CHƯƠNG IX: CẢM ỨNG Ở SINH VẬT

BÀI 27 - KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG VÀ CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

I. NHẬN BIẾT (4 câu)

Câu 1: Em hiểu như thế nào về cảm ứng?

Trả lời:

Cảm ứng là khả năng cơ thể sinh vật tiếp nhận và phản ứng (trả lời) thích hợp với các kích thích từ môi trường, đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển.

Câu 2: Nêu vai trò của cảm ứng đối với sinh vật

Trả lời:

Nhờ có đặc tính cảm ứng, sinh vật mới tồn tại, phát triển thích nghi với sự thay đổi của môi trường trong một giới hạn nhất định.

Câu 3: Ở thực vật, khi nhận kích thích, cảm ứng được biểu hiện như thế nào?

Trả lời:

Ở thực vật, khi nhận kích thích, cảm ứng được biểu hiện bằng sự thay đổi hình thái hoặc sự vận động các cơ quan.

Câu 4: Nêu một số hình thức cảm ứng ở thực vật.

Trả lời:

Một số hình thức cảm ứng ở thực vật như: hướng nước, hướng sáng, hướng tiếp xúc,…

II. THÔNG HIỂU (4 câu)

Câu 1: Phân biệt đặc điểm cảm ứng ở thực vật và động vật

Trả lời:

-      Cảm ứng ở thực vật: Thường khó nhận thấy, diễn ra chậm.

-      Cảm ứng ở động vật: Thường diễn ra với tốc độ nhanh, dễ nhận thấy.

Câu 2: Lấy ví dụ về cảm ứng ở thực vật.

Trả lời:

Ví dụ: Ngọn cây luôn vươn về phía có ánh sáng.

Câu 3: Lấy ví dụ về cảm ứng ở động vật.

Trả lời:

Ví dụ: Chim xù lông khi trời lạnh.

Câu 4: Lấy ví dụ về ý nghĩa của công thức hóa học.

Trả lời:

Ví dụ:

-      Calcium carbonate gồm 3 nguyên tố là Ca, C và O.

-      Trong một phân tử calcium carbonate có một nguyên tử Ca, một nguyên tử C, ba nguyên tử O và tỉ lệ số nguyên tử Ca : C : O là 1 : 1 : 3.

-      Khối lượng phân tử bằng 40 + 12 + 3.16 = 100 amu.

Câu 5: Lấy ví dụ minh họa quy tắc hóa trị được vận dụng chủ yếu cho các hợp chất vô cơ.

Trả lời:

Ví dụ:

-      Trong hợp chất HCl, 1 Cl liên kết với 1 H nên Cl có hóa trị I.

-      Trong phân tử carbon dioxide CO2, nguyên tử C liên kết với 2 nguyên tử O nên C có hóa trị IV.

III. VẬN DỤNG (5 câu)

Câu 1: Nêu ứng dụng cảm ứng ở thực vật trong thực tiễn.

Trả lời:

Vận dụng hiểu biết về cảm ứng ở thực vật để thực hiện một số biện pháp, kĩ thuật tăng năng suất cây trồng như tưới nước, làm giàn, bón phân, vun gốc,…

-      Ứng dụng tính hướng sáng: Cây ưa sáng mạnh cần trồng ở nơi quang đãng, mật độ thưa; cây ưa bóng cần trồng dưới tán những cây khác.

-      Ứng dụng tính hướng tiếp xúc: Cần làm giàn khi trồng một số loài cây thân leo như cây thiên lí, cây dưa chuột,…

-      Ứng dụng tính hướng đất và tránh ánh sáng của rễ: Cần vun gốc cho cây (ví dụ cây khoai tây).

-      Ứng dụng tính hướng hóa: Ứng dụng tính hướng hóa của cây để có hình thức bón phân phù hợp: Một số loài cây cần bón phân sát mặt đất (như cây ngô, cây dừa), một số loài cây khác khi bón phân cần đào hố sâu dưới đất (như cây cam, cây bưởi).

Câu 2: Để vừa tránh rễ cây làm hại các công trình vừa giữ được cây, cần bón phân cho cây như thế nào?

Trả lời:

Để vừa tránh rễ cây làm hại các công trình vừa giữ được cây, cần bón phân cho cây ở phía đối diện các công trình đó.

Câu 3: Vì sao hoa hướng dương luôn hướng về phía Mặt Trời?

Trả lời:

Khi phía thân cây không có ánh sáng mặt trời chiếu vào phát triển thì phần hoa của hướng dương sẽ nghiên về phía Mặt Trời. Cứ như vậy, hoa hướng dương luôn hướng theo hướng của Mặt Trời, lá trong thời kỳ sinh trường sẽ hứng được nhiều ánh sáng, giúp sản sinh ra chất dinh dưỡng nuôi cây.

Câu 4: Vì sao phải làm giàn cho cây thân leo?

Trả lời:

Khi trồng các loài cây thân leo như mướp, bầu, bí, thiên lí,… người trồng thường phải làm giàn cho cây để vận dụng hiện tượng cảm ứng tiếp xúc của các cây này nhằm giúp cây có thể leo lên cao, nhận nhiều ánh sáng, nâng cao năng suất cây trồng.

Câu 5: Vì sao phải hạn chế xới đất khi trồng khoai tây, khoai lang?

Trả lời:

Hạn chế xới đất khi trồng khoai tây, khoai lang là vì đây là những loại củ trồng ở dưới đất nên khi chúng ta xới đất nhiều có thể sẽ ảnh hưởng đến rễ, củ trong đất.

IV. VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 1: Trong những trường hợp nào sinh vật bị “mất” cảm ứng? Điều đó gây ra hậu quả gì?

Trả lời:

-      Những trường hợp sau đây không xảy ra cảm ứng ở sinh vật:

+      Kích thích không có ý nghĩa, không truyền đạt những thông tin mới đối với sinh vật.

+      Quá trình xử lí thông tin bị ức chế.

+      Thụ thể ở cơ quan tiếp nhận kích thích bị tổn thương.

+      Một số tế bào thần kinh mất chức năng, không dẫn truyền được kích thích.

-      Khi sinh vật mất cảm ứng sẽ không thể tương tác với môi trường xung quanh, cản trở hoạt động sinh học, gây khó khăn trong việc giữ sự thích nghi với môi trường. Điều này có thể gây ra những hậu quả như giảm khả năng tồn tại và phát triển, hoặc tăng tỷ lệ tử vong. Tuy nhiên, mức độ tác động của việc mất cảm ứng sẽ phụ thuộc vào loài sinh vật và tầm quan trọng của cảm ứng trong hoạt động sinh học của sinh vật đó.

Câu 2: Kể tên một số loại cây trồng mà em biết thường được chăm sóc bằng một trong những biện pháp sau: vun gốc, làm giàn, bón phân ở gốc, làm rãnh tưới nước, tỉa thưa cây để có năng suất cao.

Trả lời:

-      Vun gốc: cây dứa, cây ớt, cây ngô, cây dưa chuột,…

-      Làm giàn: cây dưa chuột, cây mướp, cây bí xanh,…

-      Bón phân ở gốc: cây ngô, cây dưa chuột, cây cam, cây bưởi,…

-      Làm rãnh tưới nước: cây dưa chuột, cây ngô, cây mía, cây rau, cây đậu,…

-      Tỉa thưa: keo lai, cây thông, cây rau cải,…