Giáo án KHTN 9 Chân trời bài 48: Phát sinh và phát triển của sự sống trên Trái Đất

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành 3 nhóm, yêu cầu HS thảo luận nhóm, đọc thông hiểu thông tin trong sgk, tham gia đủ 3 trạm học tập

+ Trạm 1: Tìm hiểu về sự phát sinh và các giai đoạn tiến hoá của sự sống trên Trái Đất.

Trả lời CH thảo luận 1 SGK tr208:

Sự hình thành các đại phân tử có khả năng nhân đôi như DNA hay RNA thuộc giai đoạn tiến hóa nào?

+ Trạm 2: Tìm hiểu về nguồn gốc xuất hiện của sinh vật nhân thực.

Trả lời CH thảo luận 2 SGK tr209:

Quan sát Hình 48.1 và đọc thông tin trong bài, hãy mô tả nguồn gốc xuất hiện của sinh vật nhân thực từ sinh vật nhân sơ.

+ Trạm 3: Sự xuất hiện và đa dạng hoá của sinh vật đa bào.

Trả lời CH thảo luận 3 SGK tr209:

Mô tả các điểm chính trong quá trình tiến hóa để hình thành các sinh vật đa bào ngày nay từ tế bào nhân sơ tổ tiên.

- GV hướng dẫn HS rút ra kiến thức trọng tâm.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Nhóm HS có thể tự do lựa chọn các trạm học tập (bắt đầu hay kết thúc tại một trạm bất kì nào đó). Thời gian HS tham gia mỗi trạm không quá 10 phút. 

- GV có thể thiết kế thêm các trạm chờ (tuỳ theo không gian lớp học).

- Tại mỗi trạm, GV chuẩn bị nội dung theo gợi ý trong SGK, tăng cường sử dụng hình ảnh, sơ đồ, video,... có liên quan đến thông tin ở mỗi trạm. 

- Nhiệm vụ của HS ở mỗi trạm là trả lời các câu hỏi thảo luận trong SGK. 

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm HS giơ tay phát biểu hoặc lên bảng trình bày.

- Một số HS nhóm khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả thảo luận nhóm, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

1. Sự phát sinh và quá trình tiến hóa của sự sống trên Trái Đất

a) Tìm hiểu về sự phát sinh và các giai đoạn tiến hóa của sự sống trên Trái Đất 

Sự sống trên trái đất có nguồn gốc từ các hợp chất vô cơ được hình thành và phát triển trải qua 3 giai đoạn gồm:

- Tiến hóa hóa học: Các chất vô cơ  → các hợp chất hữu cơ đơn giản  → các chất hữu cơ phức tạp.

- Tiến hóa tiền sinh học: Các đại phân tử kết hợp và tương tác với nhau.

- Tiến hóa sinh học: Tế bào nguyên thủy  → tế bào sinh vật nhân sơ →  sinh vật nhân thực đơn bào → sinh vật nhân thực đa bào.

Đáp án CH thảo luận 1 

Sự hình thành các loại phân tử có khả năng nhân đôi như DNA hay RNA phụ thuộc vào giai đoạn tiến hóa hóa học, vì đây là giai đoạn tiến hóa hình thành nên các hợp chất hữu cơ từ các hợp chất vô cơ 

b) Tìm hiểu về nguồn gốc xuất hiện của sinh vật nhân thực

- Tổ tiên của các sinh vật đơn bào nhân thực là các tế bào nhân sơ. 

- Các sinh vật đơn bào nhân thực tiến hoá để hình thành các sinh vật đa bào thông qua các dạng sống tập đoàn.

- Nấm, động vật và thực vật được tiến hoá từ các nguyên sinh vật.

