Giáo án KHTN 9 Chân trời bài 47: Cơ chế tiến hóa

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, đọc thông hiểu thông tin trong sgk, trả lời CH thảo luận 1, 2 

1. Quan sát Hình 47.1, đọc thông tin trong bài và cho biết theo quan điểm của Lamarck, yếu tố chính giúp thế hệ con cháu của loài hươu cao cổ có cổ cao là gì.

2. Điểm nào chưa đúng trong quan điểm của Lamarck khi giải thích về sự hình thành đặc điểm thích nghi của hươu cao cổ?

- GV hướng dẫn HS rút ra kiến thức trọng tâm.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS quan sát hình ảnh, đọc thông tin trong sgk, thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm HS giơ tay phát biểu hoặc lên bảng trình bày.

- Một số HS nhóm khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả thảo luận nhóm, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

Ngoài ra, GV có thể cung cấp thêm cho HS về những điểm hạn chế của học thuyết Lamarck:

- Lamarck cho rằng thường biến có thể di truyền được.

- Trong quá trình tiến hoá, sinh vật chủ động biến đổi để thích nghi với môi trường.

- Trong quá trình tiến hoá, không có loài nào bị tiêu diệt mà chúng chỉ chuyển đổi từ loài này thành loài khác.

1. QUAN ĐIỂM CỦA LAMARCK VỀ CƠ CHẾ TIẾN HOÁ

Đáp án CH thảo luận 1 

Những biến đổi trong đời sống của cá thể sinh vật để vươn tới sự hoàn thiện: duy trì việc vươn cổ qua nhiều thế hệ để tiếp cận được lá non trên cao.

Đáp án CH thảo luận 2 

Điểm chưa đúng trong quan điểm của Lamarck khi giải thích về sự hình thành đặc điểm thích nghi của hươu cao cổ là việc vươn cổ qua nhiều thế hệ giúp hình thành tính trạng cổ cao.

Kết luận: 

Theo Lamarck, ngoại cảnh đóng vai trò quan trọng đối với sự tiến hoá của

sinh giới. 

Sự thay đổi một cách chậm chạp và liên tục của môi trường sống giúp sinh vật tích luỹ được các biến đổi để thích ứng với các môi trường mới, tạo nên sự tiến hoá "tiệm tiến”, từ đó hình thành nên các loài mới.

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, đọc thông hiểu thông tin trong sgk, trả lời CH thảo luận 3, 4

3. Quan sát Hình 47.2 và đọc thông tin trong bài, hãy cho biết:

a) Yếu tố nào tác động đến sự hình thành nhiều hình dạng mỏ khác nhau của chim?

b) Cơ chế nào giúp hình thành nhiều loài chim sẻ khác nhau từ một tổ tiên chung?

4. Trình bày quan điểm của Darwin về nguồn gốc các loài.

- GV hướng dẫn HS rút ra kiến thức trọng tâm.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS quan sát hình ảnh, đọc thông tin trong sgk, thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm HS giơ tay phát biểu hoặc lên bảng trình bày.

- Một số HS nhóm khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả thảo luận nhóm, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

2. QUAN ĐIỂM CỦA DARWIN VỀ CƠ CHẾ TIẾN HOÁ

Đáp án CH thảo luận 3

a) Nguồn thức ăn khác nhau (quả, côn trùng, xương rồng, hạt).

b) Sự hình thành các đặc điểm sai khác về hình dạng mỏ tương ứng với các dạng thức ăn khác nhau thông qua việc tích luỹ dần các tính trạng thích nghi → hình thành nhiều loài chim sẻ khác nhau từ một tổ tiên chung.

Đáp án CH thảo luận 4

Theo Darwin, các loài được bắt nguồn từ tổ tiên chung. Trong quá trình sinh sản đã hình thành những đặc điểm sai khác giữa các cá thể (biến dị cá thể), dưới tác động của chọn lọc tự nhiên, các biến dị có lợi được tích lũy dần qua nhiều thế hệ tạo nên những biến đổi lớn làm cơ sở cho hình thành loài mới.

Kết luận: 

Theo Darwin, tiến hoá là quá trình tích lũy các biến dị có lợi qua nhiều thế hệ, dẫn đến sự hình thành loài mới. Các loài được hình thành từ tổ tiên chung. Chọn lọc tự nhiên là yếu tố chính tạo ra đặc điểm thích nghi. 

Quan điểm của ông giải thích sự đa dạng của thế giới sống, nhưng chưa thể giải thích nguyên nhân các biến dị không xác định và cơ chế di truyền của chúng do hạn chế của khoa học thời bấy giờ.

