Giáo án và PPT Ngữ văn 7 cánh diều Bài 10: Tóm tắt văn bản theo yêu cầu khác nhau về độ dài

TÓM TẮT VĂN BẢN THEO YÊU CẦU KHÁC NHAU VỀ ĐỘ DÀI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV chiếu cho HS quan sát một đoạn văn ngắn và yêu cầu HS thực hiện nhiệm vụ phía dưới:

   Ngày xưa, các dân tộc miền núi phía Bắc di chuyển bằng cách đi bộ là chủ yếu. Một số dân tộc ven sông Đà và sông Mã đã biết chế tạo và sử dụng thuyền trong vận chuyển. Người Sán Dìu thì dùng xe quệt trâu kéo. Những dân tộc như Mông, Hà Nhỉ, Dao,… thường dùng sức ngựa để vận chuyển. Phương tiện vận chuyển của người Tây Nguyên có chút khác biệt. Họ dùng sức voi và sức ngựa ở đường bộ, còn các làng ven sông suối lớn thì sử dụng thuyền độc mộc.

a. Đoạn văn trên đã tóm tắt nội dung của văn bản nào em đã học?

b. Em có nhận xét gì về dung lượng độ dài của đoạn văn. 

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Định hướng viết bài văn nghị luận về một vấn đề trong đời sống

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

• Nêu cách hiểu về kiểu bài tóm tắt văn bản theo yêu cầu khác nhau về độ dài.   

• Để viết bài tóm tắt văn bản theo yêu cầu khác nhau về độ dài, HS cần phải làm gì?

Sản phẩm dự kiến:

a) Khái niệm

- Tóm tắt văn bản theo yêu cầu khác nhau về độ dài là chuyển nội dung vân bản gốc thành các bản tóm tắt có độ dài khác nhau. 

- Yêu cầu tóm tắt càng ngắn thì bản tóm tắt càng cô đúc.

- Dù tóm tắt theo yêu cầu nào thì bản tóm tắt cũng phải phản ánh đúng nội dung của văn bản gốc.

b) Lưu ý

- Đọc kĩ văn bản cần tóm tắt

- Ghi lại các ý chính theo hệ thống:

+ Ý lớn (thường nêu khái quát ở phần mở đầu hoặc tên các tiểu mục)

+ Ý nhỏ (triển khai ý lớn)

+ Các bằng chứng, ví dụ minh họa,...

- Tùy theo yêu cầu tóm tắt (dài, ngắn bao nhiêu) để lựa chọn, sắp xếp các ý và lời văn của bản tóm tắt.

=> Tác dụng: giúp các em nắm bắt nội dung chính của một văn bản khi đọc và rèn luyện kĩ năng tìm ý, lập dàn ý khi thực hành viết bài văn.

Hoạt động 2: Chuẩn bị trước khi viết 

- GV nêu yêu cầu bài: Tóm tắt văn bản “Phương tiện vận chuyển của các dân tộc thiểu số Việt Nam ngày xưa” theo hai yêu cầu 5-6 dòng và 10-12 dòng.

- GV hướng dẫn HS chuẩn bị trước khi viết theo các bước:

* Chuẩn bị

- GV hướng dẫn HS:

+  Đọc kĩ lại văn bản Phương tiện vận chuyển của các dân tộc thiểu số Việt Nam ngày xưa.

+ Xem lại cách tóm tắt văn bản theo yêu cầu khác nhau về độ dài ở múc Định hướng.

+ Dự kiến cách trình bày văn bản. 

* Tìm ý và lập dàn ý

- Tìm ý:

GV hướng dẫn HS huy động tối đa các ý tưởng để tìm ý cho bài viết bằng cách đặt và trả lời các câu hỏi sau:

+ Bố cục đoạn văn có mấy phần?

+ Mỗi phần của đoạn văn nêu những nội dung gì?

+ Chọn nội dung gì để phù hợp với độ dài của đoạn văn?

- Lập dàn ý

GV hướng dẫn HS sắp xếp các câu trả lời theo trật tự hợp lí để hoàn thành dàn ý với ba phần như gợi ý trong SGK trang 87: Mở đoạn, Thân đoạn, Kết đoạn 

Sản phẩm dự kiến:

- Tìm hiểu đề.

- Tìm ý.

- Lập dàn ý:

Lập dàn ý:

a) Mở đoạn: Nêu nội dung chính của VB Phương tiện vận chuyển của các dân tộc thiểu số Việt Nam ngày xưa.

b) Thân đoạn:

- Phương tiện vận chuyển của các dân tộc miền núi phía Bắc:

+ Di chuyển bằng cách đi bộ là chính

+ Một số tộc người sinh sống ở ven sông Đà, sông Mã,… sử dụng thuyền vận chuyển.

+ Người Sán Dìu dùng xe quệt trâu kéo để vận chuyển.

+ Người Mông, Hà Nhì, Dao,… thường dùng sức ngựa để vận chuyển.

- Phương tiện vận chuyển của các dân tộc ở Tây Nguyên:

+ Người Tây Nguyên dùng sức voi, sức ngựa,… vào việc vận chuyển.

+ Các buôn, làng ở ven sông suối lớn sử dụng thuyền độc mộc.

c) Kết đoạn: Nêu tên các tài liệu tham khảo của văn bản. 

…………………………………….

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Để trình bày ngắn gọn nội dung chính của một văn bản, phục vụ cho việc học tập, nghiên cứu,… người ta thường sử dụng thao tác gì?

A. Chứng minh

B. Phân tích

C. So sánh

D. Tóm tắt

Câu 2: Đâu là yêu cầu đối với văn bản tóm tắt:

A. Phản ánh đúng nội dung của văn bản gốc

B. Trình bày được những ý chính, những điểm quan trọng của văn bản gốc

C. Phân tích văn bản

D. Sử dụng các từ ngữ quan trọng của văn bản gốc

E. Đáp ứng được những yêu cầu khác nhau về độ dài của văn bản tóm tắt

Câu 3: Trước khi tóm tắt văn bản, cần thực hành theo các bước nào?

A. Đọc kĩ văn bản gốc

B. Xác định nội dung chính

C. Phân tích văn bản gốc

D. Tìm hiểu thông tin tác giả

E. Xác định yêu cầu về độ dài của văn bản tóm tắt

Câu 4: Khi viết văn bản tóm tắt, cần tuân thủ các bước nào?

A. Sắp xếp các ý chính của văn bản gốc theo một trình tự hợp lí

B. Dùng lời văn của bản thân kết hợp với những từ ngữ quan trọng trong văn bản gốc để viết văn bản tóm tắt

C. Đảm bảo yêu cầu về độ dài của văn bản tóm tắt

D. Tất cả đáp án trên

Câu 5: Mục đích của tóm tắt một văn bản là gì?

A. Kể lại cốt truyện bằng lời của nhân vật

B. Trình bày ngắn gọn nội dung chính của văn bản

C. Sao chép lại văn bản

D. Chỉnh sửa lại văn bản gốc

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Vận dụng kiến thức đã học để thực hành kiểm tra và chỉnh sửa, hoàn thiện đoạn văn.