Đáp án CH thảo luận 2 

Màng tế bào của tế bào nhân sơ tổ tiên xảy ra sự gấp nếp vào bên trong tế bào bao bọc khối vật chất di truyền hình thành cấu trúc nhân hoàn chỉnh có màng bao bọc (nhân thực)

Tế bào nhân thực thực bào tảo lam và vi khuẩn hiếu khí nhưng không tiêu diệt chúng. Tảo lam và vi khuẩn hiếu khí nội cộng sinh với tế bào nhân thực, tảo lam hình thành lục lạp và vi khuẩn hiếu khí hình thành ti thể.

c) Tìm hiểu sự xuất hiện và đa dạng hoá của sinh vật đa bào

Đáp án CH thảo luận 3 

- Từ các tế bào nhân sơ tổ tiên, qua quá trình tiến hóa đã hình thành các

sinh vật đơn bào nhân thực.

- Các sinh vật đa bào có thể được hình thành thông qua quá trình phân bào hoặc tập hợp gồm nhiều dạng đơn bào.

- Tổ tiên của nấm, động vật và thực vật là nguyên sinh vật đơn bào.

- Sự tiến hoá lên cạn, trôi dạt lục địa và sự lan toả thích nghi đã làm tuyệt

chủng nhiều nhóm sinh vật nhưng cũng làm xuất hiện nhiều nhóm sinh vật mới.

Kết luận

Sự tiến hoá lên cạn, trôi dạt lục địa và sự lan toả thích nghi đã làm tuyệt chủng nhiều nhóm sinh vật nhưng cũng làm xuất hiện nhiều nhóm sinh vật mới.

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS quan sát hình 48.2 và bảng 48.1 thảo luận nhóm đôi, đọc thông hiểu thông tin trong sgk, trả lời CH thảo luận 4,5 SGK trang 210

4. Quan sát Hình 48.2, đọc thông tin ở Bảng 48.1 và trả lời các câu hỏi sau: Theo em, quá trình tiến hóa từ vượn người thành người hiện đại chịu tác động của những yếu tố nào?

5. Quan sát Hình 48.2, đọc thông tin ở Bảng 48.1 và trả lời các câu hỏi sau: Những nhóm người nào có mối quan hệ họ hàng gần với người hiện đại (Homo sapiens)? Giải thích.

- GV hướng dẫn HS rút ra kiến thức trọng tâm.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS quan sát hình ảnh, đọc thông tin trong sgk, thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm HS giơ tay phát biểu hoặc lên bảng trình bày.

- Một số HS nhóm khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả thảo luận nhóm, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

2. Nguồn gốc loài người

Đáp án CH thảo luận 4

Sự phát sinh và tiến hóa loài người chịu tác động của nhân tố sinh học (sự thay đổi về hình thái, cấu tạo giải phẫu) và nhân tố xã hội (đời sống lao động, văn hóa, tôn giáo)

Đáp án CH thảo luận 5

Những nhóm người có mối quan hệ họ hàng gần với người hiện đại (Homo sapiens): người đứng thẳng (Homo erectus), người Neanderthal (Homo neanderthalensis) 

Giải thích:

Từ sơ đồ phát sinh loài người cũng như nhiều kết quả nghiên cứu khác cho thấy người Homo erectus đã hình thành nên loài người hiện đại và một số loài khác, trong đó có người Neanderthal. 

Bên cạnh đó, người Neanderthal có cấu tạo giải phẫu không có nhiều biến đổi so với người đứng thẳng; người hiện đại và người Neanderthal đều có đời sống văn hoá.

Kết luận: 

- Tổ tiên của loài người  là nhóm người Hominin có não nhỏ, dáng đứng thẳng và có thể đi được bằng hai chân, bắt nguồn từ Châu Phi và sống cách đây khoảng 6 - 7 triệu năm trước.

- Quá trình tiến hóa đã tạo nên các nhóm Người khác nhau: 

Vượn người phương nam → người khéo léo  →   người đứng thẳng   → 

người Neanderthal  →   người hiện đại.

Sự phát sinh và tiến hóa của loài người chịu tác động của nhân tố sinh học và nhân tố xã hội nhưng các nhân tố xã hội là tác nhân quyết định.