trai - người đàn ông quanh quẩn với việc thỏa mãn thú vui ăn uống, rượu chè.

--------------------------------------

--------------------- Còn tiếp ----------------------