Giáo án vật lí 10 chân trời bài 11. Một số lực trong thực tiễn (4 tiết)

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 4 nhóm và định hướng cho HS dựa vào SGK để hoàn thành 4 phiếu học tập.

- GV giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm:

+ Nhóm 1 làm việc tại trạm 1, nhóm 2 làm việc tại trạm 2, nhóm 3 việc tại trạm 3, nhóm 4 làm việc tại trạm 4 trong thời gian là 10 phút.

+ Sau 10 phút, GV yêu cầu các nhóm chuyển trạm (chuyển nhiệm vụ, không chuyển vị trí để tránh mất thời gian): Nhóm 1 làm trạm 2, nhóm 2 làm trạm 3, nhóm 3 làm trạm 4, nhóm 4 làm trạm 1 trong thời gian 10 phút.

+ GV tiếp tục cho các nhóm chuyển trạm cho đến khi mỗi nhóm hoàn thành cả 4 trạm (mỗi trạm làm việc trong thời gian 10 phút)

- GV phân công nội dung thuyết trình cho từng nhóm:

+ Nhóm 1 trình bày về trọng lực (trạm 1)

+ Nhóm 2 trình bày về lực ma sát (trạm 2).

+ Nhóm 3 trình bày về lực căng dây (trạm 3).

+ Nhóm 4 trình bày về lực nâng của nước (trạm 4).

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thực hiện chia nhóm và làm việc theo trạm.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- HS hoàn thành các phiếu học tập.

- HS trình bày nội dung sáng tạo poster dạng sơ đồ tư duy. Nội dung được đặt vào những vị trí phù hợp đặc biệt là các câu Thảo luận từ 1 đến 10. Các poster được dán xung quanh phòng.

- Mỗi nhóm HS phân ra 1 nửa số thành viên đứng thuyết trình ở gian hàng của mình, một nửa khác sẽ đi tìm hiểu kiến thức ở các gian hàng khác rồi sau đó quay về gian hàng của nhóm mình để trình bày. Trong quá trình tìm hiểu khiến thức ở các nhóm khác, HS có thể đặt câu hỏi cho nhóm đó để nhóm đó giải đáp.

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

- GV đưa ra đánh giá, nhận xét.

GV đánh giá dựa trên:

+ Cách trình bày poster và thuyết trình của mỗi nhóm.

+ Cách giải đáp các câu hỏi mà GV hỏi HS ở nhóm khác đặt ra trong quá trình xem tranh (poster)

- GV tổng kết kiến thức rồi sau đó chuyển sang nội dung mới.

a. Tìm hiểu về trọng lực.

- HS đọc thông tin SGK, đưa ra kết luận về trọng lực

- Nêu các đặc điểm của của trọng lực.

- Đưa ra một số điểm cần ghi nhớ:

- Nhắc lại cách biểu diễn trọng lực.

b. Tìm hiểu về lực ma sát

- Đưa ra khái niệm lực ma sát.

- Giới thiệu các loại lực ma sát và đặc điểm của chúng đặc biệt là lưu ý về sự phụ thuộc độ lớn của lực ma sát trượt

- Cách biểu diễn :

- Ứng dụng của lực ma sát.

c. Tìm hiểu lực căng dây.

- Đưa ra khái niệm lực căng dây.

- Nêu nhanh những đặc điểm của lực căng dây và đưa ra lưu ý.

- Nhắc lại cách biểu diễn lực căng dây.

d. Tìm hiểu lực đẩy Archimedes.

- Nêu nhanh khái niệm và đặc điểm của lực đẩy Archimedes rồi đưa ra lưu ý về điểm đặt của lực đẩy Archimedes.

=> GV yêu cầu HS lấy ví dụ minh họa cho mỗi loại lực đã nêu ở trên.

1. Trọng lực

- Lực làm cho vật rơi chính là lực hấp dẫn của Trái Đất tác dụng lên vật, còn được gọi là trọng lực . Theo biểu thức 10.1 của định luật II Newton ta có:  (11.1)

Trong đó: là gia tốc rơi tự do của vật.

- Từ các đặc điểm của gia tốc , ta suy ra được các đặc điểm của trọng lực :

+ Trọng lực là lực hấp dẫn giữa Trái Đất và vật.

+ Trọng lực có: Điểm đặt tại một vị trí đặc biệt gọi là trọng tâm. Hướng vào tâm Trái Đất. Độ  lớn P = m.g.

Lưu ý:

- Khi một vật đứng yên trên mặt đất, trọng lượng của vật bằng độ lớn của trọng lực tác dụng lên vật.

- Vị trí của trọng tâm phụ thuộc vào sự phân bố khối lượng của vật, có thể nằm bên trong vật hoặc bên ngoài vật.

- Trọng tâm có vai trò quan trọng trong sự cân bằng của các vật.

2. Lực ma sát

Khái niệm: Lực ma sát là lực xuất hiện ở bề mặt tiếp xúc giữa hai vật. Có tác dụng chống lại xu hướng thay đổi vị trí tương đối giữa hai bề mặt.

Các loại lực ma sát:

- Giới thiệu các loại lực ma sát và đặc điểm của chúng (SGK).

- Lưu ý về sự phụ thuộc độ lớn của lực ma sát trượt:

+ Không phụ thuộc vào diện tích tiếp xúc và tốc độ chuyển động của vật.

+ Phụ thuộc vào vật liệu và tính chất của hai bề mặt tiếp xúc.

+ Độ lớn: F= 

Với  là hệ số ma sát trượt, phụ thuộc vào vật liệu và tình trạng của bề mặt hai vật tiếp xúc, không có đơn vị. Thường thì  được mặc định đối với từng loại vật liệu.

- Nêu ứng dụng ở SGK trang 68.

3. Lực căng dây.

Khái niệm: Lực căng dây chính là lực đàn hồi của dây tạo ra (Khái niệm lực đàn hồi sẽ được học ở bài 23)

4. Lực đẩy Archimedes

Ví dụ:

+ Thả cái bút thì cái bút luôn có xu hướng rơi hướng xuống đất là do cái bút chịu tác dụng của trọng lực.

+ Khi kéo cái ghế trượt trên  mặt sàn nhà, lúc này giữa chân ghế và mặt sàn nhà xuất hiện lực ma sát trượt.

+ Khi xe ô tô đồ chơi lăn trên mặt đường thì giữa mặt đường và bánh xe ô tô sẽ xuất hiện lực ma sát lăn.

+ Tủ gỗ nằm bất động khi bị người đẩy (trong trường hợp, lực của người đẩy nhỏ hơn trọng lực tác dụng lên tủ gỗ)

+ Khi ta neo đậu thuyền bè bằng dây, thì lúc này trên dây sẽ xuất hiện lực căng dây.

+ Để vận chuyển gỗ đi xa, người ta vận dụng sự nổi của gỗ để thả gỗ trôi theo dòng nước chảy. (Gỗ nổi do lực đẩy của nước).