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành 3 nhóm, yêu cầu HS thảo luận nhóm, đọc thông hiểu thông tin trong sgk, hoàn thành nhiệm vụ

Nhóm 1: Tìm hiểu về nguồn gốc biến dị di truyền cho tiến hoá

Nghiên cứu SGK, tóm tắt về nguồn gốc biến dị di truyền cho tiến hoá, trả lời CH thảo luận 5 SGK trang 205 

5. Quan sát Hình 47.3 và đọc thông tin trong bài, em hãy cho biết cơ chế tạo ra sự đa dạng về kiểu hình ở loài bọ rùa.

Nhóm 2: Tìm hiểu nhân tố tiến hoá

Nghiên cứu SGK, tóm tắt nhân tố tiến hoá, trả lời CH thảo luận 6 SGK trang 206

6. Các nhân tố tiến hóa gồm: đột biến, di – nhập gene, yếu tố ngẫu nhiên, giao phối không ngẫu nhiên và chọn lọc tự nhiên tác động làm thay đổi thành phần nào của quần thể?

Nhóm 3: Tìm hiểu cơ chế tiến hoá nhỏ, tiến hoá lớn

Nghiên cứu SGK, tóm tắt cơ chế tiến hoá nhỏ, tiến hoá lớn, trả lời CH thảo luận 7 SGK trang 206

7. Sự hình thành các nhóm phân loại trên loài được tiến hóa chủ yếu theo hướng nào? Cho ví dụ.

- GV hướng dẫn HS rút ra kiến thức trọng tâm.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Mỗi nhóm tiến hành thảo luận nội dung trong 2 phút, sau đó, các nhóm sẽ luân chuyển phiếu học tập đã ghi kết quả thảo luận cho nhau. 

(Cụ thể: nhóm 1 chuyển cho nhóm 2, nhóm 2 chuyển cho nhóm 3. 

Các nhóm đọc và góp ý kiến bổ sung cho nhóm bạn.)

- Sau 2 phút lại tiếp tục luân chuyển kết quả cho nhóm tiếp theo và nhận tiếp kết quả từ một nhóm khác để góp ý. Cứ như vậy cho đến khi các nhóm đã nhận lại được phiếu học tập của nhóm mình cùng với các ý kiến góp ý của hai nhóm còn lại.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Từng nhóm sẽ thảo luận và thống nhất các ý kiến của các nhóm bạn để hoàn thiện lại kết quả thảo luận của nhóm mình.

- GV mời 1 - 2 nhóm trình bày kết quả

thảo luận nhóm.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả thảo luận nhóm, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

3. THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠI 

a) Tìm hiểu về nguồn gốc biến dị di truyền cho tiến hoá

- Quá trình đột biến tạo ra các allele mới làm nguồn nguyên liệu cho tiến hoá. 

- Quá trình giao phối giúp tổ hợp các đột biến trong quần thế, hình thành các kiểu gene mới, tạo nguyên liệu cho chọn lọc tự nhiên.

Đáp án CH thảo luận 5

Quá trình đột biến và giao phối trong quần thể đã làm xuất hiện các biến dị

di truyền, hình thành nên sự đa dạng về kiểu hình ở loài bọ rùa.

b) Tìm hiểu về nhân tố tiến hoá

- Các nhân tố tiến hoá cơ bản bao gồm: 

• đột biến, di - nhập gene,

• yếu tố ngẫu nhiên, 

• giao phối không ngẫu nhiên 

• chọn lọc tự nhiên. 

- Chọn lọc tự nhiên là cơ chế duy nhất và liên tục tạo nên tiến hoá thích nghi.

Đáp án CH thảo luận 6

Đột biến, di - nhập gene, yếu tố ngẫu nhiên, giao phối không ngẫu nhiên và chọn lọc tự nhiên tác động làm thay đổi tần số allele và thành phần kiểu gene của quần thể.

c) Tìm hiểu về cơ chế tiến hoá nhỏ, tiến hoá lớn

- Tiến hoá nhỏ là quá trình biến đổi tần số allele và thành phần kiểu gene của quần thể. Quá trình tiến hoá nhỏ diễn ra trong phạm vi phân bố tương đối hẹp, trong thời gian lịch sử tương đối ngắn, có thể nghiên cứu bằng thực nghiệm. 

- Quá trình tiến hoá nhỏ kết thúc khi loài mới xuất hiện.

- Tiến hoá lớn là quá trình tiến hoá diễn ra trên quy mô rộng lớn, qua thời gian địa chất rất dài dẫn đến hình thành loài mới và các nhóm phân loại trên loài như: chi, họ, bộ, lớp, ngành, giới và lãnh giới.

Đáp án CH thảo luận 7

Sự hình thành các nhóm phân loại trên loài được tiến hoá chủ yếu theo hướng

tiến hoá phân li, cấu tạo cơ thể ngày càng phức tạp. Các sự kiện lặp lại liên tục dẫn đến các khác biệt nhỏ được tích lũy để hình thành các nhóm sinh vật mới, lâu dần hình thành các nhóm phân loại trên loài.