Giáo án điện tử ngữ văn 10 cánh diều tiết: Văn bản - Câu cá mùa thu

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BUỔI HỌC MÔN NGỮ VĂN

KHỞI ĐỘNG

Nêu những hiểu biết của em về cuộc đời và chân dung văn học của nhà thơ Nguyễn Khuyến?

TIẾT…: VĂN BẢN. CÂU CÁ MÙA THU

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. TÌM HIỂU CHUNG
2. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

III. TỔNG KẾT

1. TÌM HIỂU CHUNG
2. Tác giả

• Nguyễn Khuyến (1835 - 1909), hiệu Quế Sơn, lúc nhỏ tên là Thắng sau đổi thành Nguyễn Khuyến.
• Quê quán: làng Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
• Hoàn cảnh xuất thân: Trong một gia đình nhà nho nghèo, có truyền thống khoa bảng → Ảnh hưởng đến Nguyễn Khuyến.
• Bản thân:
• Thông minh, chăm chỉ, đỗ đạt cao.
• Ông đỗ đầu cả 3 kì thi Hương, Hội, Đình → được gọi bằng cái tên Tam Nguyên Yên Đổ.
• Cuộc đời làm quan hơn 10 năm nhưng không màng danh lợi, không hợp tác với kẻ thù sau đó về ở ẩn tại quê nhà
• Nguyễn Khuyến là người có tài năng, cốt cách thanh cao, có tấm lòng yêu nước thương dân và kiên quyết không hợp tác với kẻ thù.

2. Tác phẩm

• Câu cá mùa thunằm trong chùm ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến gồm: Thu điếu, Thu ẩm, Thu vịnh.
• Được viết trong thời gian Nguyễn Khuyến về ở ẩn tại quê nhà.
• Hoàn cảnh ra đời:
• Đất nước rơi vào tay thực dân Pháp, các cuộc khởi nghĩa chống Pháp bị đàn áp dã man.
• Triều đình và nhiều quan lại trở nên phản động.
• Câu cá mùa thunằm trong chùm ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến gồm: Thu điếu, Thu ẩm, Thu vịnh.
• Được viết trong thời gian Nguyễn Khuyến về ở ẩn tại quê nhà.
• Hoàn cảnh ra đời:
• Nguyễn Khuyến được mời làm Tổng đốc nhưng ông từ chối, vì không muốn làm tay sai cho giặc.
• Ông xin từ quan về quê ở ẩn nhưng trong lòng luôn nghĩ đến vận nước, đến nhân dân.

3. Đọc văn bản

• Thể loại: Thất ngôn bát cú Đường luật.
• Bố cục: có hai cách chia.
• Cách 1: chia theo bố cục đề, thực, luận, kết.
• Cách 2:
  • Phần 1 (6 câu thơ đầu): Cảnh mùa thu ở vùng quê Bắc bộ.
  • Phần 2 (2 câu thơ cuối): Tình thu.

1. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
2. Cảnh mùa thu ở vùng quê Bắc Bộ

• Chủ thể trữ tình đã quan sát cảnh vật từ những góc độ nào?
• Phân tích những hình ảnh và các từ ngữ trong bài thơ để thấy được nét đặc trưng của mùa thu ở đồng bằng nông thôn Bắc Bộ.
• Điểm nhìn:
• Cảnh vật được đón nhận từ gần đến cao rồi từ cao trở lại gần:
  • Điểm nhìn cảnh thu là chiếc thuyền câu → nhìn mặt ao → nhìn lên bầu trời → nhìn tới ngõ trúc → trở về với ao thu, thuyền câu.
  • Quan sát mặt đất nhưng hướng tầm nhìn ra khỏi giới hạn của chiếc ao nhỏ - ra tận ngõ trúc…
• Cảnh thu được quan sát một cách bao quát và chi tiết theo các chiều không gian, đem lại một bức tranh thu đa diện sắc màu.
• Từ điểm nhìn ấy, từ một khung ao hẹp, không gian mùa thu, cảnh sắc mùa thu mở ra nhiều hướng thật sinh động với những hình ảnh vừa cân đối, hài hòa.
• Mở ra một khung cảnh với những cảnh vật hết sức thanh sơ:
• ao nhỏ trong veo
• thuyền câu bé tẻo teo
• sóng biếc gợn
• lá vàng khẽ đưa
• tầng mây lơ lửng
• ngõ trúc quanh co
• sắc xanh của trời hoà lẫn cùng sắc xanh của nước.

Nhận xét

Hình ảnh đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa vùng chiêm trũng.

Sử dụng nhiều từ ngữ chỉ màu sắc: màu trong, vàng, xanh biếc, xanh ngắt,… cho thấy sự đa dạng màu sắc của thiên nhiên và sự chuyển mùa ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ.

• Tất cả tạo nên một không gian xanh trong, dịu nhẹ, một chút sắc vàng của lá rụng trên cái nền xanh ấy khiến cảnh thu, hồn thu càng thêm phần sống